Ogólne zasady i warunki wykonywania zawodu pielęgniarki określa ustawa z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. 174, poz. 1038 z późn. zm.). Wykonywanie trudnego zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych. Pielęgniarka wykonuje je przede wszystkim przez rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych oraz problemów pielęgnacyjnych, a następnie sprawowanie opieki pielęgnacyjnej, realizację zleceń lekarza w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz edukację zdrowotną.

Jak się zachować w przypakdu kontaktu z materiałem biologicznym?

Najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy oraz zakażeń pielęgniarek są przypadki zakłucia, skaleczenia lub zanieczyszczenia skóry i błon śluzowych krwią lub innym materiałem biologicznym pochodzącym od pacjenta. W związku z tym każdy materiał biologiczny należy traktować jako potencjalnie zakaźny.
W przypadku zakłucia lub skaleczenia sprzętem medycznym (igłą, skalpelem lub innym ostrzem) zanieczyszczonym krwią lub innym materiałem biologicznym nie należy tamować krwawienia, a następnie zranione miejsce umyć ciepłą wodą z mydłem i obficie spłukać.
Po spłukaniu ranę należy zdezynfekować preparatem do dezynfekcji o szerokim zakresie działania i założyć jałowy opatrunek. Jeżeli skaleczenie jest niewielkie i dotyczy dłoni, do kontynuowania pracy na opatrunek należy założyć lateksowe rękawiczki ochronne.
W przypadku zanieczyszczenia błon śluzowych (oczu, jamy ustnej itp.) materiałem biologicznym, miejsce zanieczyszczone należy przemyć obficie wodą lub solą fizjologiczną. W przypadku zakłucia lub zanieczyszczenia ciała materiałem, co do którego jest podejrzenie, iż mamy do czynienia z materiałem zakaźnym, należy najszybciej jak to możliwe zgłosić się do izby przyjęć szpitala. Lekarz izby przyjęć powinien przeprowadzić z osobą poszkodowaną wywiad na temat zdarzenia, by ocenić prawdopodobieństwo zakażenia np. wirusem HIV lub WZW. Dane dotyczące zdarzenia, w tym data i godzina, powinny być odnotowane w “Księdze przyjęć i porad ambulatoryjnych”. W sytuacji potwierdzenia prawdopodobieństwa zakażenia lekarz powinien zlecić wykonanie badań poziomu:

  • transaminaz i bilirubiny,
  • przeciwciał anty-HCV i anty-HIV,
  • przeciwciał anty-Hbs u osoby zaszczepionej przeciwko WZW typu B
  • oraz antygenu Hbs u osoby nie szczepionej przeciwko WZW typu B.

Jeżeli lekarz oceni, iż sytuacja tego wymaga, powinien podać pierwszą dawkę leku antyretrowirusowego, a osobę, która przyjęła pierwszą dawkę takiego leku należy skierować na kontynuację terapii do Poradni Profilaktycznej lub do Izby Przyjęć najbliższego szpitala zakaźnego. Ponadto lekarz powinien wydać eksponowanemu pracownikowi pisemną informację o zaistniałym zdarzeniu oraz poinformować go o konieczności zgłoszenia się do pracodawcy (Działu Służby Pracowniczej) w celu wydania skierowania do lekarza medycyny pracy.
Jeżeli możliwa jest identyfikacja pacjenta, od którego pochodził zakaźny materiał biologiczny, należy pobrać od niego krew w celu oznaczenia poziomu przeciwciał anty-HCV i anty-HIW oraz antygenu Hbs (chyba, że pacjent posiada udokumentowane szczepienie przeciwko WZW typu B, wtedy nie ma potrzeby oznaczania antygenu Hbs). Badania zleca i wykonuje personel jednostki organizacyjnej, w której hospitalizowany jest pacjent.
Zakres i rodzaj świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które pielęgniarka może wykonywać bez zlecenia lekarskiego, określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz. 1540).
Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie całkowitej albo częściowej niezdolności pielęgniarki do wykonywania zawodu, spowodowanej jej stanem zdrowia, okręgowa rada pielęgniarek i położnych powołuje komisję lekarską złożoną ze specjalistów odpowiednich dziedzin medycyny. Komisja wydaje orzeczenie w przedmiocie zdolności lub niezdolności pielęgniarki do wykonywania zawodu, o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu na okres trwania niezdolności, albo o ograniczeniu wykonywania określonych czynności zawodowych na okres trwania niezdolności. Szczegółowe normy postępowania w tych sprawach określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2012 r. w sprawie składu komisji, trybu orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej oraz szczegółowego sposobu i trybu postępowania w sprawach zawieszania prawa wykonywania zawodu, albo ograniczenia wykonywania określonych czynności zawodowych (Dz. U. poz. 1106).
Pielęgniarka ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi jej metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością. Ponadto ma obowiązek udzielić pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia, poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.