a także mając na uwadze, co następuje:(1) Z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej wynika, że Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.
(2) Art. 8 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że we wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet.
(3) W art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zakazuje się jakiejkolwiek dyskryminacji, m.in. ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. W art. 23 karty zagwarantowano prawo do równości kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia. Art. 26 stanowi, że uznaje się i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania ze środków mających zapewnić im samodzielność, integrację społeczną i zawodową oraz udział w życiu społecznym. Ponadto równość wszystkich jednostek wobec prawa zagwarantowano w art. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
(4) Na podstawie art. 19 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może wprowadzić środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną bez uszczerbku dla innych postanowień Traktatów i w granicach kompetencji powierzonych Unii. Na podstawie art. 157 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Parlament Europejski i Rada przyjmują środki zmierzające do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w tym zasady równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości.
(5) Na podstawie tych przepisów przyjęto kilka dyrektyw w sprawie zakazu dyskryminacji w odnośnych obszarach.
(6) W dyrektywie Rady 2000/43/WE 1 zakazano bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, w tym molestowania. Dyrektywę tę stosuje się do wszystkich osób, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, włącznie z instytucjami publicznymi, w odniesieniu do a) warunków dostępu do zatrudnienia, do prowadzenia działalności na własny rachunek oraz uprawiania zawodu, włączając również kryteria selekcji i warunków rekrutacji, niezależnie od rodzaju działalności i na wszystkich szczeblach hierarchii zawodowej, również w odniesieniu do awansu zawodowego; b) dostępu do wszystkich rodzajów i szczebli poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego, doskonalenia i przekwalifikowania pracowników, łącznie ze zdobywaniem praktycznych doświadczeń; c) warunków zatrudnienia i pracy, łącznie z warunkami zwalniania i wynagradzania; d) wstępowania do organizacji pracowników lub pracodawców lub jakiejkolwiek organizacji, której członkowie wykonują określony zawód, i działania w tych organizacjach, łącznie z korzyściami, jakie dają takie organizacje; e) ochrony społecznej, łącznie z zabezpieczeniem społecznym i opieką zdrowotną; f) świadczeń społecznych; g) edukacji; oraz h) dostępu do dóbr i usług oraz dostarczania dóbr i usług publicznie dostępnych, włącznie z zakwaterowaniem.
(7) W dyrektywie Rady 2000/78/WE 2 zakazano bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji, w tym molestowania, ze względu na wyznawaną religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną w przypadku zatrudnienia, pracy i kształcenia zawodowego. Dyrektywę tę stosuje się do wszystkich osób, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, włącznie z instytucjami publicznymi, w odniesieniu do lit. a)-d) przytoczonych w poprzednim motywie.
(8) W dyrektywie Rady 2004/113/WE 3 zakazano bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na płeć, w tym molestowania i molestowania seksualnego, w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług.
(9) Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 4 w sprawie równości szans zawiera zakaz bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na płeć, w tym molestowania oraz molestowania seksualnego, w dziedzinie dostępu do zatrudnienia, w tym do awansu zawodowego i szkolenia zawodowego, warunków pracy, w tym wynagrodzenia, oraz systemów zabezpieczenia społecznego pracowników.
(10) W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/41/UE 5 zakazano bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek, w tym molestowania i molestowania seksualnego. Zakres stosowania tej dyrektywy obejmuje wszystkie rodzaje dyskryminacji, lecz szczególną uwagę zwrócono na ochronę socjalną i świadczenia macierzyńskie.
(11) Wszystkie przytoczone powyżej dyrektywy (zwane dalej "dyrektywami w sprawie równości") zostały wprowadzone do porządków prawnych państw członkowskich. W dyrektywach w sprawie równości, z wyjątkiem dyrektywy 2000/78/WE, określono, że państwa członkowskie wyznaczają organ lub organy ds. propagowania, w tym analizowania, monitorowania i wspierania równego traktowania wszystkich osób objętych zakresem przedmiotowych dyrektyw (zwane dalej "organami ds. równości"). W związku z tym wszystkie państwa członkowskie powołały organy ds. równości.
(12) Niniejsze zalecenie dotyczy organów ds. równości utworzonych na podstawie wymienionych powyżej dyrektyw w sprawie równości.
(13) W przypadku gdy w tych dyrektywach w sprawie równości zapewnia się utworzenie takich organów ds. równości, w dyrektywach tych wymaga się, żeby państwa członkowskie zapewniły, aby do kompetencji tych organów należało świadczenie niezależnej pomocy ofiarom dyskryminacji, prowadzenie niezależnych badań dotyczących dyskryminacji, publikowanie niezależnych sprawozdań i wydawanie zaleceń na temat wszystkich problemów związanych z taką dyskryminacją.
(14) Ponadto w dniu 2 lipca 2008 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną 6 . Zakres stosowania tego wniosku obejmuje a) ochronę socjalną, łącznie z zabezpieczeniem społecznym i opieką zdrowotną; b) przywileje socjalne; c) edukację; oraz d) dostęp do towarów i usług publicznie dostępnych oraz ich dostarczanie, włącznie z mieszkaniami. Na mocy proponowanej dyrektywy państwa członkowskie są zobowiązane do wyznaczenia organu lub organów ds. równego traktowania także w tych dziedzinach, przy czym mogą to być te same organy, które zostały już ustanowione na mocy dyrektyw w sprawie równości. Chociaż dotychczas nie przyjęto tego wniosku, należy zachęcać państwa członkowskie do wyznaczania organów ds. równości w tych dziedzinach, ponieważ z doświadczenia wynika, że wyznaczenie takich organów wzmacnia ochronę przed dyskryminacją.
(15) W dyrektywach 2006/54/WE oraz 2010/41/UE dodatkowo wymaga się od państw członkowskich zapewniania, aby zadania organów ds. równości obejmowały wymianę dostępnych informacji z odpowiednimi organami europejskimi.
(16) W szeregu państw członkowskich zakres kompetencji organów ds. równości obejmuje również przestępstwa z nienawiści oraz nawoływanie do nienawiści. W szczególności ma to znaczenie, jeżeli chodzi o zapewnianie skutecznego wdrażania decyzji ramowej Rady 2008/913/WSiSW 7 w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych, w której wyznaczono normy minimalne w odniesieniu do kryminalizacji i ścigania rasistowskiego nawoływania do nienawiści i przestępstw na tle rasowym oraz nakładania sankcji karnych za popełnienie takich czynów.
(17) Oprócz zobowiązań wynikających z dyrektyw dotyczących ustanowienia organów ds. równości większość państw członkowskich rozszerzyła zakres kompetencji krajowych organów ds. równości, tak aby ogólnie obejmował on dyskryminację ze względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, wyznawaną religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną w dziedzinie zatrudnienia i pracy, dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług, edukacji, ochrony socjalnej i świadczeń społecznych, obejmując tym samym zakres stosowania dyrektywy 2000/78/WE, jak również inne obszary.
(18) Tekst dyrektyw w sprawie równości pozostawia państwom członkowskim szeroki zakres swobody, jeżeli chodzi o strukturę i funkcjonowanie organów ds. równości. W rezultacie organy ds. równości powołane w poszczególnych państwach członkowskich znacząco różnią się pod względem zakresu kompetencji, uprawnień, struktur, zasobów i funkcjonowania operacyjnego. To z kolei prowadzi czasami do niezadowalającego stopnia dostępu do ochrony dla obywateli, która nie jest taka sama w poszczególnych państwach członkowskich 8 .
(19) W niektórych państwach członkowskich utworzono więcej niż jeden organ ds. równości, co wymaga stworzenia przejrzystych mechanizmów koordynowania funkcjonowania tych organów i współpracy między nimi.
(20) W niektórych państwach członkowskich poszerzono zakres kompetencji krajowych organów ds. równości o bardzo różne dziedziny bez odpowiedniego zwiększenia zasobów. Ponadto w szeregu przypadków obniżono znacząco budżety organów ds. równości, czego wynikiem może być osłabienie zdolności tych organów do wykonywania powierzonych im zadań 9 .
(21) W badaniach 10 wskazano przypadki, w których organom ds. równości brakowało niezależności i skuteczności, np. z powodu presji zewnętrznej lub niedostatecznej liczebności personelu.
(22) W praktyce niezależność może być zagrożona zwłaszcza wtedy, gdy organ ds. równości jest powoływany w strukturach ministerstwa przyjmującego instrukcje bezpośrednio od rządu.
(23) Organy ds. równości nie powinny się koncentrować w sposób nieproporcjonalny na niektórych zadaniach kosztem innych 11 .
(24) Aby pomóc dyskryminowanym grupom lub osobom fizycznym w korzystaniu z przysługujących im praw, organy ds. równości powinny także uświadamiać ogół społeczeństwa o swoim istnieniu, obowiązujących przepisach antydyskryminacyjnych i sposobach dochodzenia roszczeń. W tym celu wszyscy powinni mieć łatwy dostęp, zarówno fizycznie, jak i online, do organów ds. równości. Należy również ułatwić składanie skarg dzięki zapewnieniu poufności i prostych, bezpłatnych procedur.
(25) Aby pomóc zapewnić prawidłowe i równoważne funkcjonowanie organów ds. równości w całej Unii, właściwe wydaje się zalecenie państwom członkowskim przyjęcie norm dotyczących organów ds. równości.
(26) Ponadto zapotrzebowanie na normy dla organów ds. równości podkreślono we wspólnym sprawozdaniu z 2014 r. w sprawie stosowania dyrektywy Rady 2000/43/WE oraz dyrektywy Rady 2000/78/WE 12 , sprawozdaniu z 2015 r. ze stosowania dyrektywy Rady 2004/113/WE 13 , jak również w sprawozdaniu z oceny zalecenia w sprawie przejrzystości wynagrodzeń z 2014 r. oraz w planie działania UE na lata 2017-2019 "Eliminowanie zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć" 14 . Parlament Europejski w swojej rezolucji z 2015 r. wezwał ponadto do ustanowienia norm dla organów ds. równości 15 .
(27) Normy dla organów ds. równości i instytucji praw człowieka zostały już przyjęte przez Organizację Narodów Zjednoczonych 16 , europejską sieć organów ds. równości 17 oraz Radę Europy 18 .
(28) Niniejsze zalecenie skierowane jest do państw członkowskich. Jego celem jest przyczynienie się do zniwelowania różnic w normach między organami ds. równości w całej Europie.
(29) W niniejszym zaleceniu określono normy dotyczące zakresu kompetencji, niezależności, skuteczności, dostępności i koordynacji organów ds. równości oraz dostępu do tych organów w celu zapewnienia, aby skutecznie pełniły swoje funkcje.
(30) Niniejsze zalecenie opiera się na zobowiązaniu Komisji do zachęcania państw członkowskich i pomagania im w zwiększaniu ich zdolności do egzekwowania prawodawstwa unijnego oraz do zapewniania środków naprawczych, aby zapewnić osobom i grupom dyskryminowanym i chronionym przez prawo Unii możliwość pełnego korzystania z przysługujących im praw, zgodnie z komunikatem "Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu prawa" 19 . Niezależne organy ds. równości odgrywają kluczową rolę w skutecznym wdrażaniu przepisów Unii i egzekwowaniu tych przepisów w sposób kompleksowy i spójny. Organy ds. równości są również wartościowymi instytucjami służącymi trwałemu rozwojowi równoprawnych i integracyjnych społeczeństw demokratycznych.
(31) W dziedzinach wchodzących w zakres kompetencji Unii normy dla organów ds. równości muszą być także zgodne z wymogami dotyczącymi dostępności zawartymi w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Konwencję tę przyjęto w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją Rady 2010/48/WE 20 i w związku z tym konwencja ta stanowi integralną część porządku prawnego UE - nadrzędną wobec unijnego prawa wtórnego.
(32) W dyrektywach 2000/43/WE, 2000/78/WE, 2004/113/WE oraz 2006/54/WE nałożono na państwa członkowskie zobowiązanie do przedstawiania wszystkich dostępnych informacji dotyczących stosowania tych dyrektyw, aby Komisja mogła sporządzić sprawozdanie zawierające ocenę środków podjętych przez te państwa na podstawie odpowiednich dyrektyw. Przedstawianie tych informacji ma się odbywać w konkretnych, określonych wcześniej regularnych odstępach czasu 21 , aby umożliwić Komisji przyjęcie i opublikowanie sprawozdania. Uwzględnienie w komunikacie informacji na temat przestrzegania przez państwa członkowskie niniejszego zalecenia umożliwiłoby ocenę jego skutków.
(33) Na poziomie Unii niniejsze zalecenie nie narusza zasad krajowego prawa procesowego i tradycji prawnych państw członkowskich. Zalecenie to nie pociąga za sobą poszerzenia zakresu uprawnień Unii określonych w traktatach i przepisach prawa wtórnego Unii,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
