1. Odpady powstające w wyniku prowadzenia robót budowlanych
Odpady, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o odpadach, oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z następujących kategorii:
- pozostałości z produkcji lub konsumpcji, niewymienione w pozostałych kategoriach,
- produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowym,
- produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął,
- substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub takie, które uległy innemu zdarzeniu losowemu, w tym zanieczyszczone wskutek wypadku lub powstałe wskutek prowadzenia akcji ratowniczej,
- substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowych działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań - odpady opakowaniowe, pojemniki, itp.),
- przedmioty lub ich części nienadające się do użytku (np. usunięte baterie, zużyte katalizatory itp.),
- substancje, które nie spełniają już należycie swojej funkcji (np. zanieczyszczone kwasy, zanieczyszczone rozpuszczalniki, zużyte sole hartownicze itp.),
- pozostałości z procesów przemysłowych (np. żużle, pozostałości podestylacyjne itp.),
- pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów, zużyte filtry itp.),
- pozostałości z obróbki skrawaniem lub wykańczania (np. wióry, zgary itp.),
- pozostałości z wydobywania lub przetwarzania surowców (np. pozostałości górnicze itp.),
- podrobione lub zafałszowane substancje lub przedmioty (np. oleje zanieczyszczone PCB itp.),
- wszelkie substancje lub przedmioty, których użycie zostało prawnie zakazane (np. PCB itp.),
- substancje lub przedmioty, dla których posiadacz nie znajduje już dalszego zastosowania (np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe, z placówek handlowych, sklepów itp.),
- zanieczyszczone substancje powstające podczas rekultywacji gleby i ziemi,
- wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych kategoriach (np. z działalności usługowej, remontowej),
których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.
Inwestor lub wykonawca z reguły wytwarzają odpady zaliczane, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie katalogu odpadów, do grupy odpadów o kodzie 17, do której należą odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych). Katalog odpadów należących do ww. grupy, z wyszczególnieniem podgrupy i rodzaju odpadów oraz ich kody wraz z listą odpadów niebezpiecznych zawiera załącznik do niniejszej analizy.
2. Podstawowe obowiązki wytwórcy odpadów
W myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 5 ustawy o odpadach, podmiot podejmujący działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić, tak aby:
- zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania,
- zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów,
- zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi.
Ogólny schemat postępowania z odpadami, określony w ww. przepisie został skonkretyzowany, w odniesieniu do określonych kategorii podmiotów - wytwórców i posiadaczy odpadów, w kolejnych przepisach ustawy o odpadach. I tak, w myśl art. 6 i 7 ustawy o odpadach, inwestor lub wykonawca robót budowlanych uznany zgodnie z ww. zasadami za wytwórcę odpadów, jest obowiązany przede wszystkim do:
- stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość, a także ograniczają negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia lub zdrowia ludzi;
- postępowania z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami.
W pierwszej kolejności jest on obowiązany do poddania odpadów odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest on niemożliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. Odpady, których nie udało się poddać odzyskowi, powinny być tak unieszkodliwiane, aby składowane były wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe z przyczyn technologicznych lub nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych.
(...)
4. Ewidencjonowanie odpadów
Wytwórca odpadów, jak i inni posiadacze, są obowiązani do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych. Ewidencja ta w przypadku posiadacza odpadów, który prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, powinna obejmować sposoby gospodarowania odpadami, a także dane o ich pochodzeniu. W przypadku wytwórcy odpadów powinna obejmować miejsce przeznaczenia odpadów. W przypadku odpadów komunalnych ewidencję prowadzą podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania tych odpadów z nieruchomości, na podstawie zezwolenia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Ewidencję prowadzi się z zastosowaniem urzędowych formularzy:
- karty ewidencji odpadu, prowadzonej dla każdego rodzaju odpadu odrębnie,
- karty przekazania odpadu. Ewidencję można prowadzić w systemie informatycznym, umożliwiającym poświadczenie dokumentów ewidencji odpadów za pomocą podpisu elektronicznego.
Posiadacz odpadów prowadzący działalność wyłącznie w zakresie transportu odpadów prowadzi ewidencję z zastosowaniem tylko karty przekazania odpadów. Dopuszcza się sporządzanie zbiorczej karty przekazania odpadu, obejmującej odpad danego rodzaju przekazywany łącznie w czasie jednego miesiąca kalendarzowego za pośrednictwem tego samego prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów temu samemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów i prowadzący działalność w zakresie transportu odpadów jest obowiązany do przechowywania dokumentów sporządzonych na potrzeby ewidencji przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym sporządzono te dokumenty.
Uproszczoną ewidencję odpadów mogą prowadzić małe i średnie przedsiębiorstwa, które spełniają następujące warunki:
- wytwarzają odpady niebezpieczne w ilości do 100 kg rocznie,
- wytwarzają odpady inne niż niebezpieczne, niebędące odpadami komunalnymi, w ilości do 5 ton rocznie.
Niezależnie od powyższego obowiązku posiadacz odpadów prowadzący ewidencję odpadów jest obowiązany sporządzić na formularzu i przekazać marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania, zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w terminie do końca pierwszego kwartału za poprzedni rok kalendarzowy, tzw. zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania tych odpadów. Zestawienie to ma charakter sprawozdania rocznego i służy zbieraniu informacji do prowadzonej przez marszałka wojewódzkiej bazy danych, dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami.
Wzory dokumentów ewidencji odpadów oraz zbiorczego zestawienia danych zawiera rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213).
5. Zlecenie wykonania obowiązku gospodarowania odpadami
Wytwórca odpadów, na mocy art. 25 ustawy o odpadach, może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów może je przekazywać wyłącznie podmiotom, które uzyskały zezwolenie właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami, chyba że działalność taka nie wymaga uzyskania zezwolenia. Odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami przenosi się na następnego posiadacza odpadów, jeżeli wytwórca odpadów przekaże odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który:
- dysponuje zezwoleniem właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania odpadów lub
- dysponuje koncesją na składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, lub
- jest wpisany do rejestru podmiotów prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów.
Jednocześnie, zlecający usługę transportu odpadów jest obowiązany wskazać prowadzącemu działalność w zakresie transportu odpadów miejsce odbioru odpadów oraz posiadacza odpadów, do którego należy dostarczyć te odpady, a prowadzący działalność w zakresie transportu odpadów jest obowiązany dostarczyć te odpady do posiadacza odpadów, który został mu wskazany przez zlecającego usługę.