Przedsiębiorca ma prawo do zasiłku macierzyńskiego, jeżeli podlega ubezpieczeniu chorobowemu

Jednoosobowa działalność gospodarcza, kpir. Podatniczka podpisała umowę agencyjną z firmą, dla której świadczy usługę prowadzenia sklepu.Czy podczas trwania takiej umowy podatniczka może korzystać ze zwolnienia chorobowego z powodu ciąży, a następnie skorzystać z urlopu macierzyńskiego?Czy podczas nieobecności podatniczki w pracyfakturęmożeza niąwystawiać pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę?

Odpowiedź: osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego z ubezpieczenia chorobowego, jeżeli spełnia warunki określone przepisami u.ś.p. Podstawowym warunkiem nabycia przez taką osobę prawa do powyższych zasiłków jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu w dniu, w którym wystąpił niezdolność do pracy wskutek choroby, czy też poród.

Uzasadnienie: prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.) – dalej u.ś.p. Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.ś.p. zasadniczo zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie ubezpieczenia chorobowego. Podstawowym warunkiem nabycia prawa do tego świadczenia pieniężnego jest zatem to, aby w czasie wystąpienia niezdolności do pracy wskutek choroby zainteresowany podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. Ponadto z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.ś.p. wynika, że ubezpieczony, który podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, a więc np. osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nabywa prawo do zasiłku chorobowego dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Okres ten potocznie określa się mianem „okresu wyczekiwania” i na mocy art. 4 ust. 2 u.ś.p. zalicza się do niego poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Na marginesie wypada zauważyć, że w przypadkach określonych w art. 4 ust. 3 u.ś.p. zasiłek chorobowy przysługuje już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego (np. absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych).

Jeżeli chodzi o zasiłek macierzyński to w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą istotne jest to, aby poród nastąpił w czasie, w którym podlega ona ubezpieczeniu chorobowemu. Wynika to z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.ś.p.

Co zaś się tyczy wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wskutek choroby bądź w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, to w tym zakresie sytuacja jest zróżnicowana. Mianowicie do zasiłku chorobowego znajduje zastosowanie art. 17 ust. 1 u.ś.p., zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Należy przy tym zauważyć, że w orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że o zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy zarobkowej", nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. Chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, ale także o wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08,LEX nr 494137;). W orzecznictwie sądowym podnosi się również, iż sporadyczna, wymuszona okolicznościami, aktywność zawodowa może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego np. wykonywanie formalnoprawnych czynności do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca (wyrok SN z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06,OSNP 2007, nr 19-20, poz. 295;). W konsekwencji w orzecznictwie sądowym wyrażana jest pogląd, że samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności nie może być uznane za pracę zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.ś.p., jeżeli ubezpieczony ogranicza się jedynie do podpisania faktur i innych dokumentów sporządzonych przez inne osoby, których dostarczeniem również zajmowały się inne osoby, na treść których (faktury zakupu) wpływ miały inne osoby (prowadząc np. negocjacje z dostawcami) (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08, OSNP 2009, nr 21-22, poz. 292;).

Przepis art. 17 ust. 1 u.ś.p. nie stosuje się natomiast do zasiłku macierzyńskiego. Oznacza to, że nawet jeżeli osoba pobierająca taki zasiłek wykonuje pracę zarobkową np. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, nie traci prawa do zasiłku macierzyńskiego.