Pytanie pochodzi z publikacji Serwis HR

Pracodawca zamierza zatrudnić na umowę o pracę na okres 12 miesięcy studenta studiów zaocznych (wiek 22 lata), który do tej pory ma udokumentowane 11 miesięcy zatrudnienia na umowę zlecenia i nie był jeszcze zatrudniony na umowę o pracę. Do pierwszego roku pracy ustalonego dla celów wynagrodzenia obniżonego do 80% stawki minimalnej zalicza się wszystkie okresy, za które była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne. Czy w związku z powyższym wyżej wymienione umowy zlecenia zalicza się do pierwszego roku pracy i czy można studentowi jeszcze ustalić wynagrodzenie na poziomie 80% minimalnego?

Czy można w jakiś sposób sprawdzić czy była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne?

Jeśli nie możemy sprawdzić, a podczas kontroli ZUS stwierdzi, że były jednak opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, a pracodawca wypłaci w okresie 12 miesięcy 80% stawki minimalnego wynagrodzenia za pracę, to czy grożą mu z tego tytułu konsekwencje prawno-finansowe?

Odpowiedź:

Okres wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia powinien być uwzględniony przez pracodawcę przy ustalaniu wynagrodzenia w pierwszym roku pracy tylko wówczas, gdy z tytułu umowy zlecenia były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. Student, który nie ukończył 26 lat, z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Pracodawca nie może uzyskać w ZUS informacji, czy i w jakim okresie osoba, którą zamierza zatrudnić na podstawie umowy o pracę podlegała ubezpieczeniom społecznym.

Uzasadnienie:

Stosownie do art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o mininmalnym wynagrodzeniu (Dz. U. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) – dalej u.m.w., wysokość wynagrodzenia pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy nie może być niższa niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do pierwszego roku pracy, o który jest mowa w art. 6 ust. 2 u.m.w., wlicza się wszystkie okresy, za które była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne, z wyłączeniem okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Nie ulega więc wątpliwości, że do pierwszego roku pracy w rozumieniu u.m.w. wlicza się również okres wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, o ile za ten okres były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. W tym zakresie należy odnotować, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121) – dalej u.s.u.s., oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 581 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z., osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, a dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Z art. 6 ust. 4 u.s.u.s. i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e u.ś.o.z. wynika, że powyższym ubezpieczeniom nie podlegają jednak zleceniobiorcy, którzy są są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Wyjątek dotyczy jedynie osób świadczących pracę na podstawie umowy uaktywniającej, które nawet jeżeli są uczniami lub studentami i nie ukończyły 26 lat, podlegają ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach określonych dla zleceniobiorców. Przepisy u.s.u.s. nie przewidują, iż pracodawca może uzyskać w ZUS informacje, czy i w jakim okresie osoba, którą zamierza zatrudnić na podstawie umowy o pracę podlegała ubezpieczeniom społecznym. Taką informację w ZUS może natomiast uzyskać osoba ubiegająca się o zatrudnienie, która ma prawo dostępu do danych zgromadzonych na jej koncie w ZUS, w tym informacji o przebiegu ubezpieczeń społecznych. Taka osoba może również dysponować dokumentami świadczącymi o tym, że były opłacane za nią składki na ubezpieczenia społeczne (np. roczne lub miesięczne informacje dla osoby ubezpieczonej wydawane przez płatnika składek). Kontrola ZUS – co wynika z art. 86 u.s.u.s. – nie obejmuje prawidłowości stosowania przez pracodawcę przepisów u.m.w., w tym prawidłowości obliczenia minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym roku pracy, ale wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek. Stąd też nawet jeżeli pracodawca w sposób nieprawidłowy określi wysokość minimalnego wynagrodzenia, ZUS nie jest kompetentny do stosowania wobec pracodawcy z tego tytułu jakichkolwiek sankcji. Zauważyć jednocześnie należy, że zgodnie z art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 9 u.s.u.s. oraz art. 81 ust. 1 u.ś.o.z. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych. Oznacza to, że nawet jeżeli pracodawca wypłaca pracownikowi zbyt niskie minimalne wynagrodzenie to ono, a nie wynagrodzenie, które pracownikowi powinno być wypłacane, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Piotr Kostrzewa, autor współpracuje z publikacją Serwis HR

Odpowiedzi udzielono 17.07.2015 r.