- Wcześniejsi emeryci, których dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego SK 140/20 nie wiedzą, jak postępować, a przede wszystkim od kiedy miałby biec termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania, skoro ten wyrok nie zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw – napisała w mailu do redakcji jedna z Czytelniczek. I dodała: - Po tym nieopublikowanym w Dzienniku Ustaw „wyroku” TK niektórzy zdeterminowani emeryci zaczynają już jednak składać do ZUS skargi o wznowienie postępowania lub - alternatywnie - wnioski o przeliczenie emerytury na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej. A TK ociąga się z publikacją uzasadnienia SK 140/20 w OTKZU.
Do dziś nie został też opublikowany w Internetowym Portalu Orzeczeń (IPO).
Czytaj również: Nie wszyscy „wcześniejsi” emeryci skorzystają na wyroku TK>>
Nieistniejący wyrok
Chodzi o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. w głośnej sprawie SK 140/20, dotyczącej osób, które przeszły na wcześniejszą emeryturę przed 1 stycznia 2013 r. nie wiedząc, że przejście na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. TK ograniczył jednak swoje orzeczenie do osób, które wnioski o przyznanie wcześniejszej emerytury złożyły do 6 czerwca 2012 r., pomijając wnioski złożone w okresie vacatio legis ustawy z 11 maja 2012 roku, tzn. pomiędzy 6 czerwca a 31 grudnia 2012 roku. Uznał bowiem, że osoby, które je złożyły, wiedziały o zmianie prawa, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.
Zgodnie z brzmieniem art. 25 ust. 1b ustawy, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej lub art. 88 Karty Nauczyciela, to podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Rozwiązanie tzw. pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty dotychczas pobranych emerytur wprowadzono 1 stycznia 2013 r. na mocy ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt SK 140/20 jest drugim, w którym orzeczona została niekonstytucyjność tego przepisu. Pierwszy zapadł 6 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt P 20/16.
Teraz problemem jest jednak skład TK, w którym to orzeczenie zapadło. Sprawozdawcą był sędzia-dubler.
- Nie ma wyroku, bo w składzie zasiadał sprawozdawca-dubler Justyn Piskorski i zachodzi niewłaściwa obsada sądu, a zatem rozstrzygnięcie nie jest wyrokiem i nie może być wykonane z uwagi na niewłaściwą obsadę sądu – mówi wprost prof. dr hab. Marek Chmaj, radca prawny, konstytucjonalista, wykładowca na SWPS. I dodaje: - To pokazuje, że emeryci, którzy mają słuszne oczekiwania i roszczenia, zostali pozbawieni tych oczekiwań przez niewłaściwą obsadę Trybunału, a zatem winna tego stanu rzeczy jest była większość parlamentarna, czyli PiS, i prezydent, który od dublera odebrał ślubowanie.
Czytaj też w LEX: Znaczenie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dla naprawy wymiaru sprawiedliwości po kryzysie praworządności w Polsce >
Jak wskazuje prof. Chmaj, emeryci obciążeni zostali faktem, że doszło do zamachu na Trybunał Konstytucyjny i wyboru na obsadzone miejsca innych osób. – Pan Piskorski, który dalej bierze uposażenie z Trybunału, nie dość, że sam obciąża Skarb Państwa swoim nieuprawnionym zasiadaniem w Trybunale, to jeszcze uczestnicząc w składach powoduje, że rozstrzygnięcia mają charakter wyroków non-existence, ponieważ zapadają w niewłaściwym składzie. Emeryci mają zatem osobę bezpośrednio winną temu, że wyroku nie ma – wskazuje prof. Marek Chmaj.
Czytaj też w LEX: Sędziowie "dublerzy" w składzie TK nie dają gwarancji "sądu ustanowionego ustawą". Omówienie wyroku ETPC z dnia 7 maja 2021 r., 4907/18 (Xero Flor w Polsce) >
- To są wątpliwości natury konstytucyjnej – mówi Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy w HRK Payroll Consulting, założyciel Debaty Emerytalnej, pytany o to, czy wyrok ten – korzystny dla emerytów – powinien być opublikowany. – Merytorycznie – dobrze byłoby się tym zagadnieniem zająć, a przynajmniej wskazać kierunek przyszłych zmian w przepisach tak, żeby zainteresowane osoby wiedziały czego mogą się spodziewać – podkreśla Sobolewski. I dodaje: - Nie jest to jedyne rozstrzygnięcie, bo jest jeszcze orzeczenie TK z listopada 2023 r. Łącznie generują one wydatki budżetowe na kwotę ponad 15 mld zł.
Co mogą zrobić emeryci
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które zapytaliśmy o to, czy zamierza zmienić prawo tak, by naprawić sytuację emerytów, którzy wciąż czekają na rozwiązanie problemu w swojej indywidualnej sprawie, przekazało nam, że w kwestii zmniejszania emerytury powszechnej o kwotę pobranej emerytury wcześniejszej dla roczników innych niż 1953, prowadzone są analizy o charakterze prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym, mające na celu określenie możliwości rozwiązania tej kwestii.
O to, co w takiej w mogą zrobić emeryci, zapytaliśmy prawników.
- To jest jeden z przepisów emerytalnych, który narobił bałaganu i spowodował, że część czuje się pokrzywdzona. Zasadniczo orzeczenia TK wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony (TK może wskazać inny termin). Jeżeli wyrok TK nie zostanie opublikowany, to powstanie wątpliwość, czy i w jakim terminie dopuszczalne są postępowania w trybie wznowieniowym. Pytanie, jak do tego wyroku podejdzie orzecznictwo i czy podejmie jakąś myśl w nim wyartykułowaną. Kolejne pytanie, to co zrobi rząd – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w sprawach z zakresu prawa pracy i zabezpieczeń społecznych. Jak twierdzi, pomijając kwestie formalne (obsadzenie składu), problem pozostaje i wymaga systemowego rozwiązania.
ZOBACZ WZÓR DOKUMENTU: Skarga o wznowienie postępowania na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego >
- To nie jest jedyny przepis, który na przestrzeni ostatnich lat został uznany za niekonstytucyjny. W tym jednak przypadku, ponieważ na pewno upłynęło 10 lat od wydania przez ZUS decyzji ustalającej wysokość emerytury, emeryci nie mogą skorzystać z art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego, by wystąpić do organu rentowego o stwierdzenie nieważności tamtej decyzji i ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Mogą natomiast skorzystać z dobrodziejstwa art. 155 Kodeksu postępowania administracyjnego, który też jest stosowany w sprawach ubezpieczeniowych na podstawie art. 180 Kodeksu postępowania administracyjnego - mówi z kolei Karolina Rzepecka, adwokat z kancelarii Sadkowski i Wspólnicy.
Przepis ten stanowi, że decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
Zobacz procedurę: Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo >
- Tutaj rekomendowane jest wystąpienie z wnioskiem o zmianę decyzji ustalającej wysokość emerytury, powołując się na słuszny interes strony - mówi Karolina Rzepecka, adwokat z kancelarii Sadkowski i Wspólnicy. Jak podkreśla, emeryci, którzy wystąpią z takim wnioskiem do ZUS muszą liczyć się z tym, że prawdopodobnie organ rentowy odmówi przeliczenia emerytury i wydania nowej decyzji, i że konieczne będzie wystąpienie do sądu, który do sprawy podejdzie całościowo i nie będzie obawiał się dokonania wykładni obowiązujących przepisów prawa.
- Ten przepis nie zawiera ograniczenia czasowego, ale wiadomo im szybciej, tym lepiej – stwierdza mec. Karolina Rzepecka pytana o to, ile czasu na złożenie wniosku do ZUS mają emeryci. I dodaje: - Prawdopodobnie w momencie, gdy sprawy będą toczyły się przed sądami, pojawi się jakieś rozwiązanie, ale nie możemy na to liczyć. W każdym razie nie rekomendowałabym czekanie na rozwiązanie, które może zaproponować rząd.
Zobacz też linię orzeczniczą: Sposób wszczęcia postępowania w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 lub 155 k.p.a. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
