Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP.

Zgodnie z § 1 pkt 1 lit. e rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. Nr 120, poz. 1021 z późn. zm.) dozorowi technicznemu podlegają zbiorniki przenośne — zmieniające miejsce między napełnieniem a opróżnieniem — o pojemności większej niż 0,35 dm3 i nadciśnieniu wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania lub transportowania cieczy lub gazów, z wyjątkiem pojemników aerozolowych jednorazowego użytku i pojemników przeznaczonych do transportu i dystrybucji napojów gazowanych, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest nie większy niż 500 barów x dm3, a nadciśnienie jest nie wyższe niż 7 barów. Dozorowi technicznemu mogą więc podlegać między innymi:
1) zbiorniki (butle) będące wyposażeniem aparatów oddechowych,
2) zbiorniki wchodzące w skład gaśnic przenośnych i przewoźnych:
- na czynnik gaśniczy,
- (butle) na czynnik pędny,
3) inne zbiorniki stanowiące wyposażenie urządzeń specjalnych, lub będące urządzeniem specjalnym, które nie są przedmiotami lub naczyniami ciśnieniowymi w rozumieniu umowy ADR.
W chwili obecnej brak jest natomiast uregulowań prawnych w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego dotyczących eksploatacji ww. zbiorników. Problem ten został szczegółowo opisany m.in. w piśmie Departamentu Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Gospodarki z dnia 6 listopada 2009 r. (DRE-IV-078-1-MS/09), zgodnie z którym: "[...] z uwagi na brak przepisów wykonawczych określających terminy wykonywania badań okresowych gaśnic przenośnych [...] właściwa jednostka dozoru technicznego powinna stosować zalecenia producenta w zakresie przeprowadzania badań okresowych, określone w załączonej instrukcji, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych".
Potwierdzeniem powyższej opinii jest stanowisko UDT, zgodnie z którym: "[...] ustawa o dozorze technicznym nakazuje Urzędowi Dozoru Technicznego sprawowanie dozoru nad powyższymi zbiornikami ciśnieniowymi. W związku z tym sposób przeprowadzania badań tych zbiorników został zawarty w procedurach wdrożonego w UDT systemu jakości i oparty jest on na dobrej praktyce inżynierskiej, w której wykorzystywane są mające zastosowanie aktualne normy europejskie. Uwzględnione zostało także stanowisko odnośnie badań okresowych zbiorników gaśnic przenośnych, zawarte w piśmie Departamentu Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Gospodarki z dnia 6 listopada 2009 r. DRE-IV-078-1-MS/09".
Z powyższym stanowiskiem UDT oraz założonymi formami dozoru technicznego i terminami badań okresowych powyższych zbiorników przenośnych można zapoznać się poniżej oraz na stronie internetowej UDT pod adresem: www.udt.gov.pl
Uwagi
Formy dozoru technicznego i terminy badań okresowych powyższych zbiorników przenośnych:
1. Zbiorniki (butle) będące wyposażeniem aparatów oddechowych.
1.1. Butle stalowe, aluminiowe i kompozytowe w aparatach oddechowych do użytku lądowego.
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 5 lat, z tym, że dla butli oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
1.2. Butle stalowe, aluminiowe i kompozytowe z wkładką stalową w aparatach do nurkowania.
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 2 lata, z tym, że dla butli oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
1.3. Butle kompozytowe z wkładką aluminiową, niemetaliczną lub bez wkładki w aparatach do nurkowania.
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 5 lat, z tym, że dla butli oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
1.4. Terminy badań butli aparatów oddechowych oparte są na wymaganiach norm:
a) PN-EN 1968:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania stalowych butli do gazów bez szwu",
b) PN-EN 1802:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli do gazów bez szwu ze stopu aluminium,
c) PN-EN 1803:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli spawanych do gazów ze stali węglowej",
d) PN-EN - ISO 11623:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli do gazów wykonanych z kompozytów".
2. Zbiorniki gaśnic.
2.1. Zbiorniki gaśnic (z wyjątkiem śniegowych) o pojemności nie większej niż 6 litrów znajdujące się pod stałym ciśnieniem (gaz pędny zmagazynowany jest razem z czynnikiem gaśniczym), oraz zbiorniki na czynnik gaśniczy wszystkich gaśnic przenośnych (masa gotowej do użycia gaśnicy nie przekracza 20 kg), które zasilane są czynnikiem pędnym z dodatkowego zbiornika (butla, nabój).
Forma dozoru technicznego - dozór uproszczony.
Zgodnie z ustawą z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321 z późn. zm.), w toku eksploatacji zbiorników gaśnic objętych dozorem technicznym uproszczonym nie są wykonywane badania okresowe.
2.2. Zbiorniki gaśnic pianowych oraz z innym czynnikiem gaśniczym na bazie wody, bez wykładziny antykorozyjnej o pojemności większej niż 6 litrów znajdujące się pod stałym ciśnieniem (gaz pędny zmagazynowany jest razem z czynnikiem gaśniczym).
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 3 lata, z tym, że dla zbiorników gaśnic oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
2.3. Zbiorniki gaśnic:
a) pianowych oraz z innym czynnikiem gaśniczym na bazie wody,
b) proszkowych,
c) halonowych;
o pojemności większej niż 6 litrów znajdujące się pod stałym ciśnieniem (gaz pędny zmagazynowany jest razem z czynnikiem gaśniczym).
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 5 lat, z tym, że dla zbiorników gaśnic oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
2.4. Zbiorniki gaśnic śniegowych i butle na czynnik pędny w gaśnicach.
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 10 lat (tak jak dla butli gazowych objętych "Umową europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych - ADR"), z tym, że dla oznaczonych CE zgodnie z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeśli w instrukcji określono inne terminy.
2.5. Gaśnice przewoźne (masa gotowej do użycia gaśnicy przekracza 20 kg), zasilane czynnikiem pędnym z dodatkowego zbiornika (butli) występowały i nadal mogą występować pod nazwą nadaną przez producenta jako "agregaty gaśnicze". Zbiorniki na czynnik gaśniczy, zasilane czynnikiem pędnym z butli, będących wyposażeniem agregatów gaśniczych (gaśnic przewoźnych), objęte są rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych (Dz. U. Nr 135, poz. 1269). Forma dozoru technicznego oraz terminy badań tych zbiorników zawarte są w załączniku do powyższego rozporządzenia (L.p. 62).
3. Zbiorniki stanowiące wyposażenie urządzeń specjalnych, lub będące urządzeniem specjalnym, które nie są przedmiotami lub naczyniami ciśnieniowymi w rozumieniu umowy ADR.
3.1. Zbiorniki stanowiące wyposażenie urządzeń specjalnych lub będące urządzeniem specjalnym, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest niewiększy niż 300 barów x litr (p x V? 300 barów x litr)
Forma dozoru technicznego - dozór uproszczony.
Zgodnie z ww. ustawą o dozorze technicznym, w toku eksploatacji zbiorników objętych dozorem technicznym uproszczonym nie są wykonywane badania okresowe.
3.2. Zbiorniki stanowiące wyposażenie urządzeń specjalnych lub będące urządzeniem specjalnym, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest większy niż 300 barów x litr (p x V > 300 barów x litr).
Forma dozoru technicznego - dozór pełny.
Badania okresowe - co 5 lat, z tym, że dla zbiorników oznaczonych CE w terminach zgodnych z instrukcją eksploatacji wytwórcy, jeżeli w instrukcji określono inne terminy.
Badania odbiorcze
Butle w aparatach oddechowych i zbiorniki gaśnic oraz zbiorniki przenośne w urządzeniach specjalnych lub będące urządzeniem specjalnym, oznakowane CE objęte formą dozoru technicznego pełnego mogą być eksploatowane po uzyskaniu decyzji zezwalającej na eksploatację, zgodnie z art. 14 ust. 1 ww. ustawy o dozorze technicznym. W tym celu, ww. zbiorniki powinny być zgłoszone we właściwym terenowo Oddziale UDT wraz z dokumentacją (deklaracją zgodności w rozumieniu dyrektywy 97/23/WE oraz instrukcją jej eksploatacji). UDT jako organ dozoru technicznego nie przeprowadza badań i sprawdzeń, które zostały już wykonane u wytwórcy w ramach kompleksowej oceny zgodności ww. zbiornika posiadającego oznakowanie CE. Natomiast, UDT wykonuje niezbędne czynności wynikające z art. 14 ust. 2 ww. ustawy o dozorze technicznym. W związku z tym został określony zakres badań odbiorczych dla ww. zbiorników, które zgodnie w wymaganiami ww. dyrektywy 97/23/WE mogą być:
- wprowadzane do obrotu w zespole urządzeń ciśnieniowych oznakowanym CE,
- wprowadzane do obrotu oznakowane CE (jako pojedyncze urządzenie ciśnieniowe zdefiniowane w ww. dyrektywie 97/23/WE – nie w zespole urządzeń ciśnieniowych oznakowanym CE).
A. Badanie odbiorcze zbiorników aparatów oddechowych, zbiorników gaśnic oraz zbiorników urządzeń specjalnych – wprowadzanych do obrotu w zespole urządzeń ciśnieniowych oznakowanym CE, obejmuje następujące czynności:
A.1. Sprawdzenie kompletności i odpowiedniości dokumentacji - sprawdzenie przedłożonej dokumentacji zespołu urządzeń ciśnieniowych (deklarację zgodności dotyczącą zespołu urządzeń ciśnieniowych w rozumieniu dyrektywy 97/23/WE oraz instrukcję jego eksploatacji w języku polskim),
A.2. Identyfikację zbiornika,
A.3. Sprawdzenie oznakowania i stanu technicznego zbiornika oraz zgodności wyposażenia zbiornika z dokumentacją.
B. Badanie odbiorcze zbiorników przeznaczonych do aparatów oddechowych, zbiorników gaśnic oraz zbiorników stanowiących wyposażenie urządzeń specjalnych – wprowadzonych do obrotu, oznakowanych CE (jako pojedyncze urządzenie ciśnieniowe zdefiniowane w ww. dyrektywie 97/23/WE – nie w zespole urządzeń ciśnieniowych oznakowanym CE) obejmuje następujące czynności:
B.1. Sprawdzenie kompletności i odpowiedniości dokumentacji - sprawdzenie przedłożonej dokumentacji (instrukcji eksploatacji i deklaracji zgodności, jeżeli eksploatujący ją posiada),
B.2. Identyfikację zbiornika,
B.3. Sprawdzenie oznakowania zbiornika oraz zgodności wyposażenia zbiornika z dokumentacją.
B.4. Przeprowadzenie badania w "warunkach gotowości do pracy" (zbiornik z prawidłowo zamontowanym zaworem odcinającym – może być nienapełniony) w następującym zakresie:
a) sprawdzenie stanu technicznego zbiornika i jego osprzętu,
b) ocena połączenia zbiornika z osprzętem z uwzględnieniem instrukcji eksploatacyjnej.
C. Czynności końcowe
C.1. Po przeprowadzeniu badań odbiorczych z wynikiem pozytywnym inspektor:
a) nanosi na zbiornik naklejkę informującą o dacie następnego badania okresowego (wg załącznika nr 1); termin następnego badania zbiornika jest wyznaczany licząc od daty jego wyprodukowania,
b) sporządza protokół z wykonanych czynności,
c) wydaje decyzję zezwalającą na eksploatację zbiornika zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o dozorze technicznym.
C.2. Po przeprowadzeniu badań odbiorczych z wynikiem negatywnym inspektor sporządza protokół z wykonanych czynności.
C.3. W przypadku zgłoszenia do badań odbiorczych zbiornika, dla którego upłynął już termin przewidzianego badania okresowego (termin ten jest liczony od daty jego wyprodukowania), badania odbiorcze uzupełniane są o sprawdzenia wykonywane w ramach badań okresowych. Dla tych zbiorników nie ma zastosowania punkt C.1, podpunkt a) i c), z wyjątkiem zbiorników ciśnieniowych zawierających czynnik gaśniczy pod stałym ciśnieniem gazu pędnego w gaśnicach przewoźnych, dla których nie ma zastosowania tylko punkt C.1 podpunkt a). Po badaniu zbiornika przenośnego z wynikiem pozytywnym nanosi się na nim oznaczenie w sposób taki sam jak po pozytywnym badaniu okresowym (patrz - opisane poniżej "Badania okresowe").
C.4. Zbiorniki ciśnieniowe zawierające czynnik gaśniczy pod stałym ciśnieniem gazu pędnego w gaśnicach przewoźnych (masa gaśnicy gotowej do użycia powyżej 20 kg) są rejestrowane w UDT.
Badania okresowe
Butle w aparatach oddechowych i zbiorniki gaśnic oraz zbiorniki przenośne w urządzeniach specjalnych lub będące urządzeniem specjalnym, oznakowane CE objęte formą dozoru technicznego pełnego, w toku eksploatacji podlegają badaniom okresowym wykonywanym w wyżej określonych w odstępach czasu.
Mając na uwadze powyższe, badaniom okresowym podlegają zbiorniki przenośne oznaczone cechą inspektora polskiego organu dozoru technicznego lub oznakowane CE z naniesioną naklejką informującą o dacie następnego badania okresowego. Badania okresowe przeprowadzane są przez inspektorów Urzędu Dozoru Technicznego na wniosek eksploatującego lub działającego w jego imieniu przedstawiciela.
Sposób wykonywania poszczególnych czynności podczas badania okresowego oraz kryteria oceny stanu technicznego jest oparty na ww. normach, odpowiednio do konstrukcji zbiornika. W przypadku zbiorników oznakowanych CE, uwzględnia się także wymagania instrukcji eksploatacji wytwórcy.
Podczas badania stosowane są ww. następujące normy:
a) PN-EN 1968:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania stalowych butli do gazów bez szwu",
b) PN-EN 1802:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli do gazów bez szwu ze stopu aluminium,
c) PN-EN 1803:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli spawanych do gazów ze stali węglowej",
d) PN-EN - ISO 11623:2002 "Butle do gazów – Okresowa kontrola i badania butli do gazów wykonanych z kompozytów".
Po badaniu zbiornika przenośnego z wynikiem pozytywnym nanosi się na nim następujące oznaczenie Orr/mm RR, gdzie:
1) O – cecha inspektora,
2) rr/mm – data badania [rok (dwie ostatnie cyfry), miesiąc (dwie cyfry), oddzielone ukośną kreską "/"],
3) RR – data następnego badania [dwie ostatnie cyfry roku].
Przy nanoszeniu oznaczenia zachowuje się odstęp pomiędzy "rr/mm" i "RR" co najmniej 12 mm, który zapewni umieszczenie cechy inspektora w przyszłym kolejnym badaniu.
W przypadkach, które uzasadniają techniczne trudności nanoszenia oznakowania (np. ograniczone miejsce do naniesienia oznakowania) Orr/mm RR określonego powyżej, może być stosowane alternatywne znakowanie, które nanosi się w sposób następujący:
- Orr /mm
- RR
gdzie ostatnie dwie cyfry roku następnego badania RR są naniesione dokładnie pod ostatnimi dwiema cyframi roku badania rr.
Oznaczenia powinny być trwale naniesione (np. za pomocą wytłaczania, grawerowania lub wytrawiania).
Odciśnięta na zbiorniku cecha inspektora UDT potwierdza, że badanie zakończyło się wynikiem pozytywnym oraz że może być on eksploatowany do terminu kolejnego badania, którego data jest podana na zbiorniku.
W przypadku zbiorników ciśnieniowych zawierających czynnik gaśniczy pod stałym ciśnieniem gazu pędnego w gaśnicach przewoźnych (zarejestrowanych w UDT), inspektor wydaje decyzję zezwalającą na eksploatację.