Do RPO zwracają się żołnierze rezerwy w sprawie właściwości organu uprawnionego do wypłaty świadczenia rekompensującego utracone zarobki, w związku z odbytymi ćwiczeniami wojskowymi w 2022 r. Składając w urzędzie wniosek o wypłatę rekompensaty, żołnierze otrzymują informację, że w sprawie wypłaty świadczenia właściwy jest dowódca jednostki wojskowej, w której zainteresowany pełnił służbę. Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek wystąpił w tej sprawie do Mariusza Błaszczaka, wicepremiera i ministra obrony narodowej. 

Czytaj również: Kto ma wypłacać rekompensatę za utracone zarobki po ćwiczeniach wojskowych w 2022 r.?>>

Problemem niewłaściwa interpretacja przepisów rozporządzenia i ustawy

Urzędnicy powołują się na rozporządzenie MON z 20 maja 2022 r. w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy. Zgodnie z nim dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, wypłaca mu świadczenie pieniężne w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o jego ustalenie i wypłatę. Inne urzędy na podstawie art. 65 par. 1 Kpa przekazują przyjęte wnioski o wypłatę do dowódców właściwych jednostek wojskowych, opóźniając wypłatę świadczenia.

Dowódcy jednostek wojskowych, powołując się zaś na stanowisko Szefa Zarządu Organizacji i Uzupełnień - P1 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (z 12 maja 2022 r. Nr 3120/22) informują, że zastosowanie znajduje art. 801 ustawy o obronie Ojczyzny. A zgodnie z regułami kolizyjnymi  przed przepisami ww. rozporządzenia MON pierwszeństwo mają przepisy ustawy o obronie Ojczyzny.

Według Rzecznika, problem wynika z niewłaściwej interpretacji przepisów rozporządzenia i ustawy o obronie Ojczyzny, która zmieniła właściwość organu zobowiązanego do ustalenia i wypłaty tego świadczenia.

Czytaj też: Obowiązki JST z zakresu rejestracji i kwalifikacji wojskowej >>>

W okresie obowiązywania ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP świadczenie pieniężne ustalał i wypłacał wójt lub burmistrz (prezydent miasta) na udokumentowany wniosek uprawnionego żołnierza rezerwy lub osoby przeniesionej do rezerwy niebędącej żołnierzem rezerwy, złożony nie później niż w ciągu trzech miesięcy od zakończenia ćwiczeń wojskowych.

Na podstawie art. 312 ust. 5 i 10 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny organem takim jest aktualnie dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz pasywnej rezerwy pełnił służbę. W przepisach przejściowych ustawodawca przewidział jednak wyjątek od tej zasady. Wskazał, że do ćwiczeń wojskowych z udziałem żołnierzy rezerwy zaplanowanych na rok 2022 stosuje się przepisy dotychczasowe. Za takim rozwiązaniem zdaje się także przemawiać art. 801 ust. 4 ustawy o obronie Ojczyzny, zgodnie z którym żołnierze rezerwy, którzy odbyli ćwiczenia wojskowe na podstawie przepisów dotychczasowych, z dniem wejścia w życie ustawy stają się żołnierzami pasywnej rezerwy - ergo - żołnierze rezerwy, którzy nie odbyli w 2022 r. ćwiczeń wojskowych do czasu ich odbycia pozostają żołnierzami rezerwy. Tym samym świadczenia pieniężne za ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy odbywające się w 2022 r. powinien na starych zasadach ustalić i wypłacić wójt lub burmistrz (prezydent miasta). Kompetencja dowódcy jednostki wojskowej w tym zakresie może zostać - de facto - zrealizowana dopiero w 2023 r.

 

 

Szef Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji potwierdza pogląd RPO

Według płk Mirosława Brysia, Szefa Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji, świadczenia pieniężne za ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy odbywające się  2022 powinien na starych zasadach ustalić i wypłacić wójt lub burmistrz (prezydent miasta). Natomiast kompetencja dowódcy jednostki wojskowej w tym zakresie może zostać zrealizowana dopiero w 2023 roku.

Jak podkreśla w piśmie do RPO, istnieje możliwość zastosowania do omawianego zagadnienia dwóch metod interpretacji ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. Mianowicie wykładni językowej, z której miałoby wynikać, że organem właściwym do wypłaty świadczenia pieniężnego jest dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz rezerwy odbywał ćwiczenia wojskowe oraz wykładni funkcjonalnej, systemowej oraz reguł kolizyjnych, które prowadzą do wniosku, że do końca 2022 roku organem właściwym w przedmiotowych sprawach jest nadal wójt, burmistrz (prezydent miasta).

- Skoro proste rozumienie tekstu prawnego, jego literalne (językowe) brzmienie nie daje jednoznacznej odpowiedzi odnośnie znaczenia i zastosowania normy prawnej, to koniecznym jest odwołanie się do bardziej zaawansowanych metod wykładni aktów prawnych takich właśnie jak interpretacja funkcjonalna, systemowa lub zastosowanie reguł kolizyjnych – podkreśla w odpowiedzi. I twierdzi, że art. 801 ust. 3 ustawy w sposób ogólny sformułował normę prawną, z której wynika, że do ćwiczeń wojskowych z udziałem żołnierzy rezerwy zaplanowanych na rok 2022 stosuje się przepisy dotychczasowe.

WZORY DOKUMENTÓW:

Jednocześnie, jak zaznacza płk Mirosław Bryś, przepis ten nie precyzuje, tak jak np. ust. 5, że dotyczy on jedynie kwestii powoływania i odbywania ćwiczeń wojskowych. Uprawnionym jest zatem przyjęcie założenia, że dotyczy on szeroko pojętych norm prawnych związanych z ćwiczeniami wojskowymi planowanymi na 2022 rok. - Dokonując wykładni przedstawionego zagadnienia koniecznym jest wskazanie, że zasady stosowania właściwych przepisów do ćwiczeń wojskowych zaplanowanych na 2022 rok zostały określone na poziomie ustawy w rozdziale dotyczącym przepisów przejściowych i dostosowujących. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z regułami kolizyjnymi mającymi na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa, zaliczanymi do wykładni prawa sensu largo, norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jako powstała później (lex superior priori derogat legi posteriori inferiori). W tożsamy sposób norma wyższego rzędu pozbawia mocy obowiązującej sprzeczną z nią normę niższego od niej rzędu, jaka jest mniej od niej ogólna (lex superior generalis derogat legi inferiori specialis) – wyjaśnia dalej płk Bryś.

Według niego, ustawodawca wprost określił w art. 801 ust. 3 ustawy, że do ćwiczeń wojskowych z udziałem żołnierzy rezerwy zaplanowanych na rok 2022 stosuje się przepisy dotychczasowe, uprawnionym jest stwierdzenie, że omawiane sprawy powinny być nadal prowadzone w oparciu o regulacje art. 119a ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 372 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu ustalania i trybu wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy oraz osobom przeniesionym do rezerwy niebędącym żołnierzami rezerwy (Dz. U. z 2018 r. poz. 881). W konsekwencji organami właściwymi do rozpatrywania tych spraw, pomimo wejścia w życie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 maja 2022 r. w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1112), w 2022 roku nadal są wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast).

- Jeżeli nie dojdzie w perspektywie do zmian w porządku prawnym na poziomie ustawowym, to wskazany przepis art. 801 ust. 3 ustawy będzie wciąż wywierał wiodący wpływ na sposób rozpatrywania spraw wypłaty rekompensat za utracone wynagrodzenie dla żołnierzy rezerwy – czytamy w odpowiedzi.

Według Szefa CWCR, posługiwanie się przez część organów samorządu terytorialnego wykładnią językową przepisów ustawy jest zbytnim uproszczeniem zmierzającym faktycznie do wyzbycia się dotychczasowych kompetencji i przeniesienie ich na dowódców jednostek wojskowych, z jednoczesnym pominięciem norm prawnych z art. 801 ustawy, który został umiejscowiony w rozdziale przepisów przejściowych i dostosowujących. Jak jednak twierdzi, zdecydowana większość jednostek samorządu terytorialnego zastosowała się do poglądu prezentowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej, zwłaszcza, że wypłacone przez samorządy środki są i tak następnie refundowane przez resort Obrony Narodowej. 

I podsumowuje, że świadczenia pieniężne za ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy odbywające się w 2022 r. powinien na starych zasadach ustalić i wypłacić wójt lub burmistrz (prezydent miasta). Natomiast kompetencja dowódcy jednostki wojskowej w tym zakresie może zostać - de facto - zrealizowana dopiero w 2023 roku.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.