W celu ochrony zdrowia i życia pracujących przed negatywnymi skutkami zagrożeń związanych z pracą powołano - ustawą z 27.06.1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1184 ze zm.) - służbę medycyny pracy (SMP). Przejęła ona obowiązki profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi oraz obowiązki przemysłowej służby zdrowia, działającej pod różnymi formami organizacyjnymi od lat 20. ubiegłego wieku.
Zadania służby medycyny pracy wykonują lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby. Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi (zwane podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy) oraz wojewódzkie ośrodki medycyny pracy. Zadania służby medycyny pracy realizują także jednostki badawczo-rozwojowe i jednostki organizacyjne uczelni medycznych, prowadzące działalność w dziedzinie medycyny pracy. Osoby realizujące zadania służby medycyny pracy przy wykonywaniu czynności zawodowych są niezależne od pracodawców, pracowników i ich przedstawicieli oraz innych podmiotów, na których zlecenie realizują zadania tej służby.
SMP obejmuje swoim nadzorem pracowników, osoby pozostające w stosunku służbowym (np. wojsko), osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, a ponadto kandydatów do szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniów tych szkół oraz studentów, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, a także uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia oraz osoby świadczące pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności.
Obowiązek objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną spoczywa na:

  1. pracodawcach – w odniesieniu do pracowników, osób pozostających w stosunku służbowym oraz osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą;
  2. szkole lub szkole wyższej – w odniesieniu do kandydatów do szkół, uczniów tych szkół oraz studentów;
  3. jednostce uprawnionej do prowadzenia studiów doktoranckich – w odniesieniu do uczestników studiów doktoranckich;
  4. podmiocie zatrudniającym – w odniesieniu do osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.

Zobacz także: W skierowaniu na badania należy wskazać czynniki szkodliwe występujące na stanowisku pracy>>

Ponadto profilaktyczną opieką zdrowotną służby medycyny pracy obejmuje się - na ich wniosek - osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące, osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (z wyjątkiem osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą), rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej, byłych pracowników oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby, które pozostawały w stosunku służbowym.

Zobacz także: Badanie profilaktyczne przeprowadzone przez lekarza nieposiadającego stosownych uprawnień jest nieważne>>

Dowiedz się więcej z książki
Bezpieczeństwo i higiena pracy. Pytania i odpowiedzi
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł

 

Służba medycyny pracy jest właściwa do realizowania zadań z zakresu:

  1. ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności przez współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie, współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem, udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy;
  2. sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności przez wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w ustawie z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) - dalej k.p., orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w k.p. i w przepisach wydanych na jego podstawie, ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki, prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej, prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą, wykonywanie szczepień ochronnych, monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych, a ponadto wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą;
  3. prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową;
  4. organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki;
  5. inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących;
  6. inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego, wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka, tworzenia warunków do prowadzenia rehabilitacji zawodowej , wdrażania programów promocji zdrowia oraz organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej;
  7. prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy;
  8. gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną.

Zobacz także: Służba bhp pełni w zakładzie pracy funkcje doradcze i kontrolne>>