Zgodnie z art. 118 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze.zm) - dalej u.o.p. prowadzenie robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a także robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych, oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne - na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych, zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości z punktu widzenia przyrodniczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, przepławek i miejsc masowej migracji ryb
i innych organizmów wodnych, następuje na podstawie decyzji regionalnego dyrektora ochrony środowiska ustalającej warunki prowadzenia tych robót. Decyzję tą należy uzyskać na etapie poprzedzającym ubieganie się o pozwolenie na budowę zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze. zm.).


Roboty wymagające uzyskania decyzji RDOŚ

Regulacja wód
Regulacja wód przez ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) - dalej pr. wod. rozumiana jest jako służąca poprawie warunków korzystania z wód
i ochronie przeciwpowodziowej. Polega na podejmowaniu przedsięwzięć, których zakres wykracza poza działania związane z utrzymywaniem wód, a w szczególności na kształtowaniu przekroju podłużnego i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku naturalnego. Regulacja wód powinna zapewnić dynamiczną równowagę koryta cieku naturalnego.


Budowa wałów przeciwpowodziowych
Przez budowle przeciwpowodziowe, zgodnie z definicją ustawową zawartą w pr.wod, rozumie się kanały ulgi, kierownice w ujściach rzek do morza, poldery przeciwpowodziowe, zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową, suche zbiorniki przeciwpowodziowe, wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie oraz wrota przeciwpowodziowe i przeciwsztormowe. Wał przeciwpowodziowy jest budowlą hydrotechniczną, która zgodnie z interpretacją Ministerstwa Środowiska zawartą w piśmie z dnia 17 czerwca 2003 r., znak: DP-2269/024/2003/AK. 67390 jest ziemna, liniowa, a jej jedyną funkcją jest ochrona terenów zalewowych przed wodami wezbraniowymi rzeki, wzdłuż której wał został zbudowany.


Roboty melioracyjne
Melioracjom wodnym zostały poświęcone art. od 70 do 78 pr. wod. Przez melioracje wodne rozumie się regulację stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz ochrona użytków rolnych przed powodziami. Odpowiednie doprowadzanie wody wpływa na zwiększenie przydatności rolniczej pól i łąk, tworzą się lepsze warunki do hodowli zwierząt. Regulacja stosunków wodnych w innych celach np. budowlanych, zabezpieczenia budynków przed podtopieniem i wilgocią nie stanowi melioracji.


Odwodnienia budowlane
Odwodnienie budowlane nie jest pojęciem ustawowym. Dla wyjaśnienia tego pojęcia można się posłużyć definicją encyklopedyczną, zgodnie z którą odwodnienie budowlane to obniżanie poziomu wody w wykopach fundamentowych lub dołach fundamentowych. Przykładowo można wyróżnić odwodnienie budowlane powierzchniowe - za pomocą systemu drenów i rowków zbierających wodę do studzienek zbiorczych z pompami odwadniającymi oraz odwadniane tzw. systemami wgłębnymi - przy zastosowaniu studni depresyjnych, igłofiltrów lub drenażu poziomego.@page_break@


Inne roboty ziemne zmieniające stosunki wodne
Samo pojęcie zmiany stosunków wodnych nie zostało przez ustawodawcę sprecyzowane. Jednak wywodząc z przepisów należy stwierdzić, że chodzi tu zwłaszcza o zmianę stanu wody na gruncie, kierunku odpływu wody opadowej, kierunku odpływu wody ze źródeł, odprowadzanie wody oraz ścieków na grunty sąsiednie. Fakt zmiany stosunków wodnych winien być potwierdzony ekspertyzą. Konsekwencją zmiany stosunków wodnych przeważnie jest negatywny wpływ na grunty sąsiednie.

Katalog prac, które wymagają uzyskania decyzji RDOŚ nie jest zamknięty. Zwłaszcza użycie szerokiego pojęcia „inne roboty ziemne zmieniające stosunki wodne” może być źródłem wielu wątpliwości co do tego w jakim przypadku o taką decyzję wystąpić.


Z pomocą może tu przyjść orzecznictwo sądowe, w którym czytamy:
"1. (…) Zestawiając pierwsze cztery wskazane wyżej kategorie z ostatnią należy stwierdzić, iż kategoria innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne wyróżnia się ogólnym, nieskonkretyzowanym charakterem. Z założenia zatem ma to być uzupełnienie kazuistycznie zdefiniowanych kategorii wcześniejszych.
2. Zmiana stosunków wodnych wywołanych wskazanymi w art. 118 ustawy o ochronie przyrody "innymi robotami ziemnymi", musi być trwała, istotna i stanowić podstawowy cel robót ziemnych.
2. Ingerencję w stosunki wodne rzeki, wynikającą z usuwania z dna rzeki (w ramach działalności wydobywczej) osadów piaskowych, należy uznać za posiadającą zdecydowanie ograniczony zasięg (w szczególności w zestawieniu ze skutkami dla stosunków wodnych wywoływanymi przez roboty należące do innych z wymienionych w art. 118 ust. 1 powołanej ustawy kategorii) i to korzystny dla przepływu wody, zatem nie wymaga wydania decyzji, o której mowa w art. 118 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody" (por: wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 grudnia 2006 r., IV SA/Wa 1710/06, Lex, nr 337801).


Tereny, na których prowadzenie w.w. prac wymaga ustalania warunków prowadzenia robót przez RDOŚ.

Uzyskanie decyzji RDOŚ wymagane jest dla prac prowadzonych na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych. Przepisy prawa nie precyzują, o jakiego typu obszary chodzi. Bez wątpienia będziemy mogli do nich zaliczyć wskazane w ustawie o ochronie przyrody terenowe formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.


Ponadto ustawodawca tytułem przykładu wymienia:
- tereny, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości z punktu widzenia przyrodniczego,
- tereny o walorach krajobrazowych i ekologicznych.


Zgodnie z definicja zawartą w art. 5 u.o.p. przez walory krajobrazowe rozumie się wartości ekologiczne, estetyczne lub kulturowe obszaru oraz związane z nim rzeźbę terenu, twory i składniki przyrody, ukształtowane przez siły przyrody lub działalność człowieka;
- tereny masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych oraz
tarlisk, zimowisk, przepławek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych.

Zatem w zasadzie obowiązek uzyskania decyzji RDOŚ będzie niezależny od tego czy dany teren albo obiekt został objęty ochroną na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1-9 u.o.p. czy też nie.
W przypadku nieobjęcia ochroną terenu lub obiektu stanowią one odrębną kategorię
o szczególnych wartościach przyrodniczych, chronioną tylko przed następstwami wymienionych w tym przepisie robót. Uzyskanie decyzji RDOŚ warunkować będzie legalność tego typu robót.

Kiedy występuje się o decyzję do RDOŚ
O wydanie decyzji ustalającej warunki prowadzenia robót należy wystąpić przed uzyskaniem pozwolenia na budowę. Przepisy nie określają podmiotu uprawnionego do występowania o taką decyzję, ale skoro ma ona poprzedzać wystąpienie o pozwolenie na budowę należy przyjąć, że uprawnionym do tego, a jednocześnie zobowiązanym będzie inwestor.

Konsekwencją obowiązku uzyskania decyzji RDOŚ jest niemożność uzyskania pozwolenia na budowę bez uprzedniego uzyskania tej decyzji. Wątpliwości może rodzić sytuacja, gdy pozwolenie na budowę nie jest wymagane, a wystarczy jedynie zgłoszenie robót budowlanych. Jednak decyzja RDOŚ jest odrębną decyzją i jej byt nie jest w żaden sposób uzależniony od pozwolenia na budowę. W związku z czym należy ją również uzyskać
w przypadku braku konieczności występowania o pozwolenie na budowę (tak: wyrok WSA
w Warszawie z dnia 4 maja 2009r, IV SA/Wa 1777/08 ,Lex nr 557231).

Treść decyzji
Decyzja musi zawierać wszystkie niezbędne elementy przewidziane przez k.p.a., przy czym w sentencji winny zostać ustalone warunki prowadzenia robót. W tym zakresie organ przykładowo może zobowiązać inwestora by do prac ziemnych stosować odpowiednie substancje np. pochodzenia wyłącznie naturalnego, które nie będą wydzielać szkodliwych substancji do środowiska, zakazać w okresie lęgowym ptaków tj. od 15 marca do 31 sierpnia części prac np. prac z użyciem ciężkiego sprzętu, nakazać prowadzenie prac w taki sposób by nie naruszyć poziomu wód gruntowych, co mogłoby doprowadzić do trwałego podtopienia tudzież osuszenia terenu, nakazać prowadzenie prac z jak najoszczędniejszym wykorzystaniem terenu i jak najmniejszym jego przekształceniem, przewidywać obowiązek przeprowadzenia rekultywacji po zakończeniu prac, nakazywać prowadzenie prac w sposób nie powodujący uszkodzeń drzew i innych roślin, zobowiązywać inwestora do właściwej gospodarki humusem. Przykładów obowiązków, jakie może nałożyć RDOŚ jest wiele. Mogą się one zmieniać wraz ze zmianą specyfiki danego miejsca. W każdym razie wszystkie będą miały na celu zapobieżenie szkodom w środowisku i zapewnienie prowadzenia prac sposobami jak najbardziej sprzyjającymi środowisku naturalnemu.

RDOŚ będzie miał możliwość odmowy wydania decyzji ustalającej warunki prowadzenia robót, w przypadku, gdy dana inwestycja może być zagrożeniem dla środowiska (wyrok NSA w Warszawie z dnia 13 stycznia 2012r., II OSK 2000/10). Kryteria oceny jakie roboty mogą stanowić zagrożenie dla środowiska będą dla każdego obszaru rozpatrywane indywidualnie. Konsekwencją prowadzenia robót bez wymaganej decyzji lub wbrew ustalonym w niej warunkom, oprócz konsekwencji administracyjnoprawnych będzie odpowiedzialność karna za wykroczenie z art. 131 pkt 8 u.o.p. Kary przewidziane za to wykroczenie to kara aresztu lub kara grzywny. Kary te są wymierzane alternatywnie.