SN ma ustalić, jak liczyć głosy za uchwałą akcjonariuszy

Sąd Apelacyjny w Krakowie ma wątpliwość, czy sądy mogą potwierdzać, że wbrew treści protokołu ze zgromadzenia akcjonariuszy spółki, a w efekcie i wbrew stanowisku spółki, za przyjęciem określonej uchwały oddano liczbę głosów wystarczającą do uznania, że uchwała została podjęta. Izba Cywilna Sądu Najwyższego podejmie uchwałę w tej sprawie.

Zagadnienie to sąd przedstawił Sądowi Najwyższemu z prośbą o podjęcie uchwały.

Sąd Apelacyjny w Krakowie przypomniał, że przepisy kodeksu spółek handlowych wyłączają w takiej sytuacji możliwość stosowania art. 189 k.p.c., czyli ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Jednocześnie podkreślił, iż art. 252 i 425 k.s.h. mają zastosowanie w sytuacjach, w których doszło do powzięcia uchwały.

Czytaj: SN: Uchwała walnego zgromadzenia o wykluczeniu akcji z giełdy jest ważna

Aktywność akcjonariusza, którego akcje nie powinny być uwzględniane przy obliczaniu wyników głosowania, a który z pominięciem tej sankcji bierze jednak udział w głosowaniach, może przybierać dwojaką postać.

Taki akcjonariusz może głosować:

• za uchwałą, doprowadzając do jej podjęcia, ale także
• może głosować przeciwko niej, blokując jej przyjęcie.

W pierwszym przypadku, tj. uchwalenia uchwały głosami akcjonariusza, którego akcje nie powinny być uwzględniane w obliczaniu wyniku głosowania, pozostali akcjonariusze mogą wystąpić z roszczeniem o stwierdzenie nieważności uchwały.

Środek ochrony akcjonariusza

Pozostaje jednak pytanie, w jaki sposób pozostali akcjonariusze mogą przeciwdziałać uniemożliwianiu podejmowania uchwał przez walne zgromadzenie przez ciągłe głosowanie przez akcjonariuszy, których głosy nie powinny być uwzględniane w procesie obliczania wyników głosowania przeciwko uchwałom zgłoszonym przez pozostałych akcjonariuszy.

Dla Sądu drugiej instancji oczywiste jest, że nie wchodzi w grę powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia ( art. 425 ksh). Dlatego, że będzie podstawą wniesionego powództwa jedynie wówczas, gdy podmiot uprawniony twierdzi, iż powzięta uchwała jest nieważna ze względu na sprzeczność z uchwałą.

Tymczasem w omawianej sytuacji akcjonariusz domagający się ochrony nie podejmuje działań przeciwko przyjęciu uchwały obarczonej sankcją nieważności, lecz przeciwnie, domaga się ochrony przez potwierdzenie, że na walnym zgromadzeniu określona uchwała została uchwalona w sposób ważny i skuteczny. Sąd drugiej instancji poszukiwał zatem innego sposobu ochrony.

Powództwo o ustalenie

Takim środkiem ochrony wydaje się być art. 189 k.p.c. jako instrument o uniwersalnym charakterze, tym bardziej że nie można uznać, iż przeszkodę w jego zastosowaniu stanowi art. 425 § 1 zdanie drugie ksh. Przepis ten wyłącza stosowanie powództwa o ustalenie.

Tylko wtedy akcjonariusze dysponować będą instrumentem prawnym pozwalającym na przeciwdziałanie naruszeniu art. 87 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej oraz o spółkach publicznych w związku z art. 69 tej ustawy, przybierające postać uniemożliwiania podejmowania uchwał przez oddawanie głosów przeciwko proponowanym uchwałom.

Sposób liczenia głosów

Sąd II instancji dodaje, że chociaż przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle naruszenia obowiązków ustawy o ofercie i konsekwencji ich naruszenia, to problem ten jest aktualny we wszystkich sytuacjach, w których powstaje wątpliwość  w kwestii liczenia głosów, np. w razie kwestionowania uprzywilejowania akcji.

Sąd Apelacyjny zastrzegł, że akceptacja zastosowania we wskazanych sytuacjach art. 189 k.p.c. nie jest oczywista, w związku z czym zwrócił uwagę na szerokie spektrum poglądów występujących w doktrynie w tym zakresie.

Wskazał także na wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2019 r., III CSK 307/17. Sąd drugiej instancji opowiedział się za rozwiązaniem, według którego sąd nie może orzec o podjęciu uchwały, jeżeli w protokole z przebiegu zgromadzenia stwierdzono, że uchwała nie została podjęta, gdyż nie uzyskała wymaganej większości głosów oddanych za jej podjęciem.

Zagrożenia dla obrotu

Przyznanie sądom prawa ustalenia, że określona uchwała została podjęta, może wywołać negatywne skutki, które z kolei mogą doprowadzić do destabilizacji obrotu gospodarczego.

Zagrożenie to jest aktualne nawet wtedy, gdyby uprawnienie to zostało ograniczone tylko do takich stanów faktycznych, w których sądy ustalałyby uchwalenie uchwały jedynie ze względu na odmienne przeliczenie głosów. A zatem nie kreowałyby treści uchwały, jak i samego zdarzenia głosowania nad uchwałą, a jedynie potwierdzałyby, że wbrew treści protokołu ze zgromadzenia, a w efekcie i wbrew stanowisku spółki, za przyjęciem określonej uchwały oddano liczbę głosów wystarczającą do uznania, że uchwała została podjęta.

Sygnatura akt II CZP 110/20