Lokalizacja cmentarza zwierząt domowych na podstawie wykładni aktów o zbliżonej tematyce

Brak jest szczegółowych rozwiązań prawnych stricte odpowiadających zagadnieniu lokalizacji nekropolii dla zwierząt. Odpowiedzi na najważniejsze pytania należy szukać w aktach o zbieżnej tematyce i stosując dostępne zasady wykładni.

Komentarz dostępny w  programie Serwis Budowlany .



Reżim prawny cmentarzy dla zwierząt

Termin „cmentarz dla zwierząt", mimo że jest pojęciem powszechnie stosowanym w języku potocznym, nie występuje jako taki w obowiązujących aktach prawnych polskiego systemu prawa.

Problematykę prawną pochówku ludzi reguluje ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 118, poz. 687) dalej u.c.c.z. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi za „zwłoki" uważa się w tych przepisach ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży, zaś za „szczątki": 1) popioły otrzymane przez spopielenie zwłok, 2) pozostałości zwłok wydobyte przy kopaniu grobu lub w innych okolicznościach, 3) części ciała ludzkiego odłączone od całości.

Wyróżnikiem w stosunku do ciał zwierząt jest to, że zwłoki i szczątki ludzkie nie posiadają na gruncie prawa cywilnego statusu rzeczy, zaś prawo do grobu stanowi jedno z dóbr osobistych podlegających ochronie prawnej. Zasady lokalizacji i organizacji nekropolii określa rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 1959 Nr 52, poz. 315) - dalej r.t.o.c., które nie znajduje zastosowania do cmentarza przeznaczonego dla zwierząt.
 

Groby ludzkie mogą być usytuowane tylko na cmentarzach. Nie jest dopuszczalne grzebanie zmarłych na prywatnych posesjach (tak: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach z dnia 19 maja 1997 r., SA/Ka 1717/95, Wokanda 1998 r., nr 2, str. 33).
 

Mimo znaczącej szczegółowości powyższej regulacji i pewnej analogiczności wymagań, przepisy te nie znajdują zastosowania do aktywności polegającej na chowaniu zwierząt. W obowiązujących przepisach tak w odniesieniu do unieszkodliwiania zwierząt padłych wskutek choroby, jak i miejsc pochówku zwierząt domowych używany jest termin: „grzebowiska zwierząt". Podstawę prawną dla określenia wymagań, jakim powinny odpowiadać tereny grzebowisk tworzą przepisy ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1399 z późn. zm.) - dalej u.c.p.g.

Warunki, jakim powinny odpowiadać grzebowiska zwierząt

Na gruncie przepisów uprzednio obowiązujących zasady funkcjonowania grzebowisk zwierząt określało rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 23 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych przy zbieraniu, przetwarzaniu, grzebaniu lub spalaniu zwłok zwierzęcych i ich części oraz odpadów poubojowych (Dz. U. z 1999 r. Nr 3, poz. 23).

Rozporządzenie utraciło moc dnia 1 stycznia 2003 r. w związku z art. 2 pkt 4 i art. 5 ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 129, poz. 1438).

@page_break@
Przepisy powyższe wymagały, by podmiot zajmujący się grzebaniem odpadów zwierzęcych zapewnił, aby działalność ta była zlokalizowana w miejscu zabezpieczonym przed zakażeniem wody zdatnej do picia i nie powodowała uciążliwości dla środowiska naturalnego. Teren grzebowiska miał być ogrodzony, winno było się na nim znajdować wydzielone pomieszczenie do tymczasowego przetrzymywania odpadów zwierzęcych oraz urządzenia do dezynfekcji. Odnośnie do grzebania odpadów zwierzęcych wymagano, by było ono dostatecznie głębokie, a warstwa ziemi nad nimi wynosiła co najmniej 150 cm. Przed zagrzebaniem odpady zwierzęce powinny były być zlane lub posypane środkiem dezynfekującym.

Obecnie warunki prowadzenia grzebowiska zwierząt określane są przez radę gminy na podstawie art. 7 ust. 3 u.c.p.g.

Wśród ww. wymagań, dostępnych w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej, wymienia się m.in.:
– lokalizację zgodną z planem zagospodarowania przestrzennego;
– posiadanie tytułu prawnego do dysponowania nieruchomością zabudowaną, przeznaczoną pod grzebowisko;
– przeprowadzenie przed zlokalizowaniem grzebowiska badań wybranych zagadnień charakteryzujących środowisko przyrodnicze: (np. badań gruntów do głębokości pierwszego poziomu wody gruntowej i określenia ich rodzaju, struktury, zawilgocenia, zawartości węglanu wapnia oraz stopnia kwasowości; badań stosunków wodnych obejmujących rozeznanie głębokości i zmienności poziomu wód gruntowych oraz kierunku ich spływu);
– wymóg doboru lokalizacji w oparciu o kryterium dogodności warunków geologicznych, wykluczenia możliwości wywierania szkodliwego wpływu na otoczenie;
– wymóg lokalizacji na krańcach miasta, w izolacji od zabudowań, w pobliżu miejscowej sieci komunikacyjnej;
– minimalne odległości grzebowiska od zabudowań mieszkalnych, od zakładów produkujących artykuły żywności, zakładów żywienia zbiorowego bądź zakładów przechowujących artykuły żywności oraz studzien, źródeł i strumieni, służących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych; odległość od ujęć wody o charakterze zbiorników wodnych, służących jako źródła zaopatrzenia sieci wodociągowej w wodę do picia i potrzeb gospodarczych;
– minimalna głębokość, na jakiej należy grzebać zwłoki zwierzęce oraz rodzaje zabiegów dezynfekujących, jakim powinny być one poddane przed zakopaniem;
– środki techniczne (pojazdy, urządzenia, itp.) odpowiednie, w ilości i jakości, do zakresu planowanej działalności;
– wymóg organizacji pomieszczenia z urządzeniami chłodniczymi do tymczasowego przetrzymywania padłych zwierząt oraz wyposażenia w odpowiednie urządzenia do dezynfekcji;
– zabezpieczenie terenu grzebowiska przed dostępem osób postronnych;
– prowadzenie i przechowywanie rejestru i dokumentacji zawierających informacje o gatunkach i pochodzeniu padłych zwierząt oraz ich części;
– wymagania w zakresie rodzaju środków ochrony indywidualnej i odzieży roboczej oraz zasad ich odkażania i czyszczenia.

Zakres powyższych wymagań nie ma charakteru katalogu zamkniętego i nie wypływa bezpośrednio z przepisów ustawowych. Dobór tych wymagań przez organy gminy winien jednakże gwarantować, że zakopanie zwłok zwierzęcych lub produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nie będzie powodowało zagrożeń dla zdrowia zwierząt i ludzi [tak – art. 24 ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 października 2002 r. ustanawiającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi. Wymagania te są w większości wzorowane na przepisach dotyczących cmentarzy.
 

Zgodnie z art. 54 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.) - dalej pr. wod. lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych może być zabronione lub ograniczone na terenach ochrony pośredniej ujęcia wody.
 

Nieobowiązująca już ustawa o ochronie przyrody z 1991 r. zaliczała cmentarze grzebalne i niegrzebalne oraz grzebowiska zwierząt do terenów zieleni (art. 2a pkt 14a). W świetle rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454) - dalej r.e.g.b. grzebowiska zwierząt są zaliczane do „innych terenów zabudowanych", nie wymienionych wśród terenów mieszkaniowych i przemysłowych.

Komentarz dostępny w programie Serwis Budowlany .