Podstawowym założeniem pakietu przewozowego jest nałożenie na przedsiębiorców obowiązku monitorowania i kontroli przewozu drogowego niektórych towarów, zwłaszcza towarów szczególnie narażonych na nieprawidłowości w rozliczeniach w VAT i podatku akcyzowym. Pakiet przewozowy został wprowadzony ustawą z 9.03.2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów. Po podpisaniu przez prezydenta, ustawa w swej zasadniczej części weszła w życie 18 kwietnia 2017 r.

 

Główne założenia ustawy
Omawiany pakiet przewozowy (wraz z uchwalonymi wcześniej pakietami: paliwowym oraz energetycznym) jest odpowiedzią na dostrzeżoną przez ustawodawcę ewolucję w ostatnich latach skali oszustw podatkowych, szczególnie w obszarze podatku od towarów i usług. Jego celem jest zmniejszenie szarej strefy oraz uszczelnienie systemu podatkowego poprzez poddanie monitoringowi transportu towarów wrażliwych, tj. uznanych przez ustawodawcę za takie, które mogą być wykorzystywane do oszustw podatkowych.
 
Istotą komentowanej ustawy jest wprowadzenie systemu monitorowania przewozu towarów, polegającego na:
 
• obowiązku zgłoszenia przez podmiot zobowiązany, do specjalnie stworzonego w tym celu rejestru zgłoszeń (określanego dalej jako „rejestr”), faktu rozpoczęcia wysyłki na terytorium kraju określonych towarów uznanych za wrażliwe, a także aktualizowania tych zgłoszeń;
 
• obowiązku przekazania przewoźnikowi realizującemu transport, przez podmiot zobowiązany uzyskanego w wyniku dokonanego zgłoszenia numeru referencyjnego (a w przypadku gdy tym podmiotem zobowiązanym jest podmiot wysyłający – także podmiotowi odbierającemu);
 
• obowiązku uzupełnienia zgłoszenia przez przewoźnika o dane dotyczące świadczonej usługi przewozu;
 
• obowiązku uzupełnienia zgłoszenia przez podmiot odbierający o fakcie odbioru towaru;
 
• obowiązku odmowy przyjęcia przez przewoźnika zlecenia przewozu towarów podlegających rejestracji, w sytuacji nieotrzymania numeru referencyjnego;
 
• obowiązku odmowy przez przewoźnika (i odpowiednio kierującego pojazdem) przyjęcia do przewozu towarów (odpowiednio rozpoczęcia przewozu towarów) w razie nieotrzymania numeru referencyjnego od podmiotu zobowiązanego do zgłoszenia przewozu towarów wrażliwych.
 
Środkiem technicznym służącym do monitorowania przewozu towarów wrażliwych jest rejestr zgłoszeń, prowadzony w formie informatycznej przez Szefa KAS. Przesyłanie, uzupełnianie i aktualizacja zgłoszenia następują za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). W tym celu został stworzony system SENT.
 
Funkcjonowanie rejestru polega na tym, że po zgłoszeniu przewozu towarów podmiot dokonujący zgłoszenia otrzymuje numer referencyjny, który powinien zostać przekazany przewoźnikowi oraz podmiotowi odbierającemu. Numer referencyjny jest ważny 10 dni.
 
Natomiast w sytuacji awarii bądź przerw technicznych uniemożliwiających skorzystanie ze zgłoszenia w formie elektronicznej, możliwe będzie dokonanie zgłoszenia na dokumencie zastępującym zgłoszenie, które może być przesłane za pomocą poczty elektronicznej. Potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu zastępować będzie numer referencyjny.
 
Dane przetwarzane w rejestrze będą przechowywane przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia przewozu. Termin ten zbieżny z terminem przedawnienia zobowiązań podatkowych i jest wyrazem zainteresowania ustawodawcy, aby dane zgromadzone w rejestrze mogły zostać wykorzystane w toku prowadzonych postępowań podatkowych dotyczących określenia zasadności i wysokości należnych podatków oraz dla potrzeb weryfikacji wniosków o zwrot podatku od towarów i usług.
 
Towary podlegające obowiązkowi monitorowania transportu
Katalog towarów, które podlegają obowiązkowi monitorowania transportu drogowego określa art. 3 ust. 2 ustawy. Dotyczy to następujących grup towarów:
 
1) towarów objętych:
 
a) podkategoriami PKWiU: od 19.20.21 do 19.20.28, 19.20.29, 20.14.74 nieoznaczonych znakami akcyzy, 20.14.75, od 20.59.41 do 20.59.42, 20.59.43 zawierających alkohol etylowy, 20.59.57, 20.59.58 oraz 38.12.25, jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi podkategoriami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów,
 
b) pozycjami CN: 2207 nieoznaczonych znakami akcyzy, 2707, 2710, 2905, 2917, 3403, 3811, 3814 zawierających alkohol etylowy, 3820 zawierających alkohol etylowy, 3824 oraz 3826, jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi pozycjami przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów;
 
2) alkoholu całkowicie skażonego wskazanymi przez dowolne państwo członkowskie Unii Europejskiej środkami dopuszczonymi do skażania alkoholu etylowego na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr 3199/93 z 22.11.1993 r. w sprawie wzajemnego uznawania procedur całkowitego skażenia alkoholu etylowego do celów zwolnienia z podatku akcyzowego (Dz.Urz. WE L 288 z 23.11.1993, str. 12, ze zm.) – Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 9, t. 1, str. 249, ze zm.), w tym zawartego w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi w przypadku przesyłek o objętości powyżej 500 litrów;
 
3) suszu tytoniowego w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, nieoznaczonego znakami akcyzy, bez względu na jego ilość w przesyłce.
 
Obowiązek monitorowania dotyczy więc różnorodnych towarów takich jak paliwa, alkohol, niektóre chemikalia, preparaty smarowe, rozpuszczalniki czy susz tytoniowy.
 
Obowiązkowi zgłaszania do rejestru podlega przy tym co do zasady transport określonej ilości towarów wrażliwych określonej szczegółowo w powyższym zestawieniu, a nie każdej ich ilości. Wyjątkiem jest susz tytoniowy, którego transport każdej ilości w jednej przesyłce podlega obowiązkowi rejestracji.
 
Zwrócić przy tym należy uwagę na definicję pojęcia „przesyłka”. Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy rozumie się przez to „określoną ilość towarów tego samego rodzaju przewożonych od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu”.
 
Tak skonstruowana definicja oznacza, że w sytuacji gdy jednym środkiem transportu będą przesyłane towary do różnych odbiorców (albo nawet do tego samego odbiorcy, ale do innych miejsc przeznaczenia), będziemy mieli do czynienia z kilkoma przesyłkami. W mojej ocenie oznacza to, że jeśli przewożone towary nie będą przekraczały wskazanych powyżej limitów (tj. masa brutto tak rozumianej jednej przesyłki nie przekroczy 500 kg bądź odpowiednio objętość nie przekroczy 500 litrów) to taki transport nie będzie podlegał obowiązkowi rejestracji, nawet jeśli łączna masa brutto bądź odpowiednio objętość przewożonych towarów będzie przekraczała te graniczne wartości.
 
W przypadku jednak, gdy każda pojedyncza przesyłka przekraczać będzie powyższe graniczne wartości to każda z nich będzie wymagała odrębnego zgłoszenia do rejestru. Wynika to z definicji pojęcia „zgłoszenie”, przez które – zgodnie z art. 2 pkt 16 ustawy – rozumie się „zgłoszenie przewozu towaru do rejestru zgłoszeń określonej ilości tego samego rodzaju towaru przewożonego od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu”.
 
Katalog towarów podlegających obowiązkowi monitorowania nie jest definitywnie zamknięty. Art. 3 ust. 11 ustawy wyposaża bowiem Ministra Rozwoju i Finansów w prawo do określenia w drodze rozporządzenia listy innych towarów niż wymienione powyżej, których przewóz będzie objęty systemem monitorowania drogowego. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 4 ustawy powinno to dotyczyć towarów, w stosunku do których zachodzi uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia naruszeń przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego, mogących powodować, ze względu na skalę lub częstotliwość obrotu tymi towarami, znaczne uszczuplenia tych podatków.
 
Jak należy się spodziewać ewentualne rozszerzenie ustawowego katalogu towarów podlegających obowiązki monitorowania będzie efektem analiz prowadzonych przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej na podstawie art. 3 ust. 9 ustawy. Zgodnie z tym przepisem Szef Krajowej Administracji Skarbowej prowadzi analizę ryzyka wystąpienia naruszeń przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego, związanego z przewozem towarów i przekazuje ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych informacje o wynikach przeprowadzonych analiz i wnioskach z nich wynikających.
 
Minister Rozwoju i Finansów w rozporządzeniu w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego przewozu towarów rozszerzy listę towarów, których transport podlega obowiązkowi monitorowania o przewóz towarów objętych:
 
1) podkategoriami od 10.41.21 do 10.41.60, podkategorią 10.42.10 oraz podkategorią 10.62.14 Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług,
 
2) pozycjami od 1507 do 1517 Nomenklatury Scalonej – jeżeli masa brutto przesyłki przekracza 500 kg lub jej objętość przekracza 500 litrów.
 
W praktyce dotyczy to takich towarów jak oleje roślinne (m.in. olej sojowy, olej rzepakowy), margaryny i olej kukurydziany. Z uzasadnienia do projektu rozporządzenia wynika, że taki wybór towarów podlegających monitorowaniu wynika z obserwacji Ministerstwa Rozwoju i Finansów wzmożonego wykorzystywanie części z tych towarów (a konkretnie oleju rzepakowego) do oszustw podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług. Mimo, że obserwacja dotyczy wyłącznie oleju rzepakowego, to jednak projektodawca przewiduje rozszerzenie zakresu obowiązku monitorowania także na inne towary o zbliżonym celu użytkowym.
 
Jednocześnie rozporządzenie wyłącza stosowanie obowiązku monitorowania przewozu towarów, o których mowa wyżej:
 
1) przewożonych przez operatorów pocztowych w paczkach pocztowych w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe;
 
2) objętych:
 
a) procedurą celną tranzytu, składowania, odprawy czasowej, przetwarzania lub wywozu,
 
b) powrotnym wywozem;
 
3) przewożonych w opakowaniach jednostkowych niewiększych niż 26 kg lub 26 litrów.
 
Podmioty zobowiązanie
Ustawa nakłada obowiązki formalne na cztery grupy podmiotów, tj.:
 
• podmioty wysyłające,
 
• podmioty odbierające,
 
• przewoźników,
 
• kierujących pojazdami.
 
Na podmioty wysyłające oraz podmioty odbierające został nałożony obowiązek polegający na rejestracji zgłoszenia o zdarzeniu podlegającym rejestracji (transporcie towarów wrażliwych) do rejestru zgłoszeń i przekazania uzyskanego w wyniku takiego zgłoszenia, numeru referencyjnego przewoźnikowi. Obowiązek zgłoszenia aktywuje się w momencie rozpoczęcia transportu towarów z terytorium Polski (w odniesieniu do podmiotów wysyłających) bądź w momencie rozpoczęcia przewozu towarów na terytorium Polski (w odniesieniu do podmiotów odbierających).
 
Rodzaje transportu wymagające dokonania zgłoszenia wyjaśniają pośrednio art. 2 pkt 6 oraz 7 ustawy wprowadzające definicję pojęć „podmiot odbierający” oraz „podmiot wysyłający”.
 
Zgodnie z tymi przepisami, podmiotem odbierającym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą, dokonująca wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów lub nabycia towarów w przypadku dostawy towarów w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
 
Natomiast podmiotem wysyłającym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą, dokonująca
 
a) ostatniej przed rozpoczęciem przewozu towarów dostawy towarów,
 
b) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
 
c) eksportu towarów
 
– w rozumieniu ustawy z 11.03. 2004 r. o podatku od towarów i usług;
 
Dodatkowe obowiązki nałożono na podmiot odbierający, który zobowiązany jest do zaktualizowania zgłoszenia wykazując w nim fakt odebrania towarów, które do niego dotarły (art. 5 ust. 5 oraz art. 6 ust. 4 ustawy).
 
Obowiązki nałożono także na przewoźnika, przez którego rozumie się – zgodnie z art. 2 pkt 8 ustawy, osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność gospodarczą, wykonującą przewóz towarów. Przy czym obowiązki te mają dwojaki charakter.
 
Po pierwsze, przewoźnik, któremu zlecono transport towarów podlegających obowiązkowi rejestracji, po uzyskaniu numeru referencyjnego zobowiązany jest zaktualizować zgłoszenie przed rozpoczęciem przewozu towarów o dane określone w art. 5 ust. 4 oraz art. 6 ust. 3 ustawy.
 
Po drugie, sam przewoźnik także zobowiązany jest do złożenia zgłoszenia do rejestru. Dotyczy to przypadku wskazanego w art. 7 ustawy, a więc tranzytu przez terytorium kraju, tj. przewozu towaru z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego.
 
Ponadto zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy, przewoźnik jest obowiązany odmówić przyjęcia do przewozu towarów podlegających zgłoszeniu w przypadku nieotrzymania numeru referencyjnego (bądź odpowiednio dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia dokumentu zastępującego zgłoszenie albo dokumentu, o którym mowa w art. 3 ust. 7 ustawy, potwierdzającego brak obowiązku monitorowania wskazanych w tym przepisie towarów).
 
Na każdy z powyższych podmiotów (tj. podmiot wysyłający, podmiot odbierający oraz przewoźnika) nałożony został ponadto obowiązek aktualizacji danych podanych w zgłoszeniu do rejestru w razie ich zmiany (np. zmiany środka transportu, czy zmiany adresu dostawy).
 
Zwrócić przy tym należy uwagę, że zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy aktualizacji nie podlegają dane dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy takie ograniczenie wynika z chęci uniemożliwienia manipulowania danymi dotyczącymi przewożonych towarów przez nieuczciwe podmioty. Oznacza to, że raz wpisane do rejestru dane dotyczące towarów nie mogą ulec zmianie. W sytuacji zatem konieczności zmiany danych dotyczących towarów niezbędne jest nowe zgłoszenie. Natomiast w sytuacji gdy transport towaru, który został już zgłoszony nie rozpoczął się, wówczas zgłoszenie powinno zostać zaktualizowane o informacje o odstąpieniu od przewozu towarów (art. 8 ust. 3 ustawy).
 
Ponadto, pewne obowiązki formalne nałożono na osoby fizyczne kierujące środkiem transportu w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy. Przepis ten odwołuje się do pojazdu samochodowego lub zespołu pojazdów składającego się z pojazdu samochodowego oraz przyczepy lub naczepy, w rozumieniu ustawy z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.
 
Obowiązkiem kierującego jest posiadanie numeru referencyjnego, który powinien przekazać mu przewoźnik, a w przypadku nieotrzymania tego numeru, kierujący zobowiązany jest odmówić rozpoczęcia przewozu towaru (art. 10 ust. 4 ustawy).
 
(...)
 
Więcej o pakiecie przewozowym można przeczytać w Kompasie Księgowo-Kadrowym.