W Polsce inteligentne specjalizacje identyfikowane są na dwóch głównych szczeblach – krajowym oraz regionalnym. Terytorialny zasięg programów operacyjnych determinuje konieczność wpasowania się w konkretny kierunek rozwoju, istotny dla wzmocnienia potencjału danego regionu.
Inteligentne specjalizacje - co to oznacza?
Inteligentne specjalizacje to dziedziny życia gospodarki lub nauki, których rozwój ma wpływać na tworzenie innowacyjnych rozwiązań społeczno-gospodarczych, zwiększenie wartości gospodarki oraz podniesienie jej konkurencyjności. Genezy ich powstania upatrywać się można w przyjętej przez Komisję Europejską w 2010 r. Strategii Europa 2020, czyli Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu. W dokumencie zostały zaproponowane trzy działania priorytetowe, związane ze wzrostem inteligentnym, czyli rozwojem gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach, wzrostem zrównoważonym (obejmującym transformację w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i konkurencyjnej, w sposób efektywny korzystającej z zasobów) oraz wzrostem sprzyjającym włączeniu społecznemu, który charakteryzuje się wysokim poziomem zatrudnienia oraz zapewnia spójność gospodarczo-społeczną i terytorialną.
Powyższe priorytety miały być realizowane przy wykorzystaniu opracowanych przez poszczególne państwa członkowskie UE i ich regiony strategii na rzecz inteligentnych specjalizacji. Uznaje się, że najwięcej korzyści można osiągnąć, jeśli inwestycje w badania, rozwój i innowacyjność (B+R+I) zostaną zintegrowane właśnie na obszarach, które wykazują największe możliwości w tym zakresie. Podejście to jest zgodne z założeniami aktualnej polityki rozwoju Polski, która zakłada odchodzenie od dotychczasowego wspierania wszystkich branż i skupienie się na wzmacnianiu strategicznych z punktu gospodarki sektorów.
Krajowe Inteligentne Specjalizacje (KIS) identyfikowane są w oddolnym procesie, który angażuje zarówno partnerów gospodarczych, społecznych, naukowych jak i administrację publiczną oraz przedsiębiorców. Aktualna lista KIS obowiązuje od 13 lutego 2023 r. i jest dokumentem otwartym, który podlega regularnej weryfikacji i jest stale monitorowany. Obecnie rozwój ukierunkowany jest na następujące obszary:
- Zdrowe społeczeństwo,
- Nowoczesne rolnictwo, leśnictwo i żywność,
- Zrównoważone bio produkty, bio procesy i środowisko,
- Zrównoważona energia,
- Inteligentne budownictwo zeroemisyjne,
- Transport przyjazny środowisku,
- Gospodarka o obiegu zamkniętym,
- Zaawansowane materiały i nanotechnologia,
- Elektronika i fotonika,
- Technologie informacyjne, komunikacyjne oraz geoinformacyjne,
- Automatyzacja i robotyka,
- Przemysły kreatywne,
- Technologie morskie.
Wskazane wyżej zakresy określają najbardziej perspektywiczne kierunki rozwojowe kraju na najbliższe lata.
W nowej perspektywie finansowej na lata 2021-2027 odniesienie do inteligentnych specjalizacji znaleźć można w takich krajowych programach jak Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) oraz Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEWP). Podejmowanie inicjatyw wpisujących się w inteligentne specjalizacje promowane jest także na szeroką skalę w Unii Europejskiej, czego przykładem może być ramowy program na rzecz badań i innowacji – Horyzont Europa.
Rozwój również na szczeblu regionalnym
Oprócz krajowych inteligentnych specjalizacji każde z województw identyfikuje charakterystyczne dla swojego terytorium regionalne inteligentne specjalizacje. Dla przykładu w Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski 2030 (RIS 2030) określono aktualne inteligentne specjalizacje dla tego terytorium, które obejmują: Biosurowce i żywność dla świadomych konsumentów, Wnętrza przyszłości, Przemysł jutra, Wyspecjalizowane procesy logistyczne, Rozwój oparty na ICT oraz Nowoczesne technologie medyczne. Naborem w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027, w którym działania ukierunkowane mają być na regionalne/podregionalne inteligentne specjalizacje, może być planowane do ogłoszenia we wrześniu 2024 r. działanie 1.2 Wsparcie działalności B+R przedsiębiorstw i konsorcjów przedsiębiorstw z organizacjami badawczymi, w tym w zakresie infrastruktury B+R.
Jak uzyskać dofinansowanie unijne?
Przedsiębiorcy, którzy chcą ubiegać się o wsparcie ze środków Unii Europejskiej w perspektywie 2021-2027, w zależności od wybranego programu i zasięgu jego oddziaływania, powinni na wstępie przeprowadzić analizę, czy ich innowacyjny pomysł wykazuje tematyczne powiązanie z krajowymi lub regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami. Istotne jest dokonanie porównania, czy wybrana koncepcja łączy się i odpowiada na wskazane w dokumentach kierunki rozwoju. Czy innowacyjny produkt, usługa lub technologia wpisuje się w te priorytety? Czy może przyczynić się do znacznego rozwoju tych obszarów? Jeśli tak, to można zakładać, że projekt po spełnieniu reszty wymogów określonych w dokumentacji konkursowej będzie mieć większe szanse na uzyskanie wsparcia finansowego na jego realizację.
Aby poprawnie zweryfikować zgodność swojego pomysłu, warto skorzystać także z innych możliwości takich jak konsultacje z ekspertami, udział w dedykowanych spotkaniach i konferencjach czy sprawdzenie projektów, które już wcześniej otrzymały dofinansowanie. Może to stanowić źródło inspiracji i informacji na temat priorytetów inwestycyjnych w kraju czy danym regionie. Konieczne będzie także dokładne opracowanie planu biznesowego, który nie tylko przedstawi sam innowacyjny pomysł, ale również wskaże, w jaki dokładny sposób projekt pasować będzie do inteligentnych specjalizacji, wpływać na ich rozwój oraz jakie korzyści przyniesie danemu regionowi. Kompleksowe podejście do tematu pomoże przedsiębiorcom zrozumieć strategiczny kontekst swoich pomysłów i pozwoli na lepsze dostosowanie go do obszarów inteligentnych specjalizacji, co z kolei wpłynie na zwiększenie szans na pomyślne ubieganie się o środki unijne.
Patrycja Dziatkiewicz, młodsza analityczka biznesowa w Dziale Doradztwa Gospodarczego DC CENTRUM Sp. z o.o.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
