Zgodnie z zasadami ergonomii, jednym z podziałów pozycji ciała jest podział na pozycje wymuszone i niewymuszone. Podział ten jest uzależniony od rodzaju czynności wykonywanych przez pracownika lub konstrukcji jego stanowiska pracy. Przyjmuje się, że jeśli z uwagi na powyższe kryteria pracownik nie ma możliwości zmiany pozycji ciała, taka pozycja jest wymuszona.
Jeżeli pracownik może zgodnie ze swoimi preferencjami zmieniać pozycję ciała, a co istotne – nie ma to wpływu na efektywność jego pracy – przyjmuje się, że pozycja ta jest niewymuszona. Kwalifikacja pozycji ciała jako wymuszonej, przeważnie związana jest z faktem traktowania jej jako czynnika uciążliwego, tzn. takiego, który utrudnia pracę, negatywnie wpływa na jej efektywność, ale nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia. Warto jednak przypomnieć, że w przypadku odpowiednio dużego poziomu oddziaływania dodatkowego wpływu innych warunków związanych ze środowiskiem pracy, czynnik uciążliwy może stać się czynnikiem szkodliwym.
Oczywiście to, czy dana praca powinna zostać uznana za pracę w pozycji wymuszonej, uzależnione będzie od indywidualnych cech danego stanowiska pracy lub czynności na nim wykonywanych. W szczególności istotne znaczenie będzie miał czas pozostawania danej osoby w konkretnej pozycji. Praktycy wskazują, że brak możliwości zmiany pozycji ciała w ciągu 1 godziny oznacza już wymuszenie danej pozycji.
Skutkami pracy w wymuszonej pozycji ciała mogą być: obniżenie tempa, wydajności i jakości pracy związane z szybko następującym zmęczeniem pracownika. Najbardziej niekorzystnym skutkiem pracy w wymuszonej pozycji ciała będzie niewątpliwie możliwość przyzwyczajenia się do takiej pozycji, co może doprowadzić do trwałych zmian organicznych, np. problemów z kręgosłupem, choroby żylakowej itp. W przypadku pracy biurowej w szczególności należy zwrócić uwagę na kwestię pracy przy komputerze, która powoduje m.in. statyczne obciążenie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej, statyczne obciążenie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę, czy statyczne obciążenie mięśni karku utrzymujących głowę podczas obserwacji monitora, dokumentów i klawiatury.
W przypadku pracy innej, niż związanej z obsługą komputera, polegającej np. na układaniu czy sortowaniu dokumentacji, udzielaniu porad, wydawania przepustek interesantom itp., nie można już tak jednoznacznie powiedzieć, że jest wykonywana w wymuszonej pozycji ciała. Oczywiście w dużej mierze będzie to uzależnione od organizacji tej pracy.
Opracowanie: Maciej Ambroziewicz
Źródło: Serwis BHP, stan z dnia 4 listopada 2013 r.