Nadgodziny nie dla kierowników

O pracownikach zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz o kierownikach wyodrębnionych komórek organizacyjnych mówi się, że objęci są tzw. nienormowanym czasem pracy. Pod pojęciem tym kryje się możliwość polecania tej grupie pracowników pracy nadliczbowej bez konieczności dokonywania jej rekompensaty. Dla prawidłowego rozliczania pracy nadliczbowej kadry kierowniczej ważne jest jednak poprawne zdefiniowanie osób kryjących się pod tym pojęciem oraz zapamiętanie, że od każdej zasady są wyjątki.

Zgodnie z art. 151⁴ § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z poźn. zm.) – dalej k.p., pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy definiuje pojęcie pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy – zgodnie z art. 128 § 2 pkt 2 k.p., są nimi pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi. Brak jest natomiast prawnej definicji kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej. Przyjmuje się, że osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym musi nadzorować pracę, wyodrębnionej w strukturze organizacyjnej zakładu, jednostki. Takie wydzielenie danej jednostki organizacyjnej powinno znaleźć odzwierciedlenie w aktach organizacyjnych zakładu pracy (np. w regulaminie pracy).

Ponadto pracownikiem na stanowisku kierowniczym będziemy mogli nazywać jedynie osobę, której podstawowym zadaniem jest organizowanie i kierowanie procesem pracy w wyodrębnionej komórce organizacyjnej. Mianem kierownika nie będziemy mogli zatem określić pracownika, który, wykonuje pracę na równi z innymi pracownikami, nawet jeżeli sprawuje równocześnie nad nimi nadzór (wyrok z dnia 13 stycznia 2005 r., II PK 114/04; OSNP z 2005 r. nr 16, poz. 245). Wzmianka w umowie o pracę, iż zajmowane przez pracownika stanowisko ma charakter stanowiska kierowniczego, nie ma tutaj decydującego znaczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1981 r., I PR 92/81, OSNP z 1982 r. nr 5-6, poz. 82). Pamiętać bowiem należy, że pracownik, którego stanowisko jedynie nosi nazwę kierowniczego, lecz który w przedstawionym wyżej rozumieniu kierownikiem nie jest, nabywa prawo do wynagrodzenia za pracę nadliczbową na takich samych zasadach jak pozostali zatrudnieni w firmie pracownicy.

Zarówno kierownicy jednostek organizacyjnych, jak i osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy, za pracę w godzinach nadliczbowych nie otrzymują żadnej rekompensaty. Od powyższej zasady przewidziano jeden wyjątek (art. 151⁴ § 2 k.p.). Mianowicie, kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych (ale już nie osobom kierującym zakładem) za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 k.p., jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy. A zatem za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę lub święto kierownikowi wyodrębnionej komórki organizacyjnej powinien być w pierwszej kolejności udzielony inny dzień wolny od pracy, a jeżeli taka forma rekompensaty jest niemożliwa, należy mu wypłacić wynagrodzenie powiększone o 100% dodatek.

 

Ponadto, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 r. (III PK 22/04, OSNP 2005/5/65, M.P.Pr.-wkł. 2005/7/1), osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych (zarówno kierownicy jednostek, jak i osoby kierujące zakładem) nie mogą być pozbawione prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy. Czas pracy osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych powinien być bowiem planowany w taki sposób, aby mogli oni wykonać swoje zadania w normalnym czasie pracy (przez 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu). Jeżeli przekroczenie powszechnie obowiązujących norm czasu pracy następuje wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy, to fakt ten nie pozbawia kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych ubiegania się o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

 

Uwaga! Zwolnienie z rekompensowania nadgodzin nie oznacza zwolnienia z oddania dnia wolnego za pracę w szóstym dniu tygodnia. Za pracę w takie dni przysługuje bowiem wszystkim pracownikom dzień wolny, udzielony do końca okresu rozliczeniowego w terminie uzgodnionym z pracownikiem (zgodnie z art. 151³ k.p.). Zasada ta dotyczy wszystkich pracowników w tym również pracowników zarządzających i kierowników wyodrębnionych jednostek organizacyjnych.

 

Jeżeli jednak opisana sytuacja dotyczyłaby np. głównego księgowego (tj. pracownika zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy) pracodawca zobowiązany byłby jedynie do udzielenia temu pracownikowi dnia wolnego z tytułu pracy w dniu wolnym wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Tej grupie pracowników nie rekompensuje się bowiem dodatkowej pracy w niedziele.

Joanna Kaleta

Komentarz pochodzi  z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.