Zgodnie z ogólnymi przepisami bhp, pracodawca jest obowiązany zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwościami. W praktyce oznacza to obowiązek likwidacji (w miarę technicznych i ekonomicznych możliwości) zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie bezpiecznych technologii, urządzeń, materiałów i substancji.
Jeżeli natomiast, ze względu na aktualny poziom techniki lub rodzaj procesu pracy, likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, pracodawca powinien zastosować rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
Środki ochrony to obowiązek pracodawcy i pracownika
Zgodnie z art. 211 pkt 4 ustawy Kodeks pracy, przestrzeganie przepisów i zasad bhp, w szczególności stosowanie środków ochrony zbiorowej, a także przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem, jest podstawowym obowiązkiem pracownika. Natomiast ich zapewnienie należy do podstawowych obowiązków pracodawcy, co wynika z art. 207 par. 2 kp. Przepis ten stanowi, że jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Pracodawca ma też obowiązek organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Zobacz procedurę w LEX: Odpowiedzialność pracodawcy za przestępstwa w zakresie bhp >
Cena promocyjna: 259 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Dbanie o bhp leży w interesie pracownika
Środki ochrony zbiorowej przeznaczone są do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy. Są to rozwiązania techniczne stosowane w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. Obowiązek stosowania środków ochrony zbiorowej oraz ich używanie zgodnie z przeznaczeniem leży w bezpośrednim interesie pracownika. Takimi środkami są m.in. osłony lub urządzenia, które:
- zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych,
- powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej,
- nie pozwalają na uruchomienie elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej,
- zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych.
Zobacz procedurę w LEX: Monitorowanie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy >
Do grupy środków ochrony zbiorowej zalicza się także np.:
- rusztowania robocze i ochronne,
- siatki chroniące przed upadkiem z wysokości,
- balustrady i pomosty robocze.
Dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem jest zadaniem osoby kierującej pracownikami (art. 212 pkt 4 kp). Natomiast na pracowniku ciąży obowiązek stosowania się do poleceń przełożonych w tym zakresie. Trzeba też zwrócić uwagę, że pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia albo gdy wykonywana praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. Jeśli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo się oddalić. Powinien on jednak niezwłocznie zawiadomić o tym swojego przełożonego. W takich sytuacjach, Kodeks pracy chroni pracownika przed negatywnymi konsekwencjami ze strony pracodawcy. Stosownie bowiem do treści art. 210 par. 2(1) kp, pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia. Ponadto zachowuje on prawo do wynagrodzenia.
Czytaj także: Mniej kontroli PIP u pracodawców, ale problemów nie brakuje, zwłaszcza z BHP i wynagrodzeniami >>>
Pracownik nie płaci za środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej dobiera się i stosuje w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ograniczyć związanego z nimi ryzyka przez organizację pracy lub zastosowanie środków ochrony zbiorowej. Powinny one być odpowiednie do występujących na stanowisku pracy zagrożeń określonych na podstawie oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej warunki występujące w danym miejscu pracy, wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika. Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, środki ochrony indywidualnej to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu.
Czytaj w LEX: Obowiązek dostarczenia środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego >
Pracodawca informuje pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz przekazuje informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania. Przykładowymi środki ochrony indywidualnej są:
- odzież ochronna, np. kombinezony, fartuchy, ochraniacze, kurtki i spodnie ostrzegawcze;
- środki ochrony głowy, np. hełmy ochronne, berety;
- środki ochrony oczu i twarzy, np. osłony, przyłbice, okulary;
- środki ochrony układu oddechowego, np. sprzęt filtrujący;
- środki ochrony słuchu, np. nauszniki, hełmy;
- środki ochrony kończyn górnych, np. ochraniacze, rękawice;
- środki ochrony kończyn dolnych, np. kalosze, ochraniacze, saperki;
- środki ochrony przed upadkiem w wysokości. np. uprzęże, linki bezpieczeństwa;
- dermatologiczne środki ochrony indywidualnej, np. maści, pasty.
W przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej - środki te powinny dać się dopasować względem siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych.
Czytaj w LEX: Zasady doboru środków ochrony indywidualnej >
Zgodnie z art. 237(6) uKp, środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku powinny zostać dostarczone pracownikom nieodpłatnie. Ponadto na pracodawcy ciąży obowiązek nieodpłatnego dostarczenia odzieży i obuwia roboczego, które spełnia wymagania określone w Polskich Normach (art. 237(7)kp). Obowiązek ten dotyczy sytuacji, w których odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu albo gdy jest to konieczne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Niemniej nie dotyczy to stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.
Zobacz procedurę w LEX: Przydział odzieży i obuwia roboczego >
Dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej:
- nie mogą same z siebie stanowić źródła zagrożenia;
- dobiera się w taki sposób, aby były dopasowane do pracownika lub wyposażone w regulację umożliwiającą ich dopasowanie;
- w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej dopasowuje się je względem siebie w sposób niepowodujący zmniejszenia właściwości ochronnych tych środków.
Środki ochrony indywidualnej stosuje się zgodnie z ich przeznaczeniem i instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zgodnie z instrukcją producenta danego środka. W razie potrzeby, w celu zapewnienia właściwego używania środków ochrony indywidualnej, pracodawca organizuje pokazy używania tych środków. Środki ochrony indywidualnej wymienia się zgodnie ze wskazaniami producenta danego środka lub w przypadku utraty właściwości ochronnych. Natomiast ich stan musi być okresowo sprawdzany i dokumentowany.
Pracodawca sprawdzać przestrzeganie zasad
Kodeks pracy przewiduje, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Spoczywa też na nim obowiązek związany z zapewnieniem, by stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, a także były odpowiednio prane, konserwowane, odpylane i odkażane. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika. Pod warunkiem jednak wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.
Środki ochrony indywidualnej są przeznaczone do użytku osobistego. W wyjątkowych przypadkach mogą być używane przez więcej niż jedną osobę. W takim przypadku należy zastosować działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie i higienę korzystających z niego pracowników.
Sprawdź w LEX: Kiedy należy wypłacać ekwiwalent za używanie przez pracowników własnej odzieży? >
Konsekwencje mogą być dotkliwe
Niestosowanie lub nieprawidłowe używanie środków ochrony indywidualnej bywa przyczyną wypadków. Tak więc obowiązek ich stosowania to nie tyle przymus, ile zdrowy rozsądek. Dlatego kask ochronny na budowie powinien być na głowie pracownika, nie na szafce w barakowozie, rękawice ochronne należy zakładać nie dlatego, że jest zimno, lecz dla ochrony rąk przed ostrymi krawędziami, a buty ze stalowym podnoskiem i stalową wkładką przeciwprzebiciową są, być może, mniej wygodne niż stare adidasy, ale trzeba i warto je nosić, ponieważ o wiele skuteczniej chronią stopy przed okaleczeniem. Uchylanie się przez pracownika od obowiązku stosowania środków ochrony zbiorowej i używania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem może skutkować ukaraniem karą porządkową, a także stanowić podstawę do rozwiązania stosunku pracy.
Sprawdź w LEX:
Jakie cechy powinny mieć spodnie robocze, w które pracodawca chce wyposażyć pracowników? >
Czy pojęcie "środki ochrony osobistej" oznacza to samo co "środki ochrony indywidualnej"? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
