Zakładając bezpłatne konto, uzyskasz:| Doradcy | Viktor Zoltan KAZAI (z ramienia sprawozdawczyni, Grupa II) Julian PLOTTKA (z ramienia współsprawozdawcy, Grupa III) |
| Decyzja Zgromadzenia Plenarnego | 18.1.2024 |
| Podstawa prawna | Art. 52 ust. 2 regulaminu wewnętrznego |
| Sekcja odpowiedzialna | Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa |
| Data przyjęcia przez sekcję | 17.12.2024 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej | 22.1.2025 |
|
Sesja plenarna nr Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
593 215/4/12 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. EKES podkreśla znaczenie przestrzegania wartości określonych w art. 2 TUE, takich jak praworządność, demokracja i prawa podstawowe. Komitet z coraz większym zaniepokojeniem odnotowuje ciągłe pogarszanie się sytuacji w zakresie praw człowieka, wzrost autorytaryzmu oraz powszechne systemowe naruszenia praworządności i demokracji w państwach członkowskich.
1.2. EKES od dawna wspiera rozwój narzędzi UE, takich jak roczne sprawozdanie na temat praworządności, w celu monitorowania i poprawy poszanowania praworządności we wszystkich państwach członkowskich. Komitet ogólnie z zadowoleniem przyjmuje roczne sprawozdania Komisji na temat praworządności i uznaje postępy poczynione w tej dziedzinie, takie jak wprowadzenie zaleceń dla poszczególnych krajów, aby pomóc państwom członkowskim w realizacji reform, oraz włączenie dodatkowych rozdziałów dotyczących krajów kandydujących do członkostwa w UE 1 . EKES odnotowuje jednak również pewne utrzymujące się niedociągnięcia w rocznym cyklu praworządności i potrzebę dalszych usprawnień.
1.3. EKES zauważa w szczególności niedociągnięcia w kontaktach Komisji z niezależnymi podmiotami niepaństwowymi w procesie sprawozdawczym i zwraca uwagę na potrzebę bardziej inkluzywnego, przejrzystego i przyjaznego dla użytkownika podejścia. Zaleca, aby Komisja zapewniła znaczące zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego zarówno na etapie przygotowywania sprawozdania, jak i działań następczych na szczeblu krajowym, aby zagwarantować aktywny udział zainteresowanych stron i rozliczalność. EKES jest dobrze przygotowany do wspierania nowej Komisji w tym przedsięwzięciu dzięki swojemu potencjałowi w zakresie ułatwiania zorganizowanej debaty między instytucjami UE a przedstawicielami organizacji pracowników i pracodawców oraz innych grup interesu.
1.4. Komitet ubolewa, że w analizach Komisji nie określono celowych wysiłków na rzecz podważania praworządności w niektórych państwach członkowskich ze względu na brak zrozumienia motywów podmiotów politycznych i kontekstu analizowanych wydarzeń. Aby zaradzić tym niedociągnięciom, EKES zaleca Komisji przyjęcie bardziej zróżnicowanego podejścia analitycznego poprzez zaangażowanie niezależnych ekspertów, wizyty na miejscu i stosowanie bardziej bezpośredniego języka w swojej ocenie. Komitet jest dobrze przygotowany do stworzenia ram międzyinstytucjonalnych dla takiej dogłębnej analizy poprzez powiązanie ze społeczeństwem obywatelskim, o czym świadczą prace grupy ad hoc ds. praw podstawowych i praworządności (grupa PPiP).
1.5. EKES podkreśla kluczową rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka w obronie demokracji i praw podstawowych oraz potępia wszelkie formy ataków zagrażających ich pokojowemu i skutecznemu funkcjonowaniu. EKES zaleca rozszerzenie sekcji rocznego sprawozdania na temat praworządności dotyczącej organizacji społeczeństwa obywatelskiego, aby zapewnić kompleksową ocenę opartą na obiektywnych punktach odniesienia i przejrzystym dialogu z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto naruszenia praw kobiet, dzieci, mniejszości etnicznych i osób LGBTIQ+ należy uznać za wskaźniki przyszłych bardziej represyjnych środków i konfliktów.
1.6. EKES uważa, że zalecenia dla poszczególnych krajów zawarte w rocznym sprawozdaniu na temat praworządności często nie są konkretne i szczegółowe, w związku z czym zaleca Komisji opracowanie bardziej precyzyjnych i wymiernych zaleceń zawierających jasne poziomy odniesienia, wskaźniki i terminy. Wzywa do przeprowadzenia bardziej szczegółowej oceny działań następczych dotyczących wdrożenia tych zaleceń z przejrzystą prezentacją obejmującą m.in. informację, które państwa członkowskie nie spełniły kryteriów i nie dotrzymały terminów.
1.7. EKES podkreśla znaczenie wykorzystania wszystkich dostępnych narzędzi UE w odpowiedzi na systematyczne naruszenia praworządności i wzywa Komisję, by nadała rocznemu sprawozdaniu na temat praworządności większą rolę w uruchamianiu innych mechanizmów praworządności, zwłaszcza w przypadku niewdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów.
1.8. Komitet zauważa, że podejście Komisji do rozpowszechniania rocznego sprawozdania na temat praworządności jest nieskuteczne ze względu na jego techniczny język, termin publikacji i niewystarczającą liczbę wydarzeń. W związku z tym EKES zaleca, by Komisja uprościła język sprawozdań, by zwiększyć ich dostępność dla ogółu społeczeństwa i dziennikarzy, aktywniej angażowała organizacje społeczeństwa obywatelskiego i krajowe instytucje praw człowieka w organizowanie wydarzeń promujących sprawozdanie na temat praworządności oraz zaproponowała kompleksową strategię komunikacyjną mającą na celu podnoszenie świadomości na temat praw podstawowych i praworządności.
1.9. Począwszy od 2016 r. EKES wielokrotnie wzywał do ustanowienia forum lub platformy organizacji społeczeństwa obywatelskiego. W związku z tym z zainteresowaniem odnotowujemy, że przewodnicząca Komisji Europejskiej zamierza utworzyć taką platformę. Wyraziła taki zamiar w piśmie określającym zadania, skierowanym do kandydata na komisarza do spraw demokracji, sprawiedliwości i praworządności, aby, jak stwierdziła, zintensyfikować współpracę ze społeczeństwem obywatelskim w zakresie demokracji, praworządności i powiązanych kwestii. Stąd zamiar utworzenia platformy społeczeństwa obywatelskiego, która ma wspierać bardziej usystematyzowany dialog obywatelski i działać na rzecz wzmocnienia ochrony społeczeństwa obywatelskiego, aktywistów i obrońców praw człowieka w wykonywaniu ich zadań.
1.10. Podkreśla, że wysokiej jakości dialog nie ogranicza się do konsultacji. Komitet musi uczestniczyć w zarządzaniu i być kluczowym elementem każdej takiej platformy jako powołany Traktatem organ, którego zadaniem jest konsultowanie się ze stowarzyszeniami przedsiębiorców, związkami zawodowymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim, Komitet może być doskonałym przekaźnikiem głosu zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w tym zakresie.
2. Uwagi ogólne
2.1. Roczne sprawozdanie Komisji na temat praworządności
2.1.1. EKES podkreśla, że wartości zapisane w art. 2 TUE, w tym praworządność, demokracja oraz prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, stanowią podwaliny Unii Europejskiej. UE może przestrzegać tych wartości tylko wtedy, gdy wszystkie państwa członkowskie spełniają odpowiednie wymogi.
2.1.2. W 2016 r., kiedy EKES po raz pierwszy zaproponował utworzenie europejskiego mechanizmu kontroli praworządności i praw podstawowych, był "zaalarmowany pogorszeniem się sytuacji w zakresie praw człowieka, rozprzestrzeniającymi się tendencjami populistycznymi i autorytarnymi, a także związanym z tym zagrożeniem dla jakości demokracji i ochrony praw podstawowych" 2 . W następstwie tej opinii w 2018 r. działająca w EKES-ie grupa ds. praw podstawowych i praworządności rozpoczęła wizyty krajowe w celu nagłośnienia stanowiska krajowych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w kwestiach związanych z praworządnością i prawami podstawowymi w ich kraju 3 . Od tego czasu sytuacja w większości państw członkowskich nie zmieniła się lub pogorszyła, i obecnie wyraźnie widać, że systemowe naruszenia praworządności, demokracji i praw podstawowych oraz ich ram instytucjonalnych stały się zjawiskiem powszechnym 4 .
2.1.3. W ostatnich latach opracowano szereg narzędzi mających zapewnić poszanowanie praworządności we wszystkich państwach członkowskich. EKES zdecydowanie popiera rozwój i ulepszanie takich narzędzi, znanych jako "zestaw narzędzi na rzecz praworządności" (roczne sprawozdanie na temat praworządności 5 , mechanizm warunkowości w zakresie praworządności 6 itp.), i wzywa UE do połączenia tych narzędzi w sposób strategiczny, aby móc powstrzymać pogarszanie się sytuacji w zakresie praw podstawowych i praworządności oraz poprawić ich przestrzeganie w całej UE.
2.1.4. EKES z zadowoleniem odnotowuje, że roczne sprawozdanie na temat praworządności stało się podstawowym elementem unijnego zestawu narzędzi na rzecz praworządności i punktem odniesienia dla prac instytucji, organów i agencji UE w kwestiach praworządności. Komitet wyraża uznanie dla Komisji za konsekwentne sporządzanie wysokiej jakości sprawozdań na temat stanu praworządności we wszystkich państwach członkowskich i z zadowoleniem przyjmuje jej stałe zaangażowanie na rzecz poprawy sprawozdawczości. W tym celu należy przydzielić Komisji, która jest za to odpowiedzialna, odpowiednie środki finansowe.
2.1.5. EKES zauważa, że pomimo znacznych postępów nadal istnieje możliwość dalszych udoskonaleń w tym zakresie. W związku z tym Komitet zwraca uwagę na pewne powtarzające się niedociągnięcia w rocznym sprawozdaniu na temat praworządności.
2.2. Inkluzywność procesu sprawozdawczego
2.2.1. Solidaryzując się ze stanowiskiem różnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, EKES uważa, że chociaż Komisja podjęła wysiłki na rzecz współpracy z krajowymi zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, w trakcie procesu sprawozdawczości nadal widoczne są braki we współpracy z niezależnymi podmiotami niepaństwowymi. Obejmują one kwestie związane z przejrzystością, uczestnictwem i czasem dostępnym na wniesienie wkładu. Ponadto zachodzą obawy co do proaktywnego i jasnego przekazywania odpowiednich elementów konsultacji, braku możliwości wniesienia przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego wkładu w kwestionariusz Komisji oraz potrzeby większego zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces sprawozdawczości prowadzony przez państwa członkowskie na szczeblu krajowym.
2.2.2. EKES podkreśla, w zgodzie z rezolucją Parlamentu Europejskiego 7 , że Komisja powinna zapewnić znaczące zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego zarówno na etapie przygotowywania sprawozdania, jak i działań następczych na szczeblu krajowym. Ponadto Komitet zwraca uwagę na znaczenie bardziej integracyjnego, przejrzystego i przystępnego dla użytkownika podejścia do tego procesu, aby zagwarantować aktywny udział i rozliczalność zainteresowanych stron. EKES opowiada się również za bardziej usystematyzowanym prezentowaniem wkładu społeczeństwa obywatelskiego i organizacji zawodowych w celu uzupełnienia informacji przekazywanych przez rządy państw członkowskich i krajów kandydujących.
2.2.3. W 2016 r. Komitet zaproponował utworzenie corocznego forum dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, by mogły dyskutować o demokracji, prawach podstawowych i praworządności. Od tego czasu Komitet wielokrotnie wzywał w kolejnych opiniach do ustanowienia takiego forum lub platformy. W związku z tym z zainteresowaniem odnotowujemy, że przewodnicząca Komisji Europejskiej zamierza zintensyfikować współpracę ze społeczeństwem obywatelskim w zakresie demokracji, praworządności i powiązanych kwestii poprzez utworzenie platformy społeczeństwa obywatelskiego, która ma wspierać bardziej systematyczny dialog obywatelski i wzmacniać ochronę społeczeństwa obywatelskiego, aktywistów i obrońców praw człowieka w wykonywaniu ich zadań. Zamiar ten wyraziła w piśmie określającym zadania, skierowanym do kandydata na komisarza do spraw demokracji, sprawiedliwości i praworządności.
2.2.4. Podkreśla, że wysokiej jakości dialog nie ogranicza się do konsultacji. Komitet musi uczestniczyć w zarządzaniu i być kluczowym elementem każdej takiej platformy, gdyż jego zadaniem - określonym w Traktacie - jest konsultowanie się ze stowarzyszeniami przedsiębiorców, związkami zawodowymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. EKES może być doskonałym wyrazicielem głosu zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w tych dziedzinach, bazując na doświadczeniach grupy ds. praw podstawowych i praworządności, a także na innych przykładach zorganizowanych przez siebie działań partycypacyjnych.
2.2.5. Komitet jest także dobrze przygotowany do wspierania nowej Komisji w zwiększaniu zaangażowania podmiotów społeczeństwa obywatelskiego w cykl sprawozdawczości na temat praworządności ze względu na swą rolę organu doradczego UE składającego się z przedstawicieli organizacji pracowników i pracodawców oraz innych grup interesów. EKES może ułatwić zorganizowane debaty między instytucjami UE a obywatelami na temat systemowych wyzwań dla praw podstawowych, demokracji i praworządności. Wzmocnienie współpracy między EKES-em a Komisją w ramach cyklu sprawozdawczego na temat praworządności sprzyjałoby pluralistycznemu dialogowi i podtrzymywaniu podstawowych wartości UE.
2.3. Metodologia oceny
2.3.1. Komitet zauważył już wcześniej, że źródłem najpoważniejszych wyzwań dla praworządności w niektórych państwach członkowskich są potężne podmioty polityczne, które z rozmysłem przeciwstawiają się zwłaszcza niezależności sądownictwa i innym istotnym elementom demokracji konstytucyjnej 8 . Niestety w analizach i odpowiedziach Komisji na wyzwania związane z praworządnością w państwach członkowskich w dużej mierze pominięto motywy podmiotów politycznych i okoliczności analizowanego rozwoju sytuacji.
2.3.2. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego zauważyły również, że w sprawozdaniach Komisji brakuje analizy kontekstowej i przekrojowej tendencji w zakresie praworządności oraz że zazwyczaj są one zbyt optymistyczne co do działań reformatorskich bez istotnych dowodów na postępy w terenie. Parlament Europejski wyraził również zaniepokojenie faktem, że dyplomatyczny i nieprecyzyjny język Komisji, a także równa liczba wniosków i zaleceń dla poszczególnych państw członkowskich, ukrywają rzeczywiste różnice między państwami członkowskimi 9 .
2.3.3. W związku z tym EKES zaleca, by Komisja rozważyła przyjęcie bardziej kompleksowego i zróżnicowanego podejścia analitycznego, zaangażowanie niezależnych ekspertów oraz przeprowadzanie większej liczby wizyt w terenie w celu lepszego zrozumienia okoliczności analizowanych wyzwań w zakresie praworządności. Powinna również używać w swojej ocenie bardziej bezpośredniego i precyzyjnego języka.
2.4. Zakres sprawozdania
2.4.1. Praworządność, demokracja i prawa podstawowe
2.4.1.1. EKES potwierdza swoje stanowisko, zgodnie z którym praworządność jest współzależna i nierozerwalnie związana z gwarancjami ochrony demokracji pluralistycznej i poszanowaniem praw podstawowych 10 , oraz wyraża głębokie zaniepokojenie ciągłą erozją tych podstawowych wartości w niektórych państwach członkowskich 11 .
2.4.1.2. EKES z zadowoleniem przyjmuje dostępność różnych materiałów związanych z praworządnością opracowanych przez Unię Europejską. Materiały te obejmują sprawozdanie roczne Komisji ze stosowania Karty, sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych w sprawie praw podstawowych, unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości oraz badania Eurobarometru dotyczące postrzeganej niezależności sądów i postrzegania korupcji. EKES gratuluje również Komisji wykorzystania szerokiego wachlarza źródeł opracowanych przez Radę Europy, niezależne ośrodki badawcze i organizacje monitorujące, które obejmują wiele aspektów praworządności, praw podstawowych i demokracji. Jednocześnie Komitet zgadza się z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, że wzajemne powiązania między praworządnością a innymi wartościami określonymi w art. 2 TUE nie są wystarczająco odzwierciedlone w sprawozdaniach Komisji na temat praworządności. Wzywa Komisję do rozszerzenia zakresu przeglądu o analizę
systemowych naruszeń praw podstawowych (np. dyskryminacji i niezadowalających warunków w miejscach pozbawienia wolności) oraz o ocenę instytucjonalnych podstaw ochrony tych praw. Zachęca Komisję do zadbania o to, by relacje między jej sprawozdaniem na temat praworządności a innymi materiałami UE dotyczącymi praworządności były przejrzyste i wzajemnie się wzmacniały.
2.4.1.3. EKES podkreśla, że wszystkie prawa człowieka zapisane w Karcie UE są niepodzielne i współzależne, a prawa społeczno-gospodarcze są równie istotne jak prawa obywatelskie i polityczne 12 . W związku z tym systemowe naruszenia praw społeczno-gospodarczych należy traktować tak samo poważnie jak naruszenie innych praw. Ponadto naruszenia praw kobiet, dzieci, mniejszości etnicznych i osób LGBTIQ+ należy uznać za wskaźniki przyszłych bardziej represyjnych środków i konfliktów.
2.4.2. Rozszerzenie sekcji poświęconej przestrzeni obywatelskiej
2.4.2.1. EKES potwierdza, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego i obrońcy praw człowieka odgrywają zasadniczą rolę w ochronie wartości praworządności, demokracji i praw podstawowych w obliczu tendencji autorytarnych 13 . Komitet zauważył, że autorytarne reżimy zagrażają organizacjom społeczeństwa obywatelskiego nie tylko dlatego, że ograniczają i zmieniają przestrzeń ich działalności, lecz także poprzez pogróżki skierowane do konkretnych osób, prześladowanie, ograniczenia finansowe czy niedostateczną ochronę przed atakami fizycznymi lub słownymi, zarówno w internecie, jak i poza nim 14 .
2.4.2.2. EKES popiera wszelkie wysiłki na rzecz zwiększenia widoczności wyzwań stojących przed organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i obrońcami praw człowieka. Przejrzystość ułatwia im działanie i wywiera presję polityczną na rządy krajowe, by podnieść poziom ich ochrony 15 . W związku z tym EKES przypomina swoje wcześniejsze stanowisko, zgodnie z którym należy rozszerzyć i uszczegółowić część rocznego sprawozdania na temat praworządności dotyczącą organizacji społeczeństwa obywatelskiego 16 .
2.4.2.3. EKES w pełni popiera stanowisko organizacji społeczeństwa obywatelskiego dotyczące potrzeby opracowania specjalnego rozdziału poświęconego przestrzeni obywatelskiej, zapewniającego kompleksową ocenę wszystkich pozytywnych i negatywnych czynników wpływających na tę przestrzeń w całej Europie w oparciu o spójną metodologię, zestaw obiektywnych punktów odniesienia i przejrzysty dialog z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto EKES podziela opinię europejskiej sieci krajowych instytucji praw człowieka (ENNHRI), opowiadając się za tym, by europejskie podmioty regionalne zwiększyły swoje wysiłki w zakresie monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do wyzwań mających wpływ na przestrzeń obywatelską.
2.4.3. Niewykonywanie orzeczeń sądowych
2.4.3.1. EKES zauważa, że rządy krajowe państw członkowskich coraz częściej odmawiające zastosowania się do orzeczeń sądów krajowych ich własnego kraju, TSUE i ETPC. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w sprawozdaniu na temat praworządności zwrócono uwagę na ten problem w rozdziałach dotyczących poszczególnych państw, ale wzywa Komisję do zaradzenia temu poważnemu naruszeniu praworządności i do podjęcia dalszych kroków w celu zmuszenia państw członkowskich do przestrzegania orzeczeń sądowych.
2.4.4. Wolność mediów
2.4.4.1. EKES ponownie wyraża zaniepokojenie faktem, że podejście Komisji do oceny pluralizmu mediów jest zbyt zorientowane na rynek i ma tendencję do niedoceniania wyzwań politycznych dla wolności i pluralizmu mediów, których nie można rozwiązać poprzez poprawę funkcjonowania rynku usług medialnych 17 . Uważamy, że procesy rynkowe mogą przyczyniać się również do osłabienia wolności i pluralizmu mediów. W związku z tym EKES zaleca reformę oceny wolności i pluralizmu mediów w sprawozdaniu na temat praworządności, aby lepiej uwzględnić te zagrożenia.
2.4.4.2. EKES uważa, że w sprawozdaniu Komisji nie uwzględniono w wystarczającym stopniu nasilających się ataków słownych i fizycznych na dziennikarzy, często przybierających formę przemocy ze względu na płeć i mowy nienawiści, a także przeszkód w korzystaniu z prawa dostępu do informacji. W związku z tym proponuje, aby kwestie te zostały poddane bardziej szczegółowej ocenie w przyszłych sprawozdaniach Komisji.
2.4.4.3. EKES wzywa również do uwzględnienia oceny europejskiego aktu o wolności mediów oraz wdrożenia dyrektywy w sprawie przeciwdziałania SLAPP 18 , ponieważ coraz powszechniejsze stają się próby uciszania dziennikarzy poprzez zastraszanie i inwigilację.
2.4.5. Krajowe instytucje praw człowieka
2.4.5.1. EKES wzywa Komisję do zwrócenia większej uwagi na pewne tendencje w państwach członkowskich, które stwarzają utrzymujące się wyzwania dla krajowych instytucji praw człowieka. Chodzi tu o ograniczony dostęp do procesów legislacyjnych i kształtowania polityki, trudności we współpracy z władzami krajowymi, ograniczone działania następcze władz państwowych w związku z zaleceniami krajowych instytucji praw człowieka, brak wystarczających zasobów finansowych i ludzkich oraz ograniczony dostęp do informacji przetwarzanych przez organy państwowe.
2.4.6. Społeczno-gospodarcze aspekty praworządności
2.4.6.1. EKES już wcześniej podkreślał znaczenie należytego uwzględnienia społeczno-gospodarczych aspektów praworządności, ponieważ ma ona między innymi zasadnicze znaczenie dla poszanowania reguł konkurencji i innych regulacji gospodarczych, a także dla zapewnienia zaufania do całego systemu prawnego 19 . Komitet docenia wyrażony przez Komisję w ostatnim rocznym sprawozdaniu na temat praworządności zamiar uwzględnienia w przyszłości kluczowych kwestii związanych z jednolitym rynkiem, w tym zagadnień mających wpływ na przedsiębiorstwa prowadzące działalność transgraniczną - zwłaszcza na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). EKES uważa, że równie ważne jest, by w rocznych sprawozdaniach na temat praworządności uwzględnić ocenę wpływu dużych korporacji na praworządność, demokrację i prawa podstawowe. Należy także ocenić środki podejmowane przez państwa członkowskie w celu zaradzenia wszelkim negatywnym skutkom i ich łagodzenia. Ważne jest również, aby przyjrzeć się temu, w jaki sposób zagraniczne przedsiębiorstwa, które nie przestrzegają praw podstawowych, wpływają na rynek krajowy.
2.4.6.2. EKES wzywa Komisję do położenia większego nacisku na konsekwencje upadku praworządności dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym dla związków zawodowych i przedsiębiorstw. Regularnie borykają się one bowiem z takimi poważnymi wyzwaniami jak niepewność prawa wynikająca z nieprzewidywalnego wdrażania przepisów, nieprzejrzyste i nieinkluzywne stanowienie prawa oraz pogorszenie niezależności i integralności organów publicznych 20 . Prowadzenie ożywionego i skutecznego dialogu społecznego jest również kluczowym czynnikiem wdrażania praw człowieka i praworządności w praktyce.
2.5. Efektywność i skuteczność wdrażania ustaleń zawartych w sprawozdaniu
2.5.1. Odpowiedzialność państw członkowskich w oparciu o precyzyjne zalecenia
2.5.1.1. EKES podkreśla, że zalecenia Komisji dla poszczególnych krajów często nie są wystarczająco szczegółowe, a zatem nie uwzględniają w odpowiedni sposób problemów zidentyfikowanych w danym kontekście krajowym. Ustalenie to jest zgodne z obawami Parlamentu Europejskiego 21 dotyczącymi braku precyzyjnych zaleceń, w tym jasnego harmonogramu ich wdrażania oraz konsekwencji niezastosowania się do nich. Znajduje to również potwierdzenie w niedawnym badaniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego 22 , w którym stwierdzono brak wyraźnego związku między powagą obaw Komisji a sformułowanymi zaleceniami, a także brak konkretnych terminów i celów ilościowych. ENNHRI również przywołuje regionalne mechanizmy praworządności i apeluje do Komisji o formułowania bardziej konkretnych i wykonalnych zaleceń wraz z przewidywanym harmonogramem wdrażania przez władze państwowe.
2.5.1.2. EKES zaleca Komisji Europejskiej opracowanie bardziej precyzyjnych i wymiernych zaleceń. Komitet podtrzymuje swoje wcześniejsze stanowisko w sprawie znaczenia ustanowienia jasnych poziomów odniesienia, wskaźników i terminów w celu właściwej oceny przestrzegania wymogów UE przez władze krajowe 23 .
2.5.1.3. Kluczowe znaczenie ma zapewnienie przejrzystości co do tego, które państwa członkowskie nie wywiązują się ze swoich zobowiązań w zakresie praworządności, a także pomaganie zorganizowanemu społeczeństwu obywatelskiemu w wywieraniu nacisku na rządy tych państw w celu przeprowadzenia reform.
2.5.2. Ustanowienie wyraźnego powiązania między rocznym sprawozdaniem na temat praworządności a innymi mechanizmami praworządności
2.5.2.1. EKES potwierdza swoje stanowisko: w przypadku systemowego naruszania zasad praworządności Komisja, Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski powinny stosować wszelkie dostępne im środki sankcyjne. Stosując te procedury, instytucje europejskie powinny również zadbać o wdrożenie tych środków sprawnie i w sposób odstraszający 24 .
2.5.2.2. EKES zdecydowanie popiera stanowisko wyrażone również przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego i Parlament Europejski 25 , zgodnie z którym Komisja musi ustanowić wyraźne powiązania między rocznym sprawozdaniem na temat praworządności a innymi elementami zestawu narzędzi na rzecz praworządności. Ponadto roczne sprawozdanie na temat praworządności powinno odgrywać kluczową rolę w uruchamianiu innych mechanizmów praworządności, w tym postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, mechanizmów warunkowości budżetowej i procedury przewidzianej w art. 7, zwłaszcza w przypadku niezastosowania się do zaleceń dla poszczególnych krajów.
2.5.2.3. EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, wyrażony w najnowszym sprawozdaniu i piśmie określającym zadania kandydata na komisarza do spraw demokracji, sprawiedliwości i praworządności, dotyczący ściślejszego powiązania zaleceń zawartych w sprawozdaniu na temat praworządności z finansowaniem w ramach budżetu UE oraz wspierania wzmocnionego stosowania mechanizmu przewidzianego w art. 7. Wzywa jednak Komisję do szybkiego wypełnienia obietnicy, aby zapobiec dalszemu pogarszaniu się sytuacji w zakresie praworządności w państwach członkowskich.
2.5.2.4. EKES wzywa do zreformowania rozporządzenia w sprawie warunkowości w zakresie praworządności - jeżeli osiągnięcie tych celów będzie tego wymagało - tak aby stało się ono bardziej kompleksowe. Należy przezwyciężyć jego ograniczone stosowanie do naruszeń praworządności mających wpływ na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE oraz wyraźniej powiązać je z innymi podstawami prawnymi stosowanymi do zawieszenia funduszy UE.
2.6. Komunikacja i rozpowszechnianie informacji
2.6.1. Odnosząc się do opinii wyrażanej przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, EKES uważa, że ogólne podejście Komisji do rozpowszechniania sprawozdań na temat praworządności nie pozwala wystarczająco skutecznie mobilizować opinii publicznej z trzech głównych powodów. Po pierwsze, sprawozdania roczne sporządzane są w języku technicznym i skomplikowanym, co sprawia, że są one niedostępne dla ogółu społeczeństwa i dziennikarzy. Po drugie, obecny termin publikacji sprawozdań zmniejsza szanse na nagłośnienie w mediach. Po trzecie, Komisja nie organizuje w sposób proaktywny wystarczającej liczby wydarzeń, aby opublikować sprawozdanie na temat praworządności, i nie angażuje w wystarczającym stopniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego i krajowych instytucji praw człowieka. Aby rozwiązać te problemy, EKES sugeruje, by Komisja uprościła język sprawozdań, aby zwiększyć ich dostępność dla ogółu społeczeństwa i dziennikarzy, rozważyła udostępnienie sprawozdań w momencie, w którym jest bardziej prawdopodobne relacjonowanie w mediach, oraz proaktywnie organizowała więcej wydarzeń w celu rozpowszechnienia sprawozdania na temat praworządności, przy aktywnym zaangażowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego i krajowych instytucji praw człowieka. EKES jest gotów ułatwić organizację wydarzeń i pomóc w rozpowszechnianiu sprawozdań.
2.6.2. Komitet podkreślał już znaczenie jasnego informowania o wartościach praworządności 26 i wzywał Komisję do zaproponowania ambitnej strategii w zakresie komunikacji, edukacji i świadomości obywateli w zakresie praw podstawowych, praworządności i demokracji 27 . EKES wspólnie z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i Parlamentem Europejskim 28 wzywa Komisję, by zagwarantowała spójne i znaczące zaangażowanie społeczeństwa
obywatelskiego w cały cykl sprawozdawczy. Komitet ponownie podkreśla, że jest świetnie przygotowany, by wspierać nową Komisję w zwiększaniu udziału społeczeństwa obywatelskiego w cyklu sprawozdawczym, ponieważ w jego skład wchodzą przedstawiciele organizacji pracowników i pracodawców, a także innych grup interesu. W związku z tym jest w stanie umożliwić zorganizowane dyskusje między instytucjami UE a obywatelami na temat strukturalnych przeszkód dla praw podstawowych, demokracji i praworządności.
Bruksela, dnia 22 stycznia 2025 r.
Z początkiem kwietnia na liście refundacyjnej znajdzie się 29 nowych leków, z czego 7 stosowanych w chorobach rzadkich. Znalazły się na niej m.in. terapia dla dzieci od drugiego roku życia chorych na mukowiscydozę i szczepionki dla seniorów na półpaśca i RSV. Ogólnie na liście znajdzie się 10 nowych terapii onkologicznych i 19 z innych kategorii.
01.04.2025
1 kwietnia br. nowelizacja ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej wchodzi w życie. Wprowadza ona zmiany w zakresie terminów pierwszej kwalifikacji podmiotów leczniczych na poszczególne poziomy zabezpieczenia opieki onkologicznej Krajowej Sieci Onkologicznej oraz wdrażania elementów KSO. Wcześniej wejście w życie większości elementów reformy przesunięto o ponad rok.
01.04.2025
Nie będzie podwyższenia kar dla pracodawców, przewidzianych w Kodeksie pracy, za wykroczenia przeciwko prawom pracowników. W czwartek Sejm przyjął poprawkę Senatu wykreślającą z ustawy poprawkę Lewicy. Posłowie zgodzili się też na to, by agencje pracy tymczasowej mogły zatrudniać cudzoziemców także na podstawie umów cywilnoprawnych, a nie tylko na umowę o pracę.
20.03.2025
Sejm przyjął w czwartek większość poprawek redakcyjnych i doprecyzowujących, które Senat wprowadził do ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Przewiduje ona reformę urzędów pracy, w tym m.in. podniesienie zasiłku dla bezrobotnych i ułatwienia w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta.
20.03.2025
Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych i skali podatkowej oraz liniowcy będą od 1 stycznia 2026 r. płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli będą osiągali w danym miesiącu dochód do wysokości 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. Projekt po raz drugi wróci do komisji sejmowej.
19.03.2025
Senat nie zgodził się w czwartek na zniesienie obowiązku zawierania umów o pracę z cudzoziemcami będącymi pracownikami tymczasowymi przez agencje pracy tymczasowej, ale umożliwił agencjom zawieranie umów cywilnoprawnych. Senatorowie zdecydowali natomiast o skreśleniu przepisu podnoszącego kary grzywny dla pracodawców przewidziane w kodeksie pracy. W głosowaniu przepadła też poprawka Lewicy podnosząca z 2 tys. zł do 10 tys. zł kary grzywny, jakie w postępowaniu mandatowym może nałożyć Państwowa Inspekcja Pracy.
13.03.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2025.1184 |
| Rodzaj: | Opinia |
| Tytuł: | Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Ocena rocznych sprawozdań Komisji Europejskiej na temat praworządności w Unii Europejskiej (opinia z inicjatywy własnej) |
| Data aktu: | 21/03/2025 |
| Data ogłoszenia: | 21/03/2025 |
