Skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wniósł obywatel Francji, były pracownik prywatnej, globalnej korporacji PricewaterhouseCoopers świadczącej usługi księgowe, doradztwa podatkowego i audytu. Działalność ta obejmuje również składanie wniosków o zwroty podatkowe oraz o dokonanie interpretacji podatkowej przez organy skarbowe danego państwa.

Wyciek ujawnił praktyki podatkowe korporacji

W latach 2012-2014 kilkaset tego rodzaju deklaracji podatkowych oraz interpretacji podatkowych "wyciekło" do różnych środków masowego przekazu, ujawniając praktykę z lat 2002-2012 w postaci wyjątkowo korzystnych ustaleń podatkowych pomiędzy PricewatehouseCoopers jako przedstawiciela szeregu korporacji międzynarodowych a organami podatkowymi Luksemburga. Skarżący był odpowiedzialny za przekazanie 16 tego rodzaju dokumentów, które zostały następnie ujawnione przez dziennikarza śledczego w programie telewizyjnym oraz na stronie internetowej dziennikarzy śledczych. Skarżący natomiast został oskarżony o ujawnienie tajemnic służbowych i skazany na karę grzywny oraz symboliczne zadośćuczynienie na rzecz swego byłego pracodawcy. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie jego wolności wyrażania opinii i rozpowszechniania informacji, chronionej w art. 10 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 10 Konwencji o prawach człowieka.

Czytaj w LEX: Milczarek Ewa - Warunki skuteczności ochrony sygnalistów - uwagi na tle dyrektywy 2019/1937 >>>

Czytaj także:
Sygnalista w firmie przydatny, warto go chronić>>
Niefortunnie sformułowany przepis pozbawi ochrony niektórych sygnalistów>>

 

Sygnalista chroniony na podstawie Konwencji o prawach człowieka

Trybunał przypomniał na wstępie, iż ochrona przyznawana sygnalistom na podstawie art. 10 Konwencji musi uwzględniać szczególne cechy stosunku pracy, to jest: relację podwładności, obowiązek lojalności względem pracodawcy, obowiązek poufności i zachowania tajemnicy służbowej z jednej strony, a z drugiej strony dominującą pozycję pracodawcy względem pracownika oraz negatywne konsekwencje, na które pracownik jest narażony w przypadku ujawnienia informacji. Jako że brak jest do tej pory definicji "sygnalisty", okoliczność, czy dana osoba jest sygnalistą, winna być rozstrzygana indywidualnie w każdej sprawie. Zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą Trybunału w Strasburgu, decydujące w tej mierze są następujące czynniki:

  1. Dostępność lub brak dostępności środków alternatywnych (do środków masowego przekazu) poinformowania pracodawcy o nieprawidłowościach w przypadku, gdy nieprawidłowości takie same w sobie nie są sprzeczne z prawem (a zatem nie uzasadniają powiadomienia odpowiednich organów państwowych). W takiej sytuacji interes publiczny w uzyskaniu informacji na temat nieprawidłowości ma charakter nadrzędny;
  2. Autentyczność ujawnionych informacji, a zwłaszcza ich dokładność i prawdziwość;
  3. Dobra wiara sygnalisty, który nie może działać z motywacji związanej z chęcią zaszkodzenia pracodawcy lub z powodów merkantylnych;
  4. Interes publiczny w ujawnieniu informacji;
  5. Negatywne skutki ujawnienia informacji;
  6. Dolegliwość sankcji wymierzonej sygnaliście.

Czytaj w LEX: Królikowski Kacper, Żyłka Piotr - Sygnalista czy donosiciel? >

Szkoda pracodawcy jedynie wizerunkowa, a sankcja karna jest nadmierna

Odnosząc się w omawianym wyroku do kwestii interesu publicznego oraz negatywnych skutków ujawnienia informacji Trybunał wskazał, iż przyczyniały się one do szerokiej debaty na temat przestępstw podatkowych i drenażu budżetowych przychodów państwa przez międzynarodowe korporacje, zwłaszcza wobec ujawnienia przychodów przez nie osiąganych. Wiedza ta, zdaniem Trybunału, winna zostać odniesiona również do obecnego statusu globalnych, międzynarodowych korporacji w wymiarze gospodarczym i społecznym: w omawianej sprawie działania skarżącego realizowały interes nie tylko pozwanego państwa, ale również innych państw europejskich. Nadto, szkoda doznana przez pracodawcę, miała charakter wyłącznie wizerunkowy, a zaistnienia szkody majątkowej nie stwierdzono. Wreszcie, sankcja wymierzona skarżącemu miała charakter karny, przy czym, zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą ETPCz, sankcja karna, nawet niewielka, ze względu na swoje usytuowanie w domenie prawa karnego, może wywierać mrożący efekt na inne osoby, blokując w ten sposób debatę publiczną na ważne tematy zainteresowania powszechnego.

WZORY dokumentów w LEX:

 

Sąd musi uważnie ważyć interesy stron sporu

Ostatnim elementem analizy Trybunału było to, czy i jak sądy krajowe zrównoważyły sprzeczne interesy, zaistniałe w sprawie. Zdaniem Trybunału, sądy Luksemburga zbyt wielką wagę przyznały interesowi pracodawcy, nie uwzględniając należycie interesu prywatnego skarżącego oraz interesu publicznego w uzyskaniu dostępu do spornych informacji przez społeczeństwo. Ostatecznie Trybunał uznał, iż sankcja karna wymierzona skarżącemu nie była "niezbędna w demokratycznym społeczeństwie", czego wymaga art. 10 ust. 2 Konwencji. Miało zatem miejsce naruszenie tego artykułu.

Sprawdź w LEX: Procedura dokonywania zgłoszeń przez sygnalistów w szpitalu >

Sprawdź w LEX: Dyrektywa o ochronie sygnalistów - co wynika z niej dla jednostek samorządu terytorialnego? >

Sprawdź w LEX: Dyrektywa o ochronie sygnalistów – perspektywy dla sektora bankowego >

Art. 265 i art. 266 kodeksu karnego a ochrona sygnalistów

Omawiane orzeczenie stanowi bardzo cenną wskazówkę interpretacyjną w zakresie ustalenia odpowiedzialności sygnalisty za ujawnienie wewnętrznych informacji pracodawcy. W Polsce nadal brak jest ustawy wprowadzającej w życie tzw. dyrektywę o sygnalistach (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937), funkcjonują natomiast art. 265 i art. 266 kodeksu karnego, które przewidują sankcje karne dla osób, które mogą występować w roli sygnalisty. W kontekście niniejszego wyroku, stosowanie sankcji karnych na podstawie art. 265 i art. 266 kodeksu karnego w stosunku do sygnalistów oznaczać będzie naruszenie ich wolności wyrażania opinii oraz prawa do rozpowszechniania informacji, to jest naruszenie art. 10 Konwencji o prawach człowieka.

Halet przeciwko Luksemburgowi - wyrok Wielkiej Izby ETPC z 14 lutego 2023 r., skarga nr 21884/18.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.