Zakładając bezpłatne konto, uzyskasz:| Doradczynie i doradcy | Sylwia TODOROWA (z ramienia sprawozdawczyni) |
| Decyzja Zgromadzenia Planarnego | 15.2.2024 |
| Podstawa prawna | Art. 52 ust. 2 regulaminu wewnętrznego |
| Sekcja odpowiedzialna | Jednolity Rynek, Produkcja i Konsumpcja |
| Data przyjęcia przez sekcję | 7.11.2024 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 4.12.2024 |
|
Sesja plenarna nr Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
592 142/0/7 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) wzywa Radę do wyznaczenia daty zniesienia kontroli na granicach lądowych między Bułgarią a Rumunią i pozostałymi państwami członkowskimi strefy Schengen już w 2024 r. EKES wzywa wszystkie zainteresowane strony do współpracy na rzecz osiągnięcia tego celu, tak aby korzyści płynące z członkostwa w strefie Schengen zostały w równym stopniu rozszerzone na wszystkich obywateli UE.
1.2. Układ z Schengen ma zasadnicze znaczenie dla swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału w UE i jest kluczowym czynnikiem sukcesu gospodarczego UE. Konkurencyjność UE stała się pilnym priorytetem politycznym, co podkreślono w ostatnich sprawozdaniach Enrica Letty i Mario Draghiego. Najważniejszym przesłaniem tych sprawozdań jest konieczność szybkiego i kompleksowego wdrożenia przepisów dotyczących jednolitego rynku oraz dalszej integracji.
1.3. Pomimo znaczących osiągnięć europejski jednolity rynek nadal jest projektem w trakcie realizacji. Niedawne kryzysy jeszcze bardziej ujawniły jego podatność na zakłócenia. Wszelkie ograniczenia swobody przepływu w ramach jednolitego rynku, w tym ograniczenia techniczne dotyczące tras i transportu drogowego, mają negatywny wpływ na konkurencyjność i wzrost gospodarczy UE, utrudniając przewidzianą w Traktatach pełną realizację społecznej gospodarki rynkowej.
1.4. Od lat państwa członkowskie tymczasowo przywracają kontrole graniczne 1 . Skutki gospodarcze i społeczne tych decyzji dla jednolitego rynku nie zostały jednak poddane ocenie. EKES uważa, że Komisja Europejska powinna regularnie przekazywać wiarygodne dane na temat skutków gospodarczych i społecznych bezpośrednio związanych z wprowadzeniem kontroli granicznych w strefie Schengen, także w odniesieniu do konkurencyjności.
1.5. Od 31 marca 2024 r. Rada zniosła kontrole wewnętrzne na granicach powietrznych i morskich z Bułgarią i Rumunią. Nadal obowiązują jednak kontrole na wewnętrznych granicach lądowych z tymi państwami członkowskimi, co prowadzi do niepotrzebnych kosztów gospodarczych i społecznych dla całego jednolitego rynku.
1.6. Różne szacunki pokazują, że przedsiębiorstwa prowadzące działalność w Bułgarii i Rumunii płacą miliardy EUR rocznie w wyniku zwiększonych kosztów logistycznych, opóźnień mających wpływ na dostawy towarów i sprzętu oraz zwiększonych kosztów paliwa i kierowców. Wszystkie te koszty bezpośrednie są nieuchronnie przenoszone na konsumentów w postaci wyższych cen i mają wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne pracowników.
1.7. Kontrole na granicach lądowych mają wyraźny wpływ na środowisko ze względu na emisje CO2 z pojazdów oczekujących na przekroczenie granicy. Utrudniają one turystykę i swobodny przepływ pracowników. Niepewność i nieefektywność związana z kontrolami na granicach lądowych zniechęcają do bezpośrednich inwestycji zagranicznych i szkodzą klimatowi inwestycyjnemu.
1.8. Brak członkostwa Bułgarii i Rumunii w strefie Schengen ma swoją cenę polityczną. Przystąpienie do strefy Schengen nie powinno być wykorzystywane jako forma pozaformalnej warunkowości po przystąpieniu do UE. Takie podejście powoduje brak zaufania do instytucji europejskich i wzmaga nastroje eurosceptyczne.
2. Kontekst ogólny
2.1. Jednolity rynek europejski jest niezwykłym osiągnięciem i jednym z fundamentów integracji europejskiej. Zapewnia on unijnym przedsiębiorstwom dostęp do ogromnego rynku wewnętrznego liczącego prawie 450 mln osób, pobudzając handel, konkurencję i wzrost gospodarczy oraz wspierając dobrobyt i spójność dla wszystkich Europejczyków. Mimo że obchodzono już 30. rocznicę jego powstania 2 , jednolity rynek nadal pozostaje projektem w toku. Układ z Schengen pozostaje kamieniem węgielnym jednolitego rynku UE.
2.2. Pomimo potrzeby pogłębienia jednolitego rynku 60 % obecnych barier w świadczeniu usług ma ten sam charakter co 20 lat temu 3 i teraz utrudniają one dodatkowo przejście na gospodarkę ekologiczną i cyfrową.
2.3. Niedawne kryzysy, takie jak pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie, obnażyły podatność jednolitego rynku na zakłócenia. Aby temu zaradzić, rynek musi stale funkcjonować, nawet w przypadku nieprzewidzianych kryzysów. Musi być w stanie szybko przeciwdziałać dysfunkcjom, w tym niedoborom w łańcuchu dostaw i zależnościom od państw trzecich.
2.4. Od 2011 r 4 .,5 Bułgaria i Rumunia spełniają wszystkie warunki wstępne wdrożenia dorobku Schengen w różnych dziedzinach 6 . Parlament Europejski przyjął osiem rezolucji wzywających do szybkiego przystąpienia obu krajów do strefy Schengen, przy czym ostatnia z nich pochodzi z 10 kwietnia 2024 r. W dniu 14 grudnia 2023 r. EKES przyjął również rezolucję 7 , w której stwierdził, że nie należy nakładać na Bułgarię i Rumunię żadnych dodatkowych warunków, które wykraczałyby poza obowiązujące traktaty i rozporządzenia.
2.5. W 2023 r. Rada zniosła od 31 marca 2024 r. kontrole na wewnętrznych granicach powietrznych i morskich z Bułgarią i Rumunią. Jednak kontrole na wewnętrznych granicach lądowych zostały utrzymane bez ustalonej daty ich usunięcia.
2.6. W swoim sprawozdaniu na temat przyszłości jednolitego rynku Enrico Letta wzywa instytucje europejskie do stanowczego sprzeciwu wobec wszelkich prób ograniczenia swobody przemieszczania się między państwami członkowskimi, w tym ograniczeń technicznych na trasach i w transporcie drogowym, oraz wobec jakiegokolwiek zawieszania układu z Schengen. W sprawozdaniu wyraźnie stwierdzono, że data zniesienia kontroli na wewnętrznych granicach lądowych między Bułgarią, Rumunią i innymi państwami strefy Schengen musi zostać ustalona na 2024 r. 8 To samo przesłanie przekazała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, kiedy przedstawiła Parlamentowi Europejskiemu wytyczne polityczne na najbliższą kadencję Komisji Europejskiej na lata 2024-2029.
3. Uwagi ogólne
3.1. Decyzja o utrzymaniu kontroli na granicach lądowych między Bułgarią a Rumunią i pozostałymi państwami członkowskimi UE pociąga za sobą znaczne koszty i tworzy de facto dodatkową barierę uniemożliwiającą przedsiębiorstwom czerpanie pełnych korzyści z jednolitego rynku. Wpływ na spójność regionalną, gospodarczą i społeczną uwypukla szersze konsekwencje dla jedności i stabilności UE. Podejmując aktywne działania na rzecz pełnej integracji Bułgarii i Rumunii ze strefą Schengen, UE może wzmocnić swoją spójność wewnętrzną, zwiększyć swoją konkurencyjność oraz stać na straży podstawowych zasad swobodnego przepływu i solidarności, które leżą u podstaw projektu europejskiego.
3.2. EKES zauważa, że Europa Wschodnia, w tym Bułgaria i Rumunia, odgrywa kluczową rolę w zakresie bezpieczeństwa i łańcuchów dostaw, także w udzielaniu pomocy Ukrainie. EKES jest gotów wspierać te wysiłki i wzywa wszystkie zainteresowane strony, by priorytetowo potraktowały szybkie i skuteczne rozwiązanie tej kwestii.
3.3. EKES zauważa również, że dostępne są ograniczone analizy i dane dotyczące skutków gospodarczych braku strefy Schengen dla jednolitego rynku. Istnieje tylko jedno badanie zlecone przez Parlament Europejski w 2016 r., którego celem była ocena skutków przywrócenia kontroli granicznych w strefie Schengen, a nie ocena konsekwencji pozostawania państw członkowskich poza strefą Schengen.
3.4. Komisja Europejska ocenia fizyczne bariery w handlu 9 , ale ocena ta obejmuje jedynie takie wydarzenia, jak blokada granic, demonstracje i ataki na samochody ciężarowe. Skutki kontroli na granicach lądowych, w tym tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych przez państwa członkowskie strefy Schengen, nie są brane pod uwagę.
3.5. W kontekście procesu rozszerzenia UE pojawiają się dyskusje na temat istniejących luk w stosunkach gospodarczych z krajami kandydującymi pod kątem możliwości przystąpienia do jednolitego rynku UE 10 . Konwergencja gospodarcza z UE jest nadal niewystarczająca w przypadku Bułgarii i Rumunii, a kontrole graniczne negatywnie wpływają na ten proces. Wykorzystanie przystąpienia do strefy Schengen jako elementu pozaformalnej warunkowości po przystąpieniu do UE 11 podważa zaufanie do instytucji europejskich i napędza nastroje eurosceptyczne 12 .
4. Uwagi szczegółowe
4.1. Ze szczegółowego badania przeprowadzonego przez Instytut Badań Ekonomicznych Bułgarskiej Akademii Nauk (ERI) wynika, że średni roczny negatywny wpływ częściowego przystąpienia tego kraju do strefy Schengen na bułgarską gospodarkę to strata ponad 834 mln 13 EUR rocznie, z uwzględnieniem skutków bezpośrednich, pośrednich i środowiskowych. Obejmują one: (a) koszty bezpośrednie przewożonych towarów, drogowego transportu towarowego oraz straty wynikające z utraconych możliwości generowania alternatywnych dochodów z drogowego transportu towarowego, (b) całkowity wpływ na środowisko wynikający z wydłużonego czasu oczekiwania na granicach przy średniej cenie wymiany za tonę wyemitowanego zanieczyszczenia CO2, (c) straty wynikające z utraconych możliwości generowania dodatkowego dochodu oraz (d) łączne straty z tytułu utraconych potencjalnych dochodów budżetu państwa z tytułu należnych podatków. Nie ma analogicznych danych dla Rumunii. Szacuje się 14 jednak, że czas oczekiwania na granicach lądowych kosztuje przewoźników 90 mln EUR plus 2,32 mld EUR utraconych przychodów rocznie. Koszty te prowadzą do zmniejszenia konkurencyjności przedsiębiorstw i gospodarek.
4.2. W różnych państwach członkowskich stosuje się różne rodzaje transportu towarowego, co należy wziąć pod uwagę przy pomiarze skutków kontroli na granicach lądowych. Na przykład Grecja należy do trzech państw członkowskich o najwyższym udziale morskiego transportu towarowego (96,4 %), natomiast Rumunia należy do trzech państw członkowskich o najniższym udziale morskiego transportu towarowego (16,0 %) 15 . Jednocześnie w latach 2013-2022 wielkość transportu drogowego towarów w UE wzrosła o 22 %. Samochody ciężarowe nadal stanowią trzon łańcuchów dostaw, przewożąc 77 % ładunków transportu śródlądowego (drogowego, kolejowego i wodnego) w UE 16 .
4.3. Granica węgiersko-rumuńska jest kluczowym punktem dostępu do głównego rynku UE, skutecznie wchłaniającym ruch z tras i łańcuchów dostaw przebiegających przez Grecję, Bułgarię i Rumunię. Kraje UE są ich głównymi partnerami handlowymi, przy czym import i eksport towarów wynoszą odpowiednio 71 % i 72 % w przypadku Rumunii, 69 % i 77 % w przypadku Węgier oraz 55 % i 63 % w przypadku Bułgarii 17 .
4.4. Opóźnienia i kolejki samochodów osobowych i ciężarowych przekraczających granice lądowe między Bułgarią i Rumunią oraz Rumunią i Węgrami różnią się w zależności od pory roku, ale średnio wynoszą co najmniej od 20 minut do ponad 200 minut, niekiedy mogą trwać nawet przez ponad 5 dni 18 . Długość kolejek samochodów ciężarowych może niekiedy przekraczać 30 km w określonych lądowych punktach kontroli granicznej. Długie kolejki na granicach mogą powodować psucie się nietrwałych towarów (co negatywnie wpływa na sektor rolny i spożywczy), powodując straty finansowe zarówno dla eksporterów, jak i importerów. Oprócz kosztów związanych z opóźnieniami ciężarówek na granicach, zgłaszane są również koszty i straty związane z realizacją projektów infrastrukturalnych, ponieważ potrzebny sprzęt nie może zostać przetransportowany w odpowiednim czasie. Uderza to również w rozwój handlu elektronicznego, ponieważ pomimo tego, że handel może odbywać się przez internet, dostawy są realizowane w tradycyjny sposób.
4.5. Szczegółowe badania wskazują, że przedsiębiorstwa transportowe działające w Bułgarii i Rumunii ponoszą dodatkowe koszty wynoszące od 5 % do 20 % z powodu opóźnień na granicach 19 . Obejmuje to koszty paliwa, wynagrodzenia kierowców i utrzymanie pojazdów. Koszty te są ostatecznie przenoszone na konsumentów, co przyczynia się do wyższych cen towarów 20 . W przypadku Bułgarii koszty te wynoszą aż 432 miliony EUR pod względem strat w transporcie towarowym, a kwota ta wzrasta do 711 milionów EUR, jeśli weźmie się pod uwagę potencjalne skutki. Według szacunków UNTRR w przypadku Rumunii kwota ta wynosi ponad 2,5 mld EUR.
4.6. Kontynuacja kontroli granicznych negatywnie oddziałuje na środowisko ze względu na emisje CO2 z pojazdów oczekujących na przekroczenie granicy, których silniki pozostają włączone podczas procesu kontroli. Zgodnie z ostrożnymi założeniami i szacunkami 21 roczne emisje dwutlenku węgla na granicach między Węgrami i Rumunią oraz Bułgarią i Grecją wynikające z utrzymywania kontroli granicznych wynoszą ponad 46 tys. ton CO2/rok. Odpowiada to rocznym emisjom ze zużycia energii elektrycznej przez ok. 28 tys. gospodarstw domowych w UE 22 .
4.7. Niepewność i nieefektywność związana z kontrolami granicznymi zniechęcają do bezpośrednich inwestycji zagranicznych i szkodzą klimatowi inwestycyjnemu. Inwestorzy poszukują stabilnych i przewidywalnych warunków, a ryzyko opóźnień i zwiększonych kosztów operacyjnych sprawia, że inwestycje często są przekierowywane do innych państw strefy Schengen. Zjawisko to pogłębia dysproporcje gospodarcze między krajami Europy Wschodniej i Zachodniej.
4.8. Zgodnie z ustaleniami badania przeprowadzonego przez Parlament Europejski w 2016 r 23 . członkostwo poza strefą Schengen może wpłynąć na oczekiwania rynkowe dotyczące statusu tych krajów w UE i w strefie euro (jakkolwiek Bułgaria i Rumunia nie przyjęły jeszcze euro). Jest to sygnał polityczny, że dany kraj nie należy do "podstawowego rdzenia" UE, co może mieć wpływ na rentowność obligacji skarbowych, cenę aktywów finansowych i stopy procentowe stosowane wobec przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a także może mieć negatywny wpływ na gospodarkę realną.
4.9. Przedłużający się czas oczekiwania na granicach lądowych może poważnie naruszać prawa człowieka i pogłębiać nierówności. Osoby fizyczne mogą być narażone na nieuzasadnione opóźnienia, stres i zagrożenia dla zdrowia, niezależnie od ich narodowości lub okoliczności. Bariery te utrudniają swobodny przepływ osób, wpływając na handel, edukację i łączenie rodzin, oraz mają znaczący wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne pracowników, zwłaszcza kierowców. Wdrożenie skutecznych systemów zarządzania granicami i przestrzeganie zasad równości mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia ochrony tych praw podstawowych oraz traktowania wszystkich osób z godnością i szacunkiem, niezależnie od ich pochodzenia.
4.10. Przedłużające się kontrole graniczne między Bułgarią i Rumunią a sąsiadującymi z nimi państwami strefy Schengen, takimi jak Grecja i Węgry, powodują znaczne ograniczenia czasowe dla podróżnych i negatywnie wpływają na sektor transportu autobusowego 24 . Utrudnia to turystykę, która jest bardzo ważnym sektorem dla obu krajów, oraz utrudnia funkcjonowanie gospodarki i rozwój regionalny UE. Z badań ERI wynika, że sama Bułgaria traci ponad 62 mln EUR rocznie na dochodach z turystyki.
4.11. Status "nienależący do strefy Schengen" utrudnia swobodny przepływ siły roboczej, ograniczając pracownikom z Bułgarii i Rumunii możliwości poszukiwania zatrudnienia w sąsiadujących z nimi państwach członkowskich UE. Ograniczenie to dotyczy budownictwa, rolnictwa i usług, które są w dużym stopniu uzależnione od pracowników sezonowych i tymczasowych 25 .
4.12. Brakuje obszernych danych statystycznych, które umożliwiałyby ocenę wpływu kontroli na granicach lądowych w Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech i w Grecji pod kątem zatrudnienia, przedsiębiorczości i możliwości zawodowych związanych z mobilnością transgraniczną w UE. Niemniej już choćby to, że dostępność możliwości transportowych wpływa na mobilność pracowników, pozwala przyjąć, że jest to czynnik niekorzystny.
4.13. Większa mobilność pracowników wiąże się z wyższą wydajnością i wyższą produkcją gospodarczą. Nadal rośnie liczba obywateli Rumunii i Bułgarii 26 w wieku produkcyjnym (20-64 lata), wyrażona jako odsetek całkowitej liczby ludności zamieszkałej w ich kraju pochodzenia, pracujących w innym państwie członkowskim UE (Rumunia: z 11,5 % w 2010 r. do 18,6 % w 2020 r. - najwyższy wskaźnik w UE; Bułgaria: z 6 % w 2010 r. do 10,3 % w 2020 r., co stanowi czwarty najwyższy wskaźnik w UE). Zniesienie kontroli na granicach lądowych ułatwi dostępność alternatywnych środków transportu i zwiększy możliwości transgranicznej mobilności pracowników, a tym samym zwiększenia wydajności i produkcji gospodarczej w danych regionach transgranicznych.
4.14. Paradoksalnie, jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa, częściowe dopuszczenie Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen raczej osłabia bezpieczeństwo UE niż je wzmacnia. Skuteczne zarządzanie granicami zewnętrznymi stanowi wspólną odpowiedzialność, a włączenie tych krajów do strefy Schengen mogłoby wzmocnić ogólne środki bezpieczeństwa dzięki ściślejszej współpracy i wspólnemu dzieleniu się zasobami. Ponadto wydatki związane ze wsparciem i utrzymaniem infrastruktury bezpieczeństwa na granicach wewnętrznych - w tym sił policyjnych między Bułgarią a Rumunią, między Bułgarią a Grecją oraz między Rumunią a Węgrami - mogłyby zostać przekierowane na wzmocnienie granic zewnętrznych UE.
Bruksela, dnia 4 grudnia 2024 r.
Nie będzie podwyższenia kar dla pracodawców, przewidzianych w Kodeksie pracy, za wykroczenia przeciwko prawom pracowników. W czwartek Sejm przyjął poprawkę Senatu wykreślającą z ustawy poprawkę Lewicy. Posłowie zgodzili się też na to, by agencje pracy tymczasowej mogły zatrudniać cudzoziemców także na podstawie umów cywilnoprawnych, a nie tylko na umowę o pracę.
20.03.2025
Sejm przyjął w czwartek większość poprawek redakcyjnych i doprecyzowujących, które Senat wprowadził do ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Przewiduje ona reformę urzędów pracy, w tym m.in. podniesienie zasiłku dla bezrobotnych i ułatwienia w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta.
20.03.2025
Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych i skali podatkowej oraz liniowcy będą od 1 stycznia 2026 r. płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli będą osiągali w danym miesiącu dochód do wysokości 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. Projekt po raz drugi wróci do komisji sejmowej.
19.03.2025
Senat nie zgodził się w czwartek na zniesienie obowiązku zawierania umów o pracę z cudzoziemcami będącymi pracownikami tymczasowymi przez agencje pracy tymczasowej, ale umożliwił agencjom zawieranie umów cywilnoprawnych. Senatorowie zdecydowali natomiast o skreśleniu przepisu podnoszącego kary grzywny dla pracodawców przewidziane w kodeksie pracy. W głosowaniu przepadła też poprawka Lewicy podnosząca z 2 tys. zł do 10 tys. zł kary grzywny, jakie w postępowaniu mandatowym może nałożyć Państwowa Inspekcja Pracy.
13.03.2025
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie zgodziło się na usunięcie z ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców przepisu podnoszącego w kodeksie pracy kary dla pracodawców. Senacka Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej zaakceptowała we wtorek jedynie poprawki Biura Legislacyjnego Senatu do tej ustawy. Nie można jednak wykluczyć, że na posiedzeniu Senatu inni senatorowie przejmą poprawki zgłaszane przez stronę pracodawców.
11.03.2025
Podczas ostatniego posiedzenia Sejmu, ku zaskoczeniu zarówno przedsiębiorców, jak i części posłów koalicji rządzącej, Lewica w ostatniej chwili „dorzuciła” do ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom poprawki zaostrzające kary za naruszanie przepisów prawa pracy - m.in. umożliwiające orzeczenie kary ograniczenia wolności. Jednocześnie zignorowano postulaty organizacji pracodawców, mimo wcześniejszych zapewnień rządu o ich poparciu.
27.02.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.762 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Koszt nieprzystąpienia do strefy Schengen dla jednolitego rynku - skutki dla Bułgarii i Rumunii (opinia z inicjatywy własnej) |
| Data aktu: | 11/02/2025 |
| Data ogłoszenia: | 11/02/2025 |
