Odpowiedź:
O ile przepisy BHP w sposób jednoznaczny regulują kwestię szkoleń z tego zakresu, o tyle przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej nie precyzują, kiedy, jak często, oraz w jakim zakresie pracodawca jest obowiązany organizować szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej.
Uzasadnienie:
Stosownie do postanowień art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1169 ze zm.) właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Przepis ten jest na tyle ogólny, że nie precyzuje, w jaki sposób, w jakiej formie oraz jak często należy to robić. Kwestia ta, zgodnie z § 6 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719) powinna zostać samodzielnie uregulowana przez właściciela, zarządcę lub użytkownika konkretnego budynku, obiektu budowlanego lub terenu, w stworzonej przez niego instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. W praktyce pracodawcy różnie podchodzą do zagadnienia szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej dla personelu. Najczęściej przyjętą formą jest łączenie tych szkoleń z obowiązkowymi szkoleniami z zakresu BHP, o których mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.). Przytoczony przepis, w ramowych programach szkoleń BHP (wstępnych i okresowych), przewiduje bowiem przeznaczenie części szkolenia na zagadnienia z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Można więc przyjąć, że jeżeli w zakładzie pracy nie występują szczególne zagrożenia pożarowe (np. składowanie materiałów łatwopalnych, znaczne zagrożenie wybuchem itp.), to wiedza z zakresu ochrony przeciwpożarowej zdobyta podczas szkoleń BHP powinna być wystarczająca. Warunkiem jest jednak, aby wynikało to z treści instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.
Są jednak pracodawcy, którzy organizują takie szkolenia niezależnie od szkoleń BHP, jako zupełnie samodzielne. Odbywają się one przeważnie jako szkolenie:
1) wstępne – dla pracowników nowo przyjętych przed dopuszczeniem ich do pracy lub w pierwszych dniach zatrudniania; szkolenie to powinno obejmować w szczególności zapoznanie pracownika z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego obowiązującej w danym obiekcie,
2) okresowe – mające na celu przypomnienie i uzupełnienie znajomości zagadnień ochrony przeciwpożarowej oraz wskazanie ewentualnych zmian w zasadach zabezpieczenia przeciwpożarowego,
3) specjalistyczne – prowadzone w wymiarze i w zakresie dostosowanym do potrzeb określonej grupy zawodowej; szkolenia te powinny być organizowane np. dla pracowników nadzorujących zabezpieczenie prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, osób wyznaczonych do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników itp.
Niezależnie od tego, czy pracodawca zdecyduje się łączyć szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej ze szkoleniami BHP, czy też organizować je jako szkolenia odrębne, powinien dostosować ich tematykę do specyfiki danego zakładu pracy, a także szkolonej grupy zawodowej.
Nie można również zapomnieć, że przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej nakładają na właściciela lub zarządcę obiektu obowiązek okresowego przeprowadzania praktycznego sprawdzania organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu (co najmniej raz na 2 lata w przypadku obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV oraz co najmniej raz w roku w przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich). Obowiązek ten wynika wprost z treści § 17 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719).
Co ważne, takie ćwiczenia powinny być poprzedzone powiadomieniem właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie ich przeprowadzenia (nie później niż na tydzień wcześniej). Mogą być one doskonałą okazją do zorganizowania np. praktycznego szkolenia dla pracowników z zakresu obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego, znajdującego się na terenie firmy.
Takie ćwiczenia, choć wymagają sporego zaangażowania, umożliwiają praktyczne sprawdzenie (i przećwiczenie) poprawności wdrożonych procedur ewakuacyjnych i wyłapanie oraz poprawienie ich ewentualnych niedoskonałości, a także sprawiają, że w stanie realnego zagrożenia personel jest o wiele lepiej przygotowany.
Warto również przypomnieć, że zgodnie z art. 2091 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r., poz. 1666 ze zm.), pracodawca jest obowiązany nie tylko do zapewnienia środków niezbędnych do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ale również wyznaczenia pracowników do wykonywania działań w tym zakresie. Czynności te powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Liczba pracowników, o których mowa powyżej, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń (jedynie w przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych powyższe działania może wykonywać sam pracodawca).
Pracownicy wyznaczeni do takich działań wbrew pozorom nie muszą posiadać żadnych szczególnych kwalifikacji (np. kwalifikacji inspektora ochrony przeciwpożarowej). Nie oznacza to jednak, że pracodawca może po prostu wskazać pracownika i poinformować go, że począwszy od dziś będzie odpowiadał np. za przeprowadzenie ewakuacji kondygnacji budynku. Takie przedsięwzięcia powinny być bowiem poprzedzone przygotowaniem pracownika do nowej roli, a w szczególności zapoznaniem go z uprzednio opracowanymi i wdrożonymi procedurami postępowania na wypadek konkretnej sytuacji, która wymaga podjęcia stosownych działań. Osoby wyznaczone do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników należy poddawać szkoleniom z zakresu ochrony przeciwpożarowej częściej niż pozostałych pracowników (np. co roku), a szkolenia te powinny mieć aspekt nie tylko teoretyczny, ale również praktyczny (zwłaszcza w zakresu obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego). Takie postępowanie powinno zapewnić, że osoby te będę właściwie przygotowane do powierzonych im zadań.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP
Odpowiedzi udzielono 29.08.2017 r.
Czy pracodawca powinien dodatkowo zorganizować szkolenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla pracowników?
Pytanie pochodzi z Serwisu BHPPracodawca zatrudnia w laboratorium chemicznym 130 ludzi.Czy oprócz tematów ochrony przeciwpożarowej, omawianych na szkoleniu wstępnym BHP i okresowym BHP, powinien jeszcze dodatkowo zorganizować szkolenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla pracowników?
