Wielu wierzycieli koncentruje się na wyraźnym uznaniu długu przez dłużnika, pomijając inne formy, które również mogą prowadzić do przerwania biegu przedawnienia. Uznanie długu, w szczególności w formie oświadczenia o potrąceniu, zasługuje na uwagę ze względu na jego potencjalne korzyści dla wierzyciela.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie istoty uznania długu, ze szczególnym uwzględnieniem oświadczenia o potrąceniu, oraz wskazanie praktycznych aspektów, o których wierzyciel powinien pamiętać w celu zabezpieczenia swoich interesów. Zrozumienie mechanizmów prawnych regulujących uznanie długu może znacząco wpłynąć na skuteczność dochodzenia roszczeń i uniknięcie nieprzyjemnych niespodzianek związanych z przedawnieniem.
Czytaj komentarz w LEX: Zawieszenie postępowania egzekucyjnego w praktyce komorniczej>
Czym jest uznanie długu?
Uznanie długu to określone zachowanie dłużnika, które świadczy o jego świadomości istnienia zobowiązania wobec wierzyciela. To jednostronna czynność prawna, oświadczenie wiedzy dłużnika, które potwierdza istnienie jego zobowiązania względem wierzyciela.
Kluczowe jest to, że uznanie nie musi przybierać formy wyraźnego oświadczenia woli, czyli dłużnik nie musi świadomie wyrażać intencji uznania długu. Wystarczające jest jakiekolwiek zachowanie dłużnika, które w sposób jednoznaczny lub dorozumiany wskazuje na świadomość istnienia długu i wolę jego spłaty. Co istotne, dłużnik nie musi być w pełni świadomy konsekwencji prawnych swojego zachowania. Istotne jest obiektywne postrzeganie jego działania z punktu widzenia wierzyciela. Oznacza to, że nawet jeśli dłużnik nie zdaje sobie sprawy, że jego zachowanie może być interpretowane jako uznanie długu, to jeśli z punktu widzenia obiektywnego obserwatora (np. sądu) wynika, że dłużnik potwierdził istnienie zobowiązania, wierzyciel może powołać się na to jako na uznanie długu.
“Uznanie właściwe” – wyraźne złożenie przez dłużnika oświadczenia, w którym przyznaje on istnienie długu. Może mieć formę pisemną lub ustną, ale w praktyce dla celów dowodowych kluczowe jest sporządzenie dokumentu (np. ugody, listu uznaniowego).
“Uznanie niewłaściwe” - dorozumiane potwierdzenie istnienia długu poprzez konkretne zachowania dłużnika, takie jak:
- częściowa spłata - dokonanie przez dłużnika częściowej zapłaty długu potwierdza, że dłużnik ma świadomość istnienia zobowiązania i zamierza je uregulować (nawet niewielka wpłata na poczet długu, bez wskazania, że jest to jedynie część należności, może być interpretowana jako uznanie całości długu),
- prośba o rozłożenie zadłużenia na raty lub umorzenie odsetek - wystąpienie dłużnika z taką prośbą stanowi pośrednie przyznanie się do istnienia zobowiązania, ponieważ dłużnik nie starałby się o zmianę warunków spłaty nieistniejącego zobowiązania,
- korespondencja z dłużnikiem - wszelka korespondencja, w której dłużnik odnosi się do długu, negocjuje warunki spłaty lub wyraża gotowość uregulowania zobowiązania, może być traktowana jako uznanie długu (ważne jest, aby w korespondencji tej dłużnik w sposób jasny i zrozumiały odnosił się do konkretnego długu),
- dokonanie potrącenia – złożenie przez dłużnika oświadczenia względem wierzyciela potwierdza żądanie dłużnika, aby jego wierzytelność została zaliczona na poczet istniejącego długu.
Co powinien zrobić wierzyciel?
Wierzyciel powinien gromadzić wszelkie dowody potwierdzające zachowania dłużnika, które mogą świadczyć o uznaniu długu, m.in.:
- dokumentować wszelkie kontakty z dłużnikiem: zachować korespondencję (e-maile, listy), potwierdzenia przelewów, notatki z rozmów telefonicznych,
- reagować na każde działanie dłużnika, które może być interpretowane jako uznanie długu: w przypadku otrzymania częściowej wpłaty lub prośby o rozłożenie długu na raty, warto potwierdzić pisemnie, że działanie to jest traktowane jako uznanie całości długu,
- w razie wątpliwości skonsultować się z prawnikiem: pomoże ocenić, czy dane zachowanie dłużnika można uznać za milczące uznanie długu oraz doradzi, jak zabezpieczyć swoje roszczenia.
Cena promocyjna: 149.39 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 249 zł
Dlaczego uznanie długu jest ważne?
Dla wierzyciela uznanie długu ma istotne znaczenie, ponieważ prowadzi do przerwania biegu przedawnienia roszczenia. Na podstawie art. 123 par. 1 pkt 2 kodeksu cywilnego, każde uznanie długu powoduje, że termin przedawnienia biegnie od nowa. Jest to niezwykle korzystne dla wierzyciela, ponieważ w wielu przypadkach oznacza uzyskanie dodatkowego czasu na dochodzenie należności.
Zobacz wzór w LEX: Oświadczenie o uznaniu długu>
Z punktu widzenia wierzyciela istotne są następujące aspekty:
- Uznanie długu wzmacnia jego pozycję procesową w przypadku sporu sądowego.
- Przerwanie przedawnienia pozwala na skuteczniejsze dochodzenie roszczeń.
- Oświadczenie o potrąceniu może być wykorzystywane jako dowód na istnienie długu w sprawach sądowych.
Czym jest oświadczenie o potrąceniu?
Potrącenie to instytucja prawa cywilnego, która pozwala na wzajemne umorzenie zobowiązań dwóch podmiotów do wysokości niższej wierzytelności. Na podstawie art. 498 kodeksu cywilnego, aby potrącenie było skuteczne, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- wzajemność wierzytelności – strony muszą być względem siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami,
- jednorodzajowość świadczeń – wierzytelności muszą dotyczyć tej samej kategorii świadczeń (np. pieniężnych),
- wymagalność wierzytelności – obie wierzytelności muszą być wymagalne w chwili składania oświadczenia,
- brak ustawowych lub umownych ograniczeń – niektóre wierzytelności nie mogą być potrącane na podstawie przepisów prawa.
Oświadczenie o potrąceniu, choć samo w sobie nie musi być uznaniem długu, często zawiera elementy, które pozwalają na zakwalifikowanie go jako uznanie długu. Należy jednak pamiętać, że potrącenie dotyczy wzajemnych wierzytelności, więc sama tylko propozycja potrącenia nie zawsze będzie oznaczała uznanie długu.
Jak powinno wyglądać oświadczenie o potrąceniu?
Oświadczenie o potrąceniu powinno mieć formę pisemną i zawierać:
- dane wierzyciela i dłużnika,
- określenie wierzytelności podlegających potrąceniu,
- wskazanie kwoty potrącenia,
- podstawę prawną,
- datę i podpis.
Przykłady oświadczenia o potrąceniu:
"W związku z Państwa roszczeniem o zapłatę kwoty X, oświadczam, że potrącam z niego kwotę Y, którą jesteście Państwo mi winni z tytułu..."
"Z uwagi na istniejącą wierzytelność z mojej strony w kwocie Y, proszę o zaliczenie jej na poczet Państwa roszczenia w kwocie X."
"Potwierdzając Państwa należność w kwocie X, wnoszę o jej pomniejszenie o kwotę Y, którą jestem Państwu winien/winna z tytułu..."
Dlaczego oświadczenie o potrąceniu jest niedocenianą formą uznania długu?
Wierzyciele często koncentrują się na uzyskaniu bezpośredniego uznania długu, zapominając o potencjale, jaki tkwi w oświadczeniu o potrąceniu. Nawet jeśli potrącenie ostatecznie nie dojdzie do skutku (np. z powodu braku podstaw prawnych), samo oświadczenie dłużnika o potrąceniu może być uznane za milczące uznanie długu, przerywając bieg terminu przedawnienia.
Z kolei w sytuacji, kiedy dłużnik prezentuje sprzeczną postawę względem wierzyciela i przed sądem wnosi o oddalenie powództwa np. z uwagi na jego przedawnienie, sąd może zarzuty dłużnika uznać za sprzeczne z zasadami słuszności, skoro pierwotnie dłużnik deklarował zamiar rozliczenia się z wierzycielem, zaś później od tego zamiaru odstąpił, powołując się na przedawnienie roszczeń.
Uznanie długu - orzecznictwo
Sądy wielokrotnie podkreślały, że dokonanie potrącenia może być traktowane jako uznanie długu, prowadzące do przerwania biegu przedawnienia. Przykładowo, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2004 r. (sygn. akt III CK 472/03) wskazano, że potrącenie przez dłużnika części zobowiązania należy uznać za dorozumiane uznanie długu.
Uznanie niewłaściwe długu jest aktem wiedzy dłużnika, co oznacza, że dłużnik nie musi zdawać sobie sprawy z tego, że właśnie uznaje swój dług i przyznaje określone prawo po stronie wierzyciela. Dłużnik nie musi mieć świadomości, że jego działania są interpretowane jako uznanie długu. Liczy się obiektywny odbiór tych działań z perspektywy wierzyciela i ewentualnie sądu. W wyroku Sądu Najwyższego z 7 grudnia 1957 r. (OSPiKA 1958, póz. 194) stwierdzono że „uznanie niewłaściwe nie jest czynnością prawną, a jedynie przyznaniem obowiązku świadczenia wynikającego z innego źródła, a więc deklaratywnym stwierdzeniem, że taki obowiązek istnieje i że dłużnik nie zamierza się uchylić od jego wypełnienia”.
Podsumowanie
Uznanie długu, w tym poprzez oświadczenie o potrąceniu, jest istotnym instrumentem w rękach wierzyciela. Pozwala ono na przerwanie biegu terminu przedawnienia, co może mieć kluczowe znaczenie dla skutecznego dochodzenia roszczeń. Wierzyciele powinni być świadomi różnych form uznania długu i aktywnie monitorować zachowania dłużników w tym zakresie. Pamiętając o gromadzeniu dowodów na okoliczność uznania długu, wierzyciel znacząco wzmacnia swoją pozycję prawną.
Zobacz komentarz w LEX: Uznanie długu jako etap windykacji przedsądowej>
Martyna Jędraszka-Stankiewicz, adwokat w BWHS Wojciechowski Springer i Wspólnicy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
![Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Wzory umów, pism i dokumentów [PRZEDSPRZEDAŻ]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/82764/978-83-8390-422-1_,mn6D62SdolTgn7bKqdfXjIVm.jpg.webp)
