Konfederacja Lewiatan po raz trzeci zrealizowała badania w ramach projektu „Monitoring kondycji sektora MSP w latach 2010-2012" współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (w okresie 26 kwietnia - 01 sierpnia 2013 r. na losowej próbie 1500 MŚP zatrudniających co najmniej 1 pracownika; badanie ankietowe face-to-face przeprowadził CBOS). Ale była to już 13 edycja badań sektora MŚP, którą przeprowadził Lewiatan.
Z badań wynika, że jest kilka czynników, które wpłynęły na to, że firmom udało się obronić przed kryzysem.
Utrzymać się na rynku
Po pierwsze, w większym stopniu niż w ostatnich dwóch latach, nastawiły się na utrzymanie się na rynku. Przybyło firm, których właściciele za cel strategiczny uznawali zapewnienie pracy i dochodów sobie i rodzinie.
- Przedsiębiorcy zmniejszyli oczekiwania dotyczące wzrostu zysku. Widzieli bowiem wyraźnie, że rynki, na których działają, nie dają im zbyt dużych możliwości wzrostowych. Wzrósł odsetek firm „zagubionych" w ocenie sytuacji w branży - więcej przedsiębiorców niż w latach poprzednich nie potrafiło odczytać potencjału rynku, na którym działają. MSP oceniły, że sytuacja w ich branżach była w 2013 r. gorsza niż w 2012 r. Same także silniej niż w 2012 r. odczuwały osłabienie gospodarcze. Jednak więcej MSP niż w 2012 r. uważało, że ich stabilność finansowa nie jest zagrożona. Oznacza to, że mimo słabości rynku i silnego wpływu tej słabości na firmy, MSP umiały sobie zapewnić stabilność finansową (mimo, że w strukturze największy wzrost notowały koszty wynagrodzeń - o 0,6 proc. Przy spadku kosztów ogółem o 1,5 proc.; dane GUS) - mówi dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek, główna ekonomistka Konfederacji Lewiatan.
Jakość produktów i usług
Po drugie, MSP nie zmieniły swoich modeli biznesowych, swoich strategii konkurowania na rynku. Od trzech lat dominująca grupa firm wskazuje, że czynnikiem najważniejszym dla budowania przez nie pozycji konkurencyjnej na rynku, jest jakość produktów i usług. Osłabienie gospodarcze wzmocniło ten kierunek działań przedsiębiorstw. I, co ciekawe, zmniejszył się odsetek firm, które opierają swój model konkurowania na rynku, na cenie - z ponad 18 proc. w 2012 r. do 10,4 proc. Te wyniki badania wskazują, że w sektorze MSP zaszły trwałe zmiany, pozwalające firmom myśleć nie tylko o skutecznym konkurowaniu na rynku krajowym, ale także o poważnym myśleniu o wychodzeniu na rynki zagraniczne. I to nie tylko te najbliższe, unijne, ale także te bardziej odległe.
Wyjście na rynki zagraniczne
Po trzecie zatem, MSP czując „na własnej skórze" słabość popytu na rynku krajowym, zaczęły bardziej otwierać się na rynki zewnętrzne, co było, i ciągle jest piętą achillesową sektora mikro, małych i średnich firm w Polsce. Wzrósł odsetek firm, które rozpoczęły w 2013 r. sprzedaż na eksport, co przy nieznacznym, ale jednak spadku odsetka MSP, które kontynuowały sprzedaż na zewnętrzne rynki, dało netto przyrost liczby firm działających poza rynkiem polskim. I co ważniejsze, większy odsetek firm planuje w najbliższych dwóch latach rozpocząć eksport swoich produktów. W tym wszystkim ważne jest to, że MSP dostrzegły także rynki poza Europą - Chiny, Indie, Brazylię, Meksyk, Indonezję. W 2012 r. tylko 0,1 proc. MSP sprzedawał swoje produkty na te rynki. W 2013 r. było to już 2,4 proc. Ciągle niedużo, ale skok ogromny! A same firmy mówią, że nie ma nic bardziej motywującego, niż konkurencja, której udaje się wejść skutecznie na nowe rynki. W efekcie prawie 7 proc. MSP stwierdza, że poważnie przyjrzy się tym rynkom i zbada swoje możliwości wejścia na nie. Może się za chwile okazać, że osłabienie gospodarcze pokazało przedsiębiorcom, że świat jest większy niż tylko region, w którym działają.
Niechęć do korzystania z kredytów
I wreszcie po czwarte, wszystko to stało się przy niskiej skłonności MSP do korzystania z zewnętrznego finansowania. Tylko nieznacznie wzrósł odsetek firm, które korzystały i korzystają w 2013 r. z kredytów i pożyczek - ciągle jest to mniej niż 1/3 ogólnej liczby MSP. I to mimo, że przedsiębiorcy oceniają, że poziom stóp procentowych jest zdecydowanie bardziej korzystny, aczkolwiek inne warunki dostępu do kredytów oceniają jako mniej korzystne. Myślę jednak, że to ani stopy %, ani inne warunki dostępu do zewnętrznego finansowania nie są powodem słabego korzystania przez MSP w Polsce z dźwigni finansowej. Przedsiębiorstwa są ciągle jeszcze dość konserwatywne, wolą bazować na własnym kapitale. W okresie osłabienia gospodarczego to wspiera ich biznesu. Ale muszą pamiętać, że w okresie ożywającej gospodarki może być barierą rozwoju.
Zmiany u przedsiębiorców z sektora MSP są jeszcze głębsze. Absolutna większość, i to niezależnie od wielkości firmy, uważa, że porażki w biznesie są jego immanentną cechą. I uznają je za wyzwanie do szukania nowych pomysłów na biznes i do szukania nowych metod zarządzania tym biznesem. Długo w Polsce porażka w biznesie była uważana za nieodwracalną katastrofę. Taka zmiana pozwala myśleć o istotnym wzroście potencjału tkwiącego w samych przedsiębiorcach, co powinno przekładać się na ich działalność.