Jak wiadomo, nie ma miejsc pracy w stu procentach bezpiecznych, dlatego ustawodawca wprowadził obowiązek przeprowadzania i dokumentowania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy. Obowiązek ten nałożono na pracodawcę w art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), a uszczegółowiono w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).
Obowiązek ten ma bardzo duże znaczenie dla bezpieczeństwa pracujących, jest wręcz podstawą profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy. Od sposobu przeprowadzania oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bhp.
Ocena ryzyka zawodowego jest działaniem prowadzonym w celu określenia poziomu tego ryzyka oraz jego dopuszczalności. Celem oceny jest stwierdzenie, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika, czy zagrożenia te można usunąć lub zminimalizować, a jeżeli nie, jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z zagrożeniami. Pracodawca powinien zapewnić opracowanie i stosowanie procedur identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w zakładzie.
Zarówno identyfikacja zagrożeń, jak i ocena ryzyka zawodowego powinny być przeprowadzane okresowo, przy współudziale pracowników. Na tej podstawie pracodawca powinien planować i wdrażać odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne w celu zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego. Działania te powinny być podejmowane po każdej modyfikacji stanowisk pracy lub po wprowadzeniu nowych metod pracy, materiałów, procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń. Należy brać pod uwagę także zmiany wewnętrzne, w szczególności zmiany struktury organizacyjnej lub zmiany w stanie osobowym załogi oraz zmiany zewnętrzne, powodowane np. zmianami przepisów lub rozwojem wiedzy i techniki w zakresie bhp.
Obowiązek oceny ryzyka zawodowego dotyczy więc nie tylko jednorazowego przeprowadzenia oceny, lecz dokonywania jej systematycznie, w szczególności po wprowadzeniu np. zmian technicznych i organizacyjnych. Ponadto pracodawca powinien również zachęcać pracowników do współudziału w ocenie, a następnie informować ich o jej efektach oraz podejmować przedsięwzięcia (organizacyjne, technologiczne itp.) zmniejszające ustalony poziom ryzyka.
Bezpieczeństwo pracy i ocena ryzyka z nią związanego, poza przesłankami humanitarnymi, ma także aspekty ekonomiczne. Oznacza to, iż zarówno nieodpowiedni poziom bhp, jak i zapewnienie tego poziomu zgodnie z odpowiednimi normami i przepisami generuje koszty, co w efekcie wpływa na osiągane wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Z reguły koszty służące poprawie bezpieczeństwa środowiska pracy są niższe niż koszty generowane przez jego zły stan. Świadomość tego faktu powinna towarzyszyć wszystkim decyzjom dotyczącym kształtowania warunków pracy. Na koszty bhp, które są składnikiem ogólnych kosztów działalności przedsiębiorstwa, składają się koszty wynikające zwłaszcza z: wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związanej z nimi absencji, a także koszty obniżonej wydajności pracy związanej z nieodpowiednimi warunkami pracy. Wypadki przy pracy powodują znaczne straty w gospodarce, których wielkość Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy oszacowała na 2,6-3,8% produktu krajowego brutto (PKB) dla poszczególnych państw Unii Europejskiej.
Skutki ekonomiczne wypadków oraz chorób zawodowych wskazują na konieczność prowadzenia działalności profilaktycznej. Wydatki na zapewnienie odpowiedniego stanu bhp obejmują m.in. koszty zatrudnienia pracowników ds. bhp (albo obsługi przez specjalistów zewnętrznych), przeprowadzania audytów, badań lekarskich i pomiarów warunków środowiska pracy, zakupu i odpowiedniego utrzymania środków ochrony zbiorowej i ochron indywidualnych oraz ubrań roboczych, a także wdrożenia systemu zarządzania bhp. Wszystkie badania równocześnie wskazują, iż podniesienie nakładów na działalność profilaktyczną powoduje znaczne zmniejszenie kosztów wypadków i chorób zawodowych.