Systematyczne zwiększanie ilości przywożonych do Polski odpadów może mieć związek m.in. z chińskim zakazem importu odpadów – kraje unijne korzystały dotychczas z możliwości przewozu odpadów właśnie do Chin. Nakłada się na to specyficzna sytuacja branży odpadowej w Polsce – znajduje się tu wiele instalacji zdolnych do przetwarzania odpadów, które nie wykorzystują w pełni mocy przerobowych ze względu na złą jakość odpadów komunalnych w Polsce. W niektórych portalach można przeczytać, że ma to związek z niską świadomością Polaków oraz wciąż rozpowszechnioną zasadą segregowania odpadów na „mokre” i „suche”, co utrudnia późniejsze ich przetwarzanie. Podkreślany jest istotny jest też aspekt ekonomiczny – zgodnie z wyliczeniami portalu Business Insider Polska za tonę przywiezionych do Polski odpadów przedsiębiorca może dostać ok. 50 euro. Pytanie jak od prawnej strony wygląda kontrola przywozu odpadów?
Czytaj rozmowę z Henrykiem Kowalczykiem ministrem środowiska o zmianie przepisów o odpadach >>

Dwie procedury

Przewóz odpadów regulowany jest zarówno w prawie unijnym (rozporządzenie 1013/2006 PE i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów*) oraz prawie polskim (ustawa z  29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów*). W zależności od celu przywiezienia odpadów (unieszkodliwienie lub odzysk), rodzaju odpadów oraz faktu, czy kraj wysyłki odpadów jest krajem UE lub OECD, czy też państwem trzecim (tj. innym niż kraj UE lub OECD), zastosowanie mają inne procedury przywozu. Jedna to procedura uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody, druga to procedura informowania.

Zgoda na przywóz 

Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia w przypadku przywozu odpadów na teren kraju członkowskiego UE z innego kraju UE lub OECD do odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia oraz określonych kategorii odpadów przeznaczonych do odzysku (m.in. odpady z gospodarstwa domowego, odpady i złom magnezu, płyny hydrauliczne i hamulcowe, osad kanalizacyjny, odpady azbestowe, odpady fenoli, odpady wybuchowe itd.) stosuje się tzw. procedurę uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody. Polega ona na przekazaniu dokumentacji związanej z przemieszczeniem odpadów do właściwego organu w kraju wysyłki odpadów, a następnie do właściwego organu kraju odbioru. W Polsce rolę tę pełni Generalny Inspektor Ochrony Środowiska. W ciągu 30 dni organy mogą wyrazić zgodę na przewóz, uzależnić ją od określonych warunków lub zgłosić sprzeciw (tylko w stosunku do odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia). 

Zgłoszenie sprzeciwu

Zgodnie z art. 11 rozporządzenia, zgłoszenie sprzeciwu jest możliwe jedynie w określonych przypadkach, tj.:
- planowane przemieszczanie lub unieszkodliwienie nie byłyby zgodne ze środkami przyjętymi w celu realizacji zasad bliskości, priorytetu dla odzysku odpadów i samowystarczalności na poziomie wspólnotowym i krajowym, w celu wprowadzenia całkowitego lub częściowego zakazu lub systematycznego sprzeciwiania się przemieszczeniom;
- planowane przemieszczanie lub unieszkodliwienie odpadów nie byłyby zgodne z przepisami krajowymi;
- zgłaszający lub odbiorca został uprzednio pociągnięty do odpowiedzialności za nielegalne przemieszczanie lub inne naruszenie przepisów w zakresie ochrony środowiska.
W przypadku odpadów przeznaczonych do odzysku, sprzeciw jest możliwy tylko w sytuacji, gdy przemieszczenie sprzeciwia się przepisom krajowym lub unijnym.

Dokument informujący

Drugą istniejącą w rozporządzeniu procedurą jest procedura informowania. Stosuje się ją w odniesieniu do przemieszczenia odpadów wewnątrz UE i OECD niewymienionych w przytoczonym wyżej art. 3 ust. 1, przeznaczonych do odzysku. Procedura obejmuje zawarcie umowy przez podmiot wysyłający i przyjmujący odpady oraz dołączenie do transportu dokumentu informacyjnego (jego wzór stanowi załącznik VII do rozporządzenia).
 

 

Przewóz odpadów spoza UE i OECD może odbywać się wyłącznie z krajów będących stroną Konwencji bazylejskiej (170 państw) lub krajów, z którymi UE zawarła umowy dwustronne. Do przewozu spoza obszaru UE i OECD stosuje się odpowiednio opisane wyżej procedury, przy czym czas na wydanie zgody lub zgłoszenie sprzeciwu w przypadku procedury zgłoszenia i zgody wydłużony został do 60 dni.

Częściowa kontrola

Jak wynika więc z przepisów, GIOŚ może częściowo kontrolować ilość przywożonych odpadów.  Taką możliwość ma edynie w odniesieniu do odpadów, do których zastosowanie ma procedura zgłoszenia i zgody, poprzez zgłaszanie sprzeciwów. Zwłaszcza pierwsza podstawa sprzeciwu – priorytet zasady bliskości i samowystarczalności oraz dążenie do zakazu przemieszczeń na terytorium Polski mogłaby znajdować zastosowanie, zwłaszcza do przywozu odpadów z bardzo odległych krajów.
 
 
Daniel Chojnacki jest radcą prawnym w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka (DZP), ekspertem z zakresu polskiego, unijnego i międzynarodowego prawa ochrony środowiska, w tym prawa odpadowego.
 --------------------------------------------------------------------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.