PROGRAM ZWALCZANIA WŚCIEKLIZNY NA LATA 2025-2027
Identyfikacja programu zwalczania wścieklizny (Rabies)
Choroba: wścieklizna (Rabies)
Wniosek o współfinansowanie na lata 2025-2027
Dane historyczne dotyczące sytuacji epizootycznej w zakresie wścieklizny
W 1990 r. w Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzono 2045 przypadków wścieklizny, w tym 1668 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 1374 przypadki u lisów. Najwięcej przypadków tej choroby zanotowano w ówczesnych województwach: poznańskim (157), opolskim (139), koszalińskim (133), szczecińskim (130), bydgoskim (123) oraz słupskim (103). Pojedyncze przypadki odnotowano w ówczesnych województwach: lubelskim, łomżyńskim, łódzkim oraz przemyskim, natomiast nie odnotowano ich w ówczesnym województwie bialskopodlaskim.
W 1991 r. stwierdzono 2287 przypadków wścieklizny, w tym 1864 przypadki u zwierząt dzikich, z czego 1513 przypadków u lisów. Wścieklizny nie odnotowano w ówczesnym województwie lubelskim, a pojedyncze przypadki wystąpiły w ówczesnych województwach: przemyskim, łódzkim, łomżyńskim oraz krośnieńskim.
W 1992 r. stwierdzono 3084 przypadki wścieklizny, w tym 2549 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 2079 przypadków u lisów.
Z uwagi na rozprzestrzenianie się wścieklizny rozpoczęto w 1993 r. akcję doustnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie.
W 1993 r. stwierdzono 2648 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 2166 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 1803 przypadki u lisów.
W 1994 r. stwierdzono 2238 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 1788 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 1506 przypadków u lisów.
W 1995 r. stwierdzono 1973 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 1528 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 1280 przypadków u lisów.
W 1996 r. stwierdzono 2527 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 2064 przypadki u zwierząt dzikich, z czego 1779 przypadków u lisów.
W 1997 r. stwierdzono 1494 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 1239 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 1091 przypadków u lisów.
Efektem nieustającego przeprowadzania szczepień w zachodniej części terytorium Rzeczypospolitej Polskiej był spadek liczby przypadków wścieklizny, a także brak jej występowania od dłuższego czasu na terenach województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego i dolnośląskiego.
W 1998 r. stwierdzono 1329 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 1120 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 927 przypadków u lisów.
W 1999 r. stwierdzono 1148 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 721 przypadków u lisów.
W 2000 r. stwierdzono 2224 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 1583 przypadki u lisów, a w 2001 r. stwierdzono 2964 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 2224 przypadki u lisów.
W trakcie przeprowadzanych akcji szczepień zaobserwowano, że zasięg występowania wścieklizny przesuwa się w kierunku wschodniej części terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czyli na obszary, które do tej pory nie były objęte szczepieniami. Zaobserwowano także, że występują pojedyncze przypadki wścieklizny na terenach przygranicznych sąsiadujących z Republiką Czeską.
W 2002 r. liczba przypadków wścieklizny u zwierząt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyniosła 1119, z czego 1038 przypadków zanotowano u zwierząt dzikich, w tym 884 przypadki u lisów. W 2002 r. największą liczbę przypadków wścieklizny zanotowano w województwie wielkopolskim - 339.
W 2003 r. stwierdzono 388 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 314 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 233 przypadki u lisów.
W 2004 r. stwierdzono 136 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 114 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 86 przypadków u lisów.
W 2005 r. stwierdzono 138 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 102 przypadki u zwierząt dzikich, z czego 84 przypadki u lisów.
W 2006 r. stwierdzono 82 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 63 przypadki u zwierząt dzikich, z czego 43 przypadki u lisów.
W 2007 r. stwierdzono 70 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 55 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 42 przypadki u lisów.
W 2008 r. stwierdzono 29 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 24 przypadki u zwierząt dzikich, z czego 19 przypadków u lisów.
W 2009 r. stwierdzono 8 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 8 przypadków u zwierząt dzikich, z czego 6 przypadków u lisów.
W 2010 r. liczba przypadków wścieklizny ponownie wzrosła. W tym roku zanotowano 151 przypadków wścieklizny u zwierząt, z czego 145 przypadków stwierdzono u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwie małopolskim oraz w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. W województwie małopolskim stwierdzono najwięcej przypadków wścieklizny (118 przypadków). W 2010 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 84,90 % i 89,15 %.
W 2011 r. stwierdzono 160 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 156 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Najwięcej przypadków wścieklizny zanotowano w województwach małopolskim (60 przypadków) i podkarpackim (63 przypadki). Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwach śląskim i warmińsko-mazurskim oraz w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. W województwie śląskim stwierdzono 1 przypadek wścieklizny, natomiast w województwie warmińsko-mazurskim stwierdzono 6 przypadków wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze. W 2011 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 79,50 % i 86,49 %.
W 2012 r. stwierdzono 257 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 254 przypadki u zwierząt innych niż nietoperze. Najwięcej przypadków zanotowano w województwach małopolskim (24 przypadki) i podkarpackim (213 przypadków). Wściekliznę u zwierząt innych niż nietoperze stwierdzono jedynie w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. W 2012 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 79,29 % i 87,10 %.
W 2013 r. stwierdzono 204 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 196 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwie świętokrzyskim oraz w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim, z wyjątkiem województw: podlaskiego, śląskiego i warmińsko-mazurskiego. W województwie świętokrzyskim stwierdzono 2 przypadki wścieklizny. Najwięcej przypadków wścieklizny zanotowano w województwach małopolskim (58 przypadków) i podkarpackim (121 przypadków). W 2013 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 75,11 % i 86,05 %.
W 2014 r. stwierdzono 105 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 98 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwie podlaskim oraz w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. W województwie podlaskim stwierdzono 4 przypadki wścieklizny. Najwięcej przypadków wścieklizny zanotowano w województwie małopolskim (81 przypadków). W 2014 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 59,77 % i 88,27 %.
W 2015 r. stwierdzono 97 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 93 przypadki u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano jedynie w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. Najwięcej przypadków wścieklizny zanotowano w województwie małopolskim (79 przypadków). W 2015 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 54,10 % i 89,10 %.
W 2016 r. stwierdzono 22 przypadki wścieklizny u zwierząt, w tym 16 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwie podlaskim oraz województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim. W województwie podlaskim stwierdzono 1 przypadek wścieklizny. Najwięcej przypadków wścieklizny zanotowano w województwie małopolskim (8 przypadków). W 2016 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 54,59 % i 90,31 %.
W 2017 r. stwierdzono 10 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 2 przypadki u zwierząt innych niż nietoperze. Występowanie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano jedynie w województwach, w których choroba występowała w roku poprzednim.
W 2017 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 50,63 % i 87,73 %.
W 2018 r. stwierdzono 9 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 4 przypadki u zwierząt innych niż nietoperze. Wszystkie 4 przypadki u zwierząt innych niż nietoperze wystąpiły u lisów, 2 przypadki wystąpiły w województwie lubelskim, 1 przypadek wystąpił w województwie małopolskim i 1 przypadek - w województwie podkarpackim. W 2018 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 47,97 % i 89,90 %.
W 2019 r. stwierdzono 11 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 1 przypadek u zwierząt innych niż nietoperze. Jedyny przypadek wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze wystąpił u lisa w województwie lubelskim. W 2019 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 50,05 % i 89,83 %. W 2020 r. stwierdzono 12 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 7 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Wystąpienie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze odnotowano w województwach lubelskim i podkarpackim.
W 2020 r. poziom uodpornienia i pobrania szczepionki u lisów wolno żyjących w Polsce wyniósł odpowiednio 40,49 % i 87,29 %.
W 2021 r. stwierdzono 118 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 113 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Wystąpienie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze stwierdzono w województwach: mazowieckim, podkarpackim i świętokrzyskim. Wirusy wyizolowane od 8 zwierząt zakażonych wścieklizną z 4 powiatów: garwolińskiego, mińskiego, otwockiego i radomskiego w województwie mazowieckim zostały poddane analizie filogenetycznej i porównane z próbkami archiwalnymi z lat 2000-2004 (z tego samego województwa) oraz z próbką od zakażonego lisa z 2020 r. z powiatu stalowowolskiego w województwie podkarpackim. Wszystkie sekwencje wirusów wyizolowanych w 2021 r. na terenie województwa mazowieckiego należą do wariantu CE (Central European - środkowoeuropejskiego), natomiast sekwencje izolatów archiwalnych z lat 2000-2004 (z województwa mazowieckiego) oraz sekwencja wirusa z ogniska w powiecie stalowowolskim (w województwie podkarpackim) z 2020 r. należą do wariantu NEE (North East European - północno-wschodnio-europejskiego).
W 2022 r. stwierdzono 39 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 36 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze. Wystąpienie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze stwierdzono w województwach: lubelskim, mazowieckim i świętokrzyskim.
W 2023 r. stwierdzono 11 przypadków wścieklizny u zwierząt, w tym 7 przypadków u zwierząt innych niż nietoperze (6 lisów i 1 pies). Wystąpienie wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze stwierdzono w województwie podkarpackim.
Od 2002 r., w którym doustnymi szczepieniami lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie objęto całe terytorium kraju, liczba przypadków wścieklizny u zwierząt innych niż nietoperze zmniejszała się systematycznie aż do 2009 r. W 2010 r. wściekliznę stwierdzono w województwie małopolskim po kilku latach jej nieobecności. Podejrzewa się, że powódź, która wystąpiła bezpośrednio po wiosennej akcji szczepień, mogła wpłynąć negatywnie na uodpornienie lisów przeciwko wściekliźnie w tym województwie. Pojawienie się wścieklizny po 2010 r. w województwach śląskim i świętokrzyskim było prawdopodobnie spowodowane migracją zakażonych dzikich zwierząt z obszaru województwa małopolskiego. Ponadto podejrzewa się, że wzrost liczby przypadków w województwie podkarpackim po 2010 r. był również konsekwencją sytuacji epizootycznej w województwie małopolskim. Natomiast ponowne pojawienie się wścieklizny w tym okresie w województwach podlaskim i warmińsko- -mazurskim było prawdopodobnie wynikiem migracji zakażonych dzikich zwierząt z terytorium Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej (z obwodu królewieckiego).
Główną przeszkodą i ograniczeniem w zwalczaniu wścieklizny w południowo- -wschodniej części Polski wydają się być trudności w uodparnianiu lisów bytujących w bezpośrednim sąsiedztwie siedzib ludzkich, w szczególności na obszarach zabudowanych. Znaczna bowiem część przypadków wścieklizny w województwach małopolskim i podkarpackim została stwierdzona w ostatnich latach w okolicy zabudowań.
Szczegółowe dane dotyczące występowania wścieklizny u zwierząt w Polsce w latach 2015-2023 zawiera załącznik do programu.
Uodpornienie i pobranie szczepionki u lisów wolno żyjących utrzymuje się w ostatnich latach na wysokim poziomie. Spadek poziomu uodpornienia w 2014 r. i 2015 r. wynikał z tego, że zastąpiono test RFFIT testem ELISA, który ma odmienną charakterystykę. W 2014 r. część próbek w ramach badania serologicznego została bowiem przebadana testem ELISA, natomiast w 2015 r. wszystkie próbki zostały przebadane testem ELISA.
Opis programu
Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2018/1882 z dnia 3 grudnia 2018 r. w sprawie stosowania niektórych przepisów dotyczących zapobiegania chorobom oraz ich zwalczania do kategorii chorób umieszczonych w wykazie oraz ustanawiającego wykaz gatunków i grup gatunków, z którymi wiąże się znaczne ryzyko rozprzestrzeniania się chorób umieszczonych w tym wykazie (Dz. Urz. UE L 308 z 04.12.2018, str. 21, z późn. zm.) zakażenie wirusem wścieklizny u zwierząt drapieżnych, krętorogich, świniowatych, koniowatych, jeleniowatych i wielbłądowatych zostało zaliczone do kategorii B+D+E, natomiast u nietoperzy do kategorii E, gdzie:
1) "choroba kategorii B" - oznacza chorobę umieszczoną w wykazie, która musi podlegać zwalczaniu we wszystkich państwach członkowskich w celu jej likwidacji w całej Unii Europejskiej, jak określono w art. 9 ust. 1 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt ("Prawo o zdrowiu zwierząt") (Dz. Urz. UE L 84 z 31.03.2016, str. 1, z późn.
zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem (UE) 2016/429";
2) "choroba kategorii D" - oznacza chorobę umieszczoną w wykazie, w odniesieniu do której są potrzebne środki, aby zapobiec jej rozprzestrzenianiu się z uwagi na jej występowanie w Unii Europejskiej lub przemieszczanie między państwami członkowskimi, jak określono w art. 9 ust. 1 lit. d rozporządzenia (UE) 2016/429;
3) "choroba kategorii E" - oznacza chorobę umieszczoną w wykazie, w odniesieniu do której zachodzi konieczność nadzoru w Unii Europejskiej, jak określono w art. 9 ust. 1 lit. e rozporządzenia (UE) 2016/429.
Zgodnie z art. 31 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2016/429 państwa członkowskie, które na swoim terytorium lub w jego poszczególnych strefach lub kompartmentach nie są wolne od choroby kategorii B, ustanawiają program, którego celem jest likwidacja danej choroby umieszczonej w wykazie lub wykazanie, że są od niej wolne, realizowany w populacjach zwierząt zapadających na tę chorobę i obejmujący odpowiednie części terytorium tego państwa lub jego odpowiednie strefy lub kompartmenty, zwany dalej "obowiązkowym programem likwidacji choroby", który obowiązuje do czasu spełnienia warunków przyznania statusu obszaru wolnego od choroby dla terytorium państwa członkowskiego lub danej strefy. Państwa członkowskie przedkładają Komisji Europejskiej do zatwierdzenia projekt obowiązkowego programu likwidacji choroby.
Strefy Rzeczypospolitej Polskiej mające status obszaru wolnego od zakażenia wirusem wścieklizny są wymienione w części I załącznika III do rozporządzenia wykonawczego
Komisji (UE) 2021/620 z dnia 15 kwietnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do zatwierdzania statusu obszaru wolnego od choroby i statusu obszaru nieobjętego szczepieniami niektórych państw członkowskich lub ich stref lub kompartmentów w przypadku niektórych chorób umieszczonych w wykazie oraz zatwierdzania programów likwidacji tych chorób umieszczonych w wykazie (Dz. Urz. UE L 131 z 16.04.2021, str. 78, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 32 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2020/689 z dnia 17 grudnia 2019 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do zasad dotyczących nadzoru, programów likwidacji choroby oraz statusu obszaru wolnego od choroby w przypadku niektórych chorób umieszczonych w wykazie i niektórych nowo występujących chorób (Dz. Urz. UE L 174 z 03.06.2020, str. 211, z późn. zm.) właściwy organ, ustanawiając obowiązkowy program likwidacji zakażenia wirusem wścieklizny (RABV), opiera go na strategii zwalczania choroby, która obejmuje:
1) szczepienie zwierząt uznanych przez właściwy organ za docelową populację zwierząt;
2) wprowadzenie środków ograniczania ryzyka kontaktu z zakażonymi zwierzętami;
3) kontrolę ryzyka rozprzestrzeniania się i wprowadzenia choroby na terytorium jego państwa członkowskiego.
Właściwy organ wdraża obowiązkowy program likwidacji choroby, biorąc pod uwagę, że ten program ma być:
1) oparty na ocenie ryzyka aktualizowanej w razie potrzeby zgodnie z rozwojem sytuacji epidemiologicznej;
2) wspierany przez publiczne kampanie informacyjne obejmujące wszystkie odpowiednie zainteresowane strony;
3) koordynowany w razie potrzeby przez odpowiednie organy do spraw zdrowia publicznego, populacji zwierząt dzikich lub łowiectwa;
4) skalowany zgodnie z podejściem terytorialnym opartym na ryzyku.
Lisy wolno żyjące na obszarach określonych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa podlegają zgodnie z art. 56 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko wściekliźnie przeprowadzanemu przez wojewódzkiego lekarza weterynarii.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie (Dz. U. poz. 1737) szczepionka jest rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca lub wykładana ręcznie dwa razy do roku na obszarach lasów oraz we wszystkich miejscach bytowania lisów wolno żyjących. Szczepionka może być podana raz w roku, jeżeli na terenie województwa nie stwierdzono wścieklizny w okresie dwóch kolejnych lat.
Natomiast szczepień ochronnych nie przeprowadza się, jeżeli na terenie województwa nie stwierdzono wścieklizny w okresie co najmniej trzech kolejnych lat.
W przypadku stwierdzenia wścieklizny na terenie województwa, w którym nie stwierdzono wścieklizny w okresie co najmniej trzech kolejnych lat, wojewódzki lekarz weterynarii wyznacza obszar o promieniu co najmniej 50 km od ogniska wścieklizny, zwany dalej "strefą ochronną". Szczepienia ochronne w strefie ochronnej przeprowadza się dwa razy w roku przez okres trzech kolejnych lat od dnia stwierdzenia wścieklizny w tej strefie. Szczepienia ochronne w strefie ochronnej można przeprowadzić raz w roku, jeżeli w strefie ochronnej nie stwierdzono wścieklizny w okresie dwóch kolejnych lat.
Natomiast w przypadku istnienia ryzyka przeniesienia wścieklizny z innej części województwa lub z innego województwa, lub z obszaru położonego poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej wojewódzki lekarz weterynarii może wyznaczyć na terenie województwa obszar o szerokości co najmniej 50 km, na którym przeprowadza się szczepienia ochronne.
Jeżeli na obszarach, na których przeprowadzono szczepienia ochronne, wystąpiła katastrofa naturalna w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2025 r. poz. 112) mogąca negatywnie wpłynąć na podjęcie szczepionki przez lisy lub stwierdzono pogorszenie sytuacji epizootycznej w odniesieniu do wścieklizny, dopuszcza się przeprowadzenie dodatkowych szczepień ochronnych.
Liczba dawek szczepionki nie może być mniejsza niż 20 dawek na 1 km2 powierzchni, na której przeprowadza się szczepienia ochronne.
Na konieczność przeprowadzania lub częstotliwość szczepień ochronnych lisów wolno żyjących nie ma wpływu występowanie wścieklizny u nietoperzy.
Badania monitoringowe wykonywane w celu określenia efektywności doustnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie przeprowadza się na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. z 2019 r. poz. 2161, z późn. zm.). Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia w celu kontroli wścieklizny pobiera się do badań tkankę mózgową, surowicę i żuchwę od 4 lisów odstrzelonych na każdych 100 km2 obszaru, na którym lisy wolno żyjące zostały objęte szczepieniem ochronnym przeciwko wściekliźnie. Natomiast w celu izolacji i określenia szczepu wirusa wścieklizny do badań przesyła się tkankę mózgową lisów wolno żyjących, u których w badaniu laboratoryjnym potwierdzono wściekliznę.
Realizacja programu w odniesieniu do gatunków zwierząt wrażliwych na wściekliznę innych niż lisy wolno żyjące polega na zwalczaniu wścieklizny zgodnie z zasadami określonymi w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2005 r. w sprawie zwalczania wścieklizny (Dz. U. poz. 103) oraz art. 35 i art. 36 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2020/689 z dnia 17 grudnia 2019 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do zasad dotyczących nadzoru, programów likwidacji choroby oraz statusu obszaru wolnego od choroby w przypadku niektórych chorób umieszczonych w wykazie i niektórych nowo występujących chorób.
Na obszarach, na których jest to niezbędne, są przeprowadzane, z wykorzystaniem w szczególności plakatów i ulotek, kampanie informacyjne dotyczące szczepień i wścieklizny.
W przypadku dodatniego wyniku badania laboratoryjnego stosuje się następujące metody informowania opinii publicznej:
1) komunikaty Głównego Lekarza Weterynarii o wystąpieniu przypadków wścieklizny publikowane na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii;
2) wydawanie aktów prawa miejscowego przez właściwego powiatowego lekarza weterynarii albo wojewodę (gdy przypadek znajduje się przy granicy dwóch lub więcej powiatów) o zwalczaniu wścieklizny na określonych obszarach;
3) oznaczenie obszaru zagrożonego wystąpieniem choroby znakami: "UWAGA !
OBSZAR ZAGROŻONY WŚCIEKLIZNĄ ZWIERZĄT".
Środki przewidziane w programie
Rok: 2025
* kontrola
* badania
* szczepienia
* zwalczanie, kontrola lub monitorowanie
4.2. Organizacja, nadzór i rola wszystkich zainteresowanych stron biorących udział w programie
Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków pochodzących z Unii Europejskiej informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji zgodnie z obowiązującymi przepisami Unii Europejskiej.
Organem odpowiedzialnym za nadzór i koordynację działań zapewniających realizację programu jest na poziomie krajowym Główny Lekarz Weterynarii. Odpowiedzialność terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację programu została określona w przepisach ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 12) i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 sierpnia 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych (Dz. U. poz. 1274) wyznaczono Laboratorium w Zakładzie Wirusologii Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach jako krajowe laboratorium referencyjne dla wścieklizny.
Zgodnie z art. 56 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt szczepienia ochronne lisów wolno żyjących przeprowadzają wojewódzcy lekarze weterynarii.
Diagnostyka wścieklizny przy wystąpieniu podejrzenia tej jednostki chorobowej jest przeprowadzana przez laboratoria, o których mowa w art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a i b oraz pkt 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, z wykorzystaniem następujących badań:
1) wykrywanie antygenu wirusa wścieklizny testem immunofluorescencji bezpośredniej;
2) izolacja wirusa wścieklizny w hodowli komórek mysiej neuroblastomy;
3) wykrywanie materiału genetycznego wirusa wścieklizny metodami biologii molekularnej (hnRT-PCR, real time RT-PCR);
4) genotypizacji lub sekwencjonowania izolatów wirusa wścieklizny.
Badania testem immunofluorescencji bezpośredniej odcisków mózgowych przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny wykonuje się w zakładach higieny weterynaryjnej. Izolację wirusa wścieklizny przeprowadza się w zakładach higieny weterynaryjnej lub krajowym laboratorium referencyjnym dla wścieklizny. Badania genotypizacji oraz sekwencjonowania są wykonywane w krajowym laboratorium referencyjnym dla wścieklizny.
W przypadku niejednoznacznych wyników badania testem immunofluorescencji zakład higieny weterynaryjnej przeprowadza izolację wirusa lub przesyła próbkę do krajowego laboratorium referencyjnego w celu potwierdzenia wyniku.
Badania monitoringowe w celu sprawdzenia skuteczności szczepienia lisów wolno żyjących są przeprowadzane przez laboratoria, o których mowa w art. 25 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej. Monitoring wykonuje się przy zastosowaniu:
1) immunofluorescencji odcisków mózgowych - badanie w kierunku wścieklizny;
2) szlifów kostnych żuchwy - badanie na obecność markera (tetracyklin - TC);
3) testu ELISA - określenie miana przeciwciał dla wirusa wścieklizny w surowicy;
4) różnicowania szczepów wirusa wścieklizny w celu rozróżnienia terenowych szczepów wirusa od szczepów szczepionkowych;
5) zbierania i analizowania danych epidemiologicznych na temat zdiagnozowanych przypadków wścieklizny na obszarze objętym szczepieniem.
Badania immunofluorescencji odcisków mózgowych, szlifów kostnych żuchwy oraz ELISA wykonywane w ramach monitoringu są przeprowadzane w zakładach higieny weterynaryjnej, natomiast badania różnicowania szczepów wirusa wścieklizny są przeprowadzane w krajowym laboratorium referencyjnym dla wścieklizny.
Badania potwierdzające wyniki powyższych badań laboratoryjnych wykonuje się, jeżeli zachodzi taka konieczność, w krajowym laboratorium referencyjnym dla wścieklizny przy użyciu metod zgodnych z podręcznikiem Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (WOAH).
Zwalczanie wścieklizny jest wspierane przez grupę doradczą powołaną przez głównego lekarza weterynarii.
Informacje na temat populacji lisa rudego i innych gatunków zwierząt łownych są uzyskiwane od Polskiego Związku Łowieckiego oraz od Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W przypadku trudności związanych z biernym nadzorem nad wścieklizną są organizowane spotkania ze specjalistami ww. instytucji.
4.3. Opis regionów administracyjnych Rzeczypospolitej Polskiej, na których program ma być wdrożony
W lutym 2021 r. w związku z potwierdzeniem przypadków wścieklizny na terenie województwa mazowieckiego w powiatach, które od 2019 r. nie były objęte szczepieniami doustnymi przeciwko wściekliźnie, Mazowiecki Wojewódzki Lekarz Weterynarii wyznaczył strefę ochronną o promieniu co najmniej 50 km wokół pierwszych trzech ognisk w 2021 r. Strefa ochronna objęła 16 powiatów: powiat białobrzeski, powiat garwoliński, powiat grodziski, powiat grójecki, powiat kozienicki, powiat legionowski, powiat miński, powiat nowodworski, powiat otwocki, powiat piaseczyński, powiat pruszkowski, powiat pułtuski,
m.st. Warszawę, powiat warszawski zachodni, powiat wołomiński i powiat wyszkowski. Po potwierdzeniu przypadku wścieklizny zlokalizowanego na terenie miasta Radomia w województwie mazowieckim Mazowiecki Wojewódzki Lekarz Weterynarii rozszerzył strefę ochronną o 6 powiatów: powiat lipski, powiat przysuski, powiat radomski i miasto Radom, powiat szydłowiecki oraz powiat zwoleński.
W związku z potwierdzeniem kolejnych przypadków wścieklizny Główny Lekarz Weterynarii podjął w 2022 r. decyzję o objęciu szczepieniem lisów z terenu całego województwa świętokrzyskiego oraz 3 powiatów województwa łódzkiego, które znajdują się mniej niż 50 km od niektórych miejsc wystąpienia przypadków wścieklizny w województwie mazowieckim. Szczepienie lisów na terenie całego województwa świętokrzyskiego, powiatu lipskiego, powiatu przysuskiego, powiatu radomskiego i miasta Radomia, powiatu szydłowieckiego oraz powiatu zwoleńskiego w województwie mazowieckim było zgodne z zaleceniem z raportu misji EUVET, która odbyła się w dniach 19-20 maja 2021 r.
W związku z potwierdzeniem w 2022 r. w województwie mazowieckim w powiecie gostynińskim dwóch ognisk wścieklizny u lisów wolno żyjących została wyznaczona strefa ochronna o promieniu co najmniej 50 km w części województwa kujawsko-pomorskiego i łódzkiego, w której przeprowadzono szczepienia doustne lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie.
W latach 2023-2024 doustnym szczepieniem lisów przeciwko wściekliźnie objęte zostało województwo lubelskie, województwo małopolskie, województwo mazowieckie, województwo podkarpackie, województwo podlaskie, województwo świętokrzyskie, część województwa kujawsko-pomorskiego (powiaty aleksandrowski, brodnicki, golubsko- -dobrzyński, lipnowski, radziejowski, rypiński, gminy Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gminy Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiat włocławski, powiat miejski Włocławek), część województwa łódzkiego (powiaty opoczyński, kutnowski, łęczycki (bez gminy Świnice Warckie), łowicki, rawski, skierniewicki, tomaszowski, gmina Głowno w powiecie zgierskim) oraz część województwa warmińsko- -mazurskiego (powiat ełcki, gminy Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiat gołdapski, powiat olecki, gminy Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim oraz powiat węgorzewski).
W 2025 r. i 2026 r. szczepienia lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie obejmą:
* województwo lubelskie,
* województwo małopolskie,
* województwo mazowieckie,
* województwo podkarpackie,
* województwo podlaskie,
* województwo świętokrzyskie,
* część województwa kujawsko-pomorskiego: powiat aleksandrowski, powiat brodnicki, powiat golubsko-dobrzyński, powiat lipnowski, powiat radziejowski, powiat rypiński, gminy Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gminy Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiat włocławski i powiat miejski Włocławek,
* część województwa łódzkiego: powiat opoczyński, powiat kutnowski, powiat łęczycki (bez gminy Świnice Warckie), powiat łowicki, powiat rawski, powiat skierniewicki, powiat tomaszowski i gminę Głowno w powiecie zgierskim,
* część województwa warmińsko-mazurskiego: powiat ełcki, gminy Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiat gołdapski, powiat olecki, gminy Białą Piską, Orzysz i Pisz w powiecie piskim i powiat węgorzewski.
Doustne szczepienie lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie w 2025 r. zostanie przeprowadzone w ww. części województwa kujawsko-pomorskiego i łódzkiego ze względu na sytuację epizootyczną w roku 2022 w odniesieniu do wścieklizny. W kwietniu 2022 r. zostały stwierdzone dwa ogniska wścieklizny u lisów wolno żyjących w województwie mazowieckim w powiecie gostynińskim. Ogniska stwierdzono u lisów znalezionych w odległości mniejszej niż 50 km od województw kujawsko-pomorskiego i łódzkiego. W związku z tym Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Lekarz Weterynarii i Łódzki Wojewódzki
Lekarz Weterynarii, działając na podstawie § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie, wyznaczyli strefy ochronne objęte doustnym szczepieniem lisów wolno żyjących. W 2024 r. obszary te zostały objęte programem.
W 2027 r. szczepienia lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie obejmą:
* województwo lubelskie,
* województwo mazowieckie,
*
województwo podkarpackie,
*
województwo podlaskie,
*
część województwa warmińsko-mazurskiego: powiat ełcki, gminy Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiat gołdapski, powiat olecki, gminy Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiat węgorzewski.
Ze względu na poprawę sytuacji epizootycznej w województwie mazowieckim, tj. brak ognisk wścieklizny w 2024 r., w 2027 r. na obszarze części województwa kujawsko- -pomorskiego i części województwa łódzkiego nie będą prowadzone doustne szczepienia lisów wolno żyjących przeciw wściekliźnie.
Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Rok: 2025 i 2026
| Województwo | Całkowita powierzchnia województwa - km2 |
Powierzchnia objęta doustnym szczepieniem lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie w 2025 r. i 2026 r. - km2 |
| dolnośląskie | 19 947 | 0 |
| kujawsko-pomorskie | 17 972 | 6621,14a) |
| lubelskie | 25 122 | 24 330 |
| lubuskie | 13 988 | 0 |
| łódzkie | 18 219 | 6013b) |
| małopolskie | 15 183 | 15 178 |
| mazowieckie | 35 558 | 32 069 |
| opolskie | 9412 | 0 |
| podkarpackie | 17 845 | 16 336 |
| podlaskie | 20 187 | 19 175 |
| pomorskie | 18 310 | 0 |
| śląskie | 12 334 | 0 |
| świętokrzyskie | 11 710 | 11 110 |
| warmińsko-mazurskie | 24 173 | 5 136c) |
| wielkopolskie | 29 827 | 0 |
| zachodniopomorskie | 22 892 | 0 |
| Razem | 312 679 | 135 968,14 |
a) Dotyczy powiatu aleksandrowskiego, powiatu brodnickiego, powiatu golubsko-dobrzyńskiego, powiatu lipnowskiego, powiatu radziejowskiego, powiatu rypińskiego, gmin Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gmin Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiatu włocławskiego i powiatu miejskiego Włocławek.
b) Dotyczy powiatu opoczyńskiego, powiatu rawskiego, powiatu tomaszowskiego, powiatu kutnowskiego, powiatu łęczyckiego (bez gminy Świnice Warckie), powiatu łowickiego, powiatu skierniewickiego i gminy Głowno w powiecie zgierskim.
c) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim i powiatu węgorzewskiego.
Rok: 2027
| Województwo | Całkowita powierzchnia województwa - km2 | Powierzchnia objęta doustnym szczepieniem lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie w 2027 r. - km2 |
| dolnośląskie | 19 947 | 0 |
| kujawsko-pomorskie | 17 972 | 0 |
| lubelskie | 25 122 | 24 330 |
| lubuskie | 13 988 | 0 |
| łódzkie | 18 219 | 0 |
| małopolskie | 15 183 | 0 |
| mazowieckie | 35 558 | 32 069 |
| opolskie | 9412 | 0 |
| podkarpackie | 17 845 | 16 336 |
| podlaskie | 20 187 | 19 175 |
| pomorskie | 18 310 | 0 |
| śląskie | 12 334 | 0 |
| świętokrzyskie | 11 710 | 0 |
| warmińsko-mazurskie | 24 173 | 5136a) |
| wielkopolskie | 29 827 | 0 |
| zachodniopomorskie | 22 892 | 0 |
| Razem | 312 679 | 97 046 |
a) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim oraz powiatu węgorzewskiego.
Rys. 1 Mapa obszarów objętych szczepieniem w 2025 r. i 2026 r.
Rys. 2 Mapa obszarów objętych szczepieniem w 2027 r.
W przypadku wystąpienia sytuacji, o której mowa w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie, lub sytuacji, o której mowa w § 4 ust. 1 tego rozporządzenia, powierzchnia objęta doustnym szczepieniem lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie w roku 2025 może ulec zmianie.
4.4. Opis środków przewidzianych w programie
4.4.1. Powiadomienie o chorobie
Zgodnie z załącznikiem nr 2 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt wścieklizna należy do chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 42 wyżej wymienionej ustawy w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organu Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta) dotyczy posiadaczy zwierząt oraz wszystkich osób mających kontakt ze zwierzętami, w szczególności przy wykonywaniu obowiązków służbowych lub zawodowych. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej o otrzymaniu zawiadomienia. Podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej niezwłocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej o otrzymaniu zawiadomienia, jeżeli na jego podstawie podejrzewa wystąpienie choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 lit. b rozporządzenia (UE) 2016/429 państwa członkowskie zapewniają, by podmioty oraz inne odpowiednie osoby fizyczne lub prawne powiadamiały, tak szybko, jak jest to możliwe, właściwy organ, jeżeli istnieją jakiekolwiek powody, żeby podejrzewać występowanie u zwierząt choroby kategorii E, lub jeżeli występowanie takiej choroby zostało wykryte u zwierząt.
Zgodnie z art. 19 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2016/429 państwa członkowskie natychmiast powiadamiają Komisję Europejską i pozostałe państwa członkowskie o wystąpieniu jakiegokolwiek ogniska choroby kategorii E, w przypadku której natychmiastowe powiadomienie jest wymagane w celu zapewnienia wdrożenia we właściwym czasie niezbędnych środków zarządzania ryzykiem, uwzględniających profil choroby.
4.4.2. Zwierzęta i populacja zwierząt objęte programem
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej programem są objęte wszystkie gatunki zwierząt wrażliwych na wściekliznę, przy czym doustnym szczepieniem przeciwko wściekliźnie jest objęta populacja lisów wolno żyjących na obszarze określonym w pkt 4.3 programu. Populacja lisa w Polsce wg danych GUS z 2023 r. wynosiła 209,8 tys. sztuk.
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej myśliwi, pracownicy parków narodowych oraz pracownicy Służby Leśnej mogą samodzielnie prowadzić poszukiwanie lisów padłych i zabitych w wypadkach komunikacyjnych. Powiatowy lekarz weterynarii wypłaca dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, lub dyrektorowi parku narodowego, lub zarządcy lasów miejskich kwotę 200 zł brutto za zwłoki lisów padłych i zabitych w wypadkach komunikacyjnych zgłoszone organom Inspekcji Weterynaryjnej zgodnie z właściwością miejscową, jeżeli jest możliwe pobranie próbek do badań laboratoryjnych w celu realizacji nadzoru biernego.
Zgłoszenie, o którym mowa powyżej, powinno zawierać co najmniej następujące informacje:
1) datę znalezienia zwłok lisa padłego lub zabitego w wypadku komunikacyjnym;
2) lokalizację, w której znaleziono zwłoki lisa, o którym mowa w pkt 1;
3) czy lis został znaleziony padły czy zabity w wypadku komunikacyjnym.
Powiatowy lekarz weterynarii weryfikuje poprawność przekazywanych zgłoszeń.
Zgodnie z art. 56 ust. 1-3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkowemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie podlegają psy po ukończeniu trzeciego miesiąca życia. Posiadacze psów są obowiązani zaszczepić psy przeciwko wściekliźnie w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez psa trzeciego miesiąca życia, a później są obowiązani szczepić psy nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia. Szczepień psów przeciwko wściekliźnie dokonują lekarze weterynarii świadczący usługi weterynaryjne w ramach zakładu leczniczego dla zwierząt.
4.4.3. Zastosowane badania i plany pobierania próbek
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do diagnostyki wścieklizny i nadzoru nad programem szczepień są wykorzystywane następujące badania i analizy:
1) badania serologiczne - test ELISA;
2) badania wirusologiczne, immunochemiczne i molekularne:
a) immunofluorescencja odcisków mózgowych z monowalentnym koniugatem antynukleokapsydowym (FAT - fluorescent antibody test), zgodnie z podręcznikiem WOAH (rozdział 3.1.18 B.1.3.1.i) - test w kierunku wścieklizny,
b) różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny,
c) izolacja wirusa w hodowli komórek mysiej neuroblastomy (RTCIT - rapid tissue culture infection test), zgodnie z podręcznikiem
WOAH (rozdział 3.1.18 B.1.3.2.i);
3) molekularne - hn RT-PCR, real time RT-PCR, genotypizacja, sekwencjonowanie;
4) inne badania - badanie na obecność markera (TC).
Monitoring szczepień w Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje przeprowadzenie następujących badań:
1) test immunofluorescencji bezpośredniej odcisków mózgowych (FAT) w celu oceny występowania zakażeń wirusem wścieklizny u odstrzelonych zwierząt;
2) test ELISA w celu określenia poziomu uodpornienia lisów wolno żyjących, a tym samym efektywności szczepień doustnych;
3) badanie na obecność markera (TC) w celu określenia poziomu podjęcia szczepionki przez lisy wolno żyjące;
4) różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny w celu rozróżnienia terenowych szczepów wirusa od szczepów szczepionkowych.
Badania monitoringowe (FAT, ELISA, TC) wykonywane w celu określenia efektywności doustnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie przeprowadza się zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia w celu kontroli wścieklizny pobiera się do badań tkankę mózgową, surowicę i żuchwę od 4 lisów odstrzelonych na każdych 100 km2 obszaru, na którym lisy zostały objęte szczepieniem ochronnym przeciwko wściekliźnie. Natomiast w celu izolacji i określenia szczepu wirusa wścieklizny do badań przesyła się tkankę mózgową lisów wolno żyjących, u których badaniem laboratoryjnym potwierdzono wściekliznę.
Ponadto do badań diagnostycznych w kierunku wścieklizny pobiera się tkankę mózgową zwierząt podejrzanych o wściekliznę, które padły lub zostały zabite. Dotyczy to wszystkich gatunków zwierząt wrażliwych na wściekliznę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W 2021 r. ten rodzaj nadzoru (nadzór bierny) w województwie mazowieckim uległ znacznemu wzmocnieniu w porównaniu do 2020 r. W 2020 r. przebadano 89 lisów i 332 inne zwierzęta podatne na wściekliznę, natomiast w 2021 r. przebadano w kierunku wścieklizny 1089 lisów i 1680 innych podatnych zwierząt.
W przypadku potencjalnej ekspozycji człowieka na wirus wścieklizny, jeżeli jest konieczne potwierdzenie wyniku badania immunofluorescencji odcisków z mózgu (FAT), wykonuje się izolację wirusa w hodowli komórek mysiej neuroblastomy (RTCIT) lub badanie RT-PCR przeprowadza się na próbkach pobranych od zwierząt podejrzanych o wściekliznę, które padły lub zostały zabite.
Wiek lisów odstrzelonych w ramach monitoringu jest określany w po. na młode i dorosłe zwierzęta. Wyniki badań monitoringowych są analizowane z uwzględnieniem wieku zwierząt.
Badania monitoringowe (FAT, ELISA, TC)
Rok: 2025 i 2026
| Województwo | Całkowita powierzchnia województwa - km2 |
Powierzchnia objęta szczepieniami - km2 |
Całkowita powierzchnia bytowania lisów wolno żyjących na terenie województwa, z której lisy powinny zostać odstrzelone i dostarczone do badań monitoringowych - km2 |
Liczba lisów, które powinny zostać odstrzelone w ramach monitoringu, w ciągu 2025 r. - 4 lisy/100 km2 |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 = (4x4/100) |
| dolnośląskie | 19 947 | 0 | 0 | 0 |
| kujawsko-pomorskie | 17 972 | 6621,14 a) | 6 621,14 a) | 265 a) |
| lubelskie | 25 122 | 24 330 | 24 330 | 973 |
| lubuskie | 13 988 | 0 | 0 | 0 |
| łódzkie | 18 219 | 6013b) | 6013b) | 240b) |
| małopolskie | 15 183 | 15 178 | 15 178 | 607 |
| mazowieckie | 35 558 | 32 069 | 32 069 | 1283 |
| opolskie | 9412 | 0 | 0 | 0 |
| podkarpackie | 17 845 | 16 336 | 16 027 | 641 |
| podlaskie | 20 187 | 19 175 | 16 754 | 670 |
| pomorskie | 18 310 | 0 | 0 | 0 |
| śląskie | 12 334 | 0 | 0 | 0 |
| świętokrzyskie | 11 710 | 11 110 | 11 110 | 444 |
| warmińsko-mazurskie | 24 173 | 5136c) | 5 136c) | 205c) |
| wielkopolskie | 29 827 | 0 | 0 | 0 |
| zachodniopomorskie | 22 892 | 0 | 0 | 0 |
| RAZEM | 312 679 | 135 968,14 | 133 238,14 | 5328 |
a) Dotyczy powiatu aleksandrowskiego, powiatu brodnickiego, powiatu golubsko-dobrzyńskiego, powiatu lipnowskiego, powiatu radziejowskiego, powiatu rypińskiego, gmin Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gmin Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiatu włocławskiego, powiatu miejskiego Włocławek.
b) Dotyczy powiatu opoczyńskiego, powiatu rawskiego, powiatu tomaszowskiego, powiatu kutnowskiego, powiatu łęczyckiego (bez gminy Świnice Warckie), powiatu łowickiego, powiatu skierniewickiego, gminy Głowno (powiat zgierski).
c) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiatu węgorzewskiego.
Rok: 2027
| Województwo | Całkowita powierzchnia województwa - km2 |
Powierzchnia objęta szczepieniami - km2 |
Całkowita powierzchnia bytowania lisów wolno żyjących na terenie województwa, z której lisy powinny zostać odstrzelone i dostarczone do badań monitoringowych - km2 |
Liczba lisów, które powinny zostać odstrzelone w ramach monitoringu, w ciągu 2027 r. - 4 lisy/100 km2 |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 = (4x4/100) |
| dolnośląskie | 19 947 | 0 | 0 | 0 |
| kujawsko-pomorskie | 17 972 | 0 | 0 | 0 |
| lubelskie | 25 122 | 24 330 | 24 330 | 973 |
| lubuskie | 13 988 | 0 | 0 | 0 |
| łódzkie | 18 219 | 0 | 0 | 0 |
| małopolskie | 15 183 | 0 | 0 | 0 |
| mazowieckie | 35 558 | 32 069 | 32 069 | 1283 |
| opolskie | 9412 | 0 | 0 | 0 |
| podkarpackie | 17 845 | 16 336 | 16 027 | 641 |
| podlaskie | 20 187 | 19 175 | 16 754 | 670 |
| pomorskie | 18 310 | 0 | 0 | 0 |
| śląskie | 12 334 | 0 | 0 | 0 |
| świętokrzyskie | 11 710 | 0 | 0 | 0 |
| warmińsko-mazurskie | 24 173 | 5136a) | 5136a) | 205a) |
| wielkopolskie | 29 827 | 0 | 0 | 0 |
| zachodniopomorskie | 22 892 | 0 | 0 | 0 |
| RAZEM | 312 679 | 97 046 | 94 316 | 3772 |
a) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiatu węgorzewskiego.
W przypadku wystąpienia sytuacji, o której mowa w § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie, lub sytuacji, o której mowa w § 4 ust. 1 tego rozporządzenia, powierzchnia objęta szczepieniami w latach 2025-2027 może ulec zmianie, a w związku z tym zmianie może ulec liczba lisów, które powinny zostać odstrzelone w ramach monitoringu oraz liczba badań diagnostycznych określona w pkt 6.1.1 programu.
4.4.4. Zastosowane szczepionki i programy szczepień
Stosowane szczepionki zgodne z wytycznymi WOAH, Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz ze standardami Unii Europejskiej (opinia naukowa Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności opublikowana w dniu 14 lipca 2015 r.) zostały dopuszczone do stosowania w Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z odrębnymi przepisami krajowymi. Szczepionkami obecnie zarejestrowanymi w Rzeczypospolitej Polskiej są: Fuchsoral zawiesina doustna dla lisów rudych i Lysvulpen zawiesina doustna dla lisów rudych. Dostępne są także szczepionki: Rabadrop zawiesina doustna z rejestracją zdecentralizowaną oraz Rabigen SAG2 zawiesina doustna dla rudych lisów i jenotów i Rabitec zawiesina doustna dla lisów i jenotów zarejestrowane w procedurze centralnej. Szczepionki używane w akcji szczepień są wybierane w trybie przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1320). W celu kontroli jakości szczepionka jest poddawana badaniu w kierunku określenia miana wirusa wścieklizny oraz jej wyglądu w krajowym laboratorium referencyjnym dla wścieklizny. W roku 2025 jest planowane poddanie tym badaniom 12 serii szczepionki.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie szczepionka jest rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca lub wykładana ręcznie dwa razy do roku na obszarach lasów oraz we wszystkich miejscach bytowania lisów wolno żyjących. Szczepionka może być podana raz w roku, jeżeli na terenie województwa nie stwierdzono wścieklizny w okresie dwóch kolejnych lat. Natomiast szczepień ochronnych nie przeprowadza się, jeżeli na terenie województwa nie stwierdzono wścieklizny w okresie co najmniej trzech kolejnych lat.
W przypadku stwierdzenia wścieklizny na terenie województwa, w którym nie stwierdzono wścieklizny w okresie co najmniej trzech kolejnych lat, wojewódzki lekarz weterynarii wyznacza strefę ochronną. Szczepienia ochronne w strefie ochronnej przeprowadza się dwa razy w roku przez okres trzech kolejnych lat od dnia stwierdzenia wścieklizny w tej strefie. Szczepienia ochronne w strefie ochronnej można przeprowadzić raz w roku, jeżeli w strefie ochronnej nie stwierdzono wścieklizny w okresie dwóch kolejnych lat.
Natomiast w przypadku istnienia ryzyka przeniesienia wścieklizny z innej części województwa lub z innego województwa, lub z obszaru położonego poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej wojewódzki lekarz weterynarii może wyznaczyć na terenie województwa obszar o szerokości co najmniej 50 km, na którym przeprowadza się szczepienia ochronne.
Jeżeli na obszarach, na których przeprowadzono szczepienia ochronne, wystąpiła katastrofa naturalna w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej mogąca negatywnie wpłynąć na podjęcie szczepionki przez lisy lub stwierdzono pogorszenie sytuacji epizootycznej w odniesieniu do wścieklizny, dopuszcza się przeprowadzenie dodatkowych szczepień ochronnych.
Na konieczność przeprowadzania lub częstotliwość szczepień ochronnych lisów wolno żyjących nie ma wpływu występowanie wścieklizny u nietoperzy.
Odległości między liniami przelotowymi, na których jest wykonywany zrzut szczepionki z samolotu lub ze śmigłowca, wynoszą 500 m. Samoloty lub śmigłowce są wyposażone w system GPS i system rejestrujący zrzut szczepionki, aby umożliwić stwierdzenie, czy samoloty lub śmigłowce poruszają się zgodnie z wcześniej ustalonymi liniami oraz udokumentowanie, że na danej linii została wyłożona przewidziana liczba dawek szczepionki. W okresie dystrybucji szczepionki wojewódzki lekarz weterynarii codziennie otrzymuje dane dotyczące jej zrzutu i sprawdza, czy zrzut szczepionki odbył się prawidłowo.
Są to następujące dane:
1) dane z urządzenia nawigacyjnego;
2) dane z urządzenia rejestrującego zrzut szczepionki.
Wojewódzki lekarz weterynarii sprawdza, czy:
1) szczepionka została rozrzucona równomiernie, zgodnie z planowaną liczbą dawek na kilometr kwadratowy;
2) trasy lotów pochodzące z urządzenia nawigacyjnego pokrywają się z danymi uzyskanymi z systemu rejestrującego zrzut szczepionki.
Wyłożenie ręczne szczepionki odbywa się w miejscach bytowania lisów wolno żyjących na obszarach, na których zrzut szczepionki z samolotu lub ze śmigłowca nie jest możliwy lub nie jest możliwe jego optymalne wykonanie. Dotyczy to w szczególności obszarów zabudowanych. Wykładanie ręczne szczepionki ma na celu uzyskanie uodpornienia u lisów bytujących na tych obszarach, odbywa się pod nadzorem przedstawiciela Inspekcji Weterynaryjnej i jest udokumentowane.
Szczepionka jest przechowywana i transportowana w warunkach określonych przez producenta. Wojewódzki lekarz weterynarii sprawuje nadzór nad warunkami temperaturowymi, w jakich szczepionka jest transportowana i przechowywana na lotnisku, z którego jest pobierana do zrzutu.
W 2025 r. i 2026 r. na obszarze województw: lubelskiego, małopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego oraz w części województwa kujawsko-pomorskiego i części województwa łódzkiego objętej szczepieniem liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 30 dawek na 1 km2 powierzchni objętej zrzutem szczepionki. Natomiast w części województwa podlaskiego położonej na wschód od linii wyznaczonej wzdłuż długości geograficznej 22°50'E liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 25 dawek na 1 km2 powierzchni objętej zrzutem. Na pozostałym obszarze objętym szczepieniami liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 20 dawek na 1 km2.
Liczba dawek szczepionki wykładana ręcznie w 2025 r. i 2026 r. wynosi 30-40 dawek na 1 km2 powierzchni, na której stosuje się ten rodzaj dystrybucji szczepionki. We wszystkich województwach objętych szczepieniami obszar objęty wyłożeniem ręcznym nie przekracza 5 % całkowitego obszaru, na którym wykonuje się szczepienia, a liczba dawek szczepionki wykładanych ręcznie nie przekracza 5 % całkowitej liczby dawek szczepionki podlegających dystrybucji w ramach akcji szczepień. Szacunkowa wielkość obszarów objętych wykładaniem ręcznym wyniesie 78 km2 dla województwa lubelskiego, 355 km2 dla województwa małopolskiego, 39 km2 dla województwa mazowieckiego, 357 km2 dla województwa podkarpackiego i 12,5 km2 dla województwa świętokrzyskiego.
W 2025 r. w województwach lubelskim i podkarpackim jest planowane przeprowadzenie trzech akcji szczepień, które mają się odbyć od wiosny do jesieni. W województwach mazowieckim, podlaskim i świętokrzyskim jest planowane przeprowadzenie dwóch akcji szczepień, które mają się odbyć wiosną i jesienią. W województwach warmińsko-mazurskim, małopolskim, w części województwa kujawsko-pomorskiego i w części województwa łódzkiego jest planowane wykonanie jesiennej akcji szczepień.
W 2026 r. w województwach lubelskim i podkarpackim jest planowane przeprowadzenie 3 akcji szczepień, które mają się odbyć od wiosny do jesieni. W województwie podlaskim jest planowane przeprowadzenie 2 akcji szczepień, które mają się odbyć wiosną i jesienią.
W województwach mazowieckim, warmińsko-mazurskim, małopolskim, świętokrzyskim, w części województwa kujawsko-pomorskiego i w części województwa łódzkiego jest planowane wykonanie jesiennej akcji szczepień.
W 2027 r. na całym obszarze województw: lubelskiego, mazowieckiego i podkarpackiego liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 30 dawek na 1 km2 powierzchni objętej zrzutem szczepionki. Natomiast w części województwa podlaskiego położonej na wschód od linii wyznaczonej wzdłuż długości geograficznej 22°50'E liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 25 dawek na 1 km2 powierzchni objętej zrzutem. Na pozostałym obszarze objętym szczepieniami liczba dawek szczepionki rozrzucana z samolotu lub ze śmigłowca wynosi 20 dawek na 1 km2.
Liczba dawek szczepionki wykładana ręcznie w 2027 r. wynosi 30-40 dawek na 1 km2 powierzchni, na której stosuje się ten rodzaj dystrybucji szczepionki. We wszystkich województwach objętych szczepieniami obszar objęty wyłożeniem ręcznym nie przekracza 5 % całkowitego obszaru, na którym wykonuje się szczepienia, a liczba dawek szczepionki wykładanych ręcznie nie przekracza 5 % całkowitej liczby dawek szczepionki podlegających dystrybucji w ramach akcji szczepień. Szacunkowa wielkość obszarów objętych wykładaniem ręcznym wyniesie 78 km2 dla województwa lubelskiego, 355 km2 dla województwa małopolskiego, 39 km2 dla województwa mazowieckiego, 357 km2 dla województwa podkarpackiego.
W 2027 r. w województwach lubelskim i podkarpackim jest planowane przeprowadzenie trzech akcji szczepień, które mają się odbyć od wiosny do jesieni. W województwie podlaskim jest planowane przeprowadzenie dwóch akcji szczepień, które mają odbyć się wiosną i jesienią.
W województwie mazowieckim i warmińsko-mazurskim jest planowane wykonanie jesiennej akcji szczepień.
Terminy akcji szczepień są uzgadniane między wojewódzkimi lekarzami weterynarii województw sąsiadujących ze sobą.
Strategia szczepień na obszarach najbardziej dotkniętych chorobą jest oparta przede wszystkim na wzmożonym nadzorze nad dystrybucją szczepionki, zwiększoną liczbą dawek szczepionki wykładanych ręcznie oraz na ewentualnym wykonaniu dodatkowych akcji szczepień.
Główny Lekarz Weterynarii powiadamia pisemnie właściwe centralne władze weterynaryjne państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw trzecich graniczących z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej o terminie i sposobie podania szczepionki w województwach graniczących z terytorium tych państw.
W miejscowościach położonych na obszarze, na którym będą przeprowadzane szczepienia ochronne oraz w miejscowościach graniczących z tym obszarem wojewódzki lekarz weterynarii może ogłosić termin i sposób przeprowadzenia tych szczepień w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.
4.4.5. Środki w przypadku wyniku dodatniego
Zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2005 r. w sprawie zwalczania wścieklizny w przypadku stwierdzenia choroby powiatowy lekarz weterynarii wyznacza ognisko choroby oraz obejmuje je nadzorem, niezwłocznie powiadamia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o wyznaczeniu ogniska choroby oraz wyznacza obszar zagrożony wokół ogniska choroby.
Powiatowy lekarz weterynarii podejmuje również pozostałe czynności, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 stycznia 2005 r. w sprawie zwalczania wścieklizny oraz z art. 35 i 36 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2020/689 z dnia 17 grudnia 2019 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do zasad dotyczących nadzoru, programów likwidacji choroby oraz statusu obszaru wolnego od choroby w przypadku niektórych chorób umieszczonych w wykazie i niektórych nowo występujących chorób.
4.4.6. Kontrola wdrażania programu i sprawozdawczość
Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej - informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji zgodnie z przepisami Unii Europejskiej.
Zgodnie z art. 28 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2016/429 państwa członkowskie Unii Europejskiej realizujące program nadzoru składają Komisji Europejskiej regularne sprawozdania z wyników realizacji tego programu.
Korzyści programu
Szacunkowe koszty programu zostaną dostosowane do wielkości wydatków zaplanowanych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2025, 2026 i 2027.
Szacunkowe ogólne koszty realizacji programu w 2025 r. wyniosą 66 259 286,99 zł. Z ogólnej sumy szacowanych kosztów programu Rzeczpospolita Polska będzie występowała do Komisji Europejskiej z wnioskiem o współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej programu w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych w wysokości 61 995 981,30 zł.
Szacunkowe ogólne koszty realizacji programu w 2026 r. wyniosą 56 864 016,54 zł. Z ogólnej sumy szacowanych kosztów programu Rzeczpospolita Polska będzie występowała do Komisji Europejskiej z wnioskiem o współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej programu w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych w wysokości 52 600 710,85 zł.
Szacunkowe ogólne koszty realizacji programu w 2027 r. wyniosą 48 548 867,12 zł. Z ogólnej sumy szacowanych kosztów programu Rzeczpospolita Polska będzie występowała do Komisji Europejskiej z wnioskiem o współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej programu w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych w wysokości 44 617 877,61 zł.
Finansowanie programu odbywa się ze środków budżetowych określonych w części 83 - w ramach limitów rezerw celowych przeznaczonych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz na realizację zadań ustawowych Inspekcji Weterynaryjnej oraz ze środków budżetowych określonych w części 85 - budżety wojewodów, dział 010 - rolnictwo i łowiectwo, rozdział 01022 - zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz badania monitoringowe pozostałości chemicznych i biologicznych w tkankach zwierząt i produktach pochodzenia zwierzęcego.
Strona polska co roku występuje z wnioskiem o współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych. Główny Lekarz Weterynarii przy składaniu wniosków o współfinansowanie w latach 2025-2027 będzie występował o przyznanie wkładu finansowego w wysokości ustalonej przez Komisję Europejską na poszczególne lata.
Założenia programu
6.1.1. Założenia w zakresie badań diagnostycznych
Rok: 2025
| Region | Rodzaj badania | Populacja docelowa | Rodzaj próbki | Cel | Liczba planowanych badań | Przewidywana liczba próbek z dodatnim wynikiem |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 3139 | 20 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie w kierunku wścieklizny w ramach monitoringu | lisy wolno żyjące | mózg | monitoring akcji | 5328 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | kuny | mózg | nadzór | 86 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | sarny | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | jenoty | mózg | nadzór | 66 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | koty | mózg | nadzór | 953 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | psy | mózg | nadzór | 368 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | nietoperze | mózg | nadzór | 250 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki dzikie podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 212 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki domowe podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 41 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | ELISA | lisy wolno żyjące | surowica | monitoring akcji | 5328 | 2930 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | TC | lisy wolno żyjące | żuchwa | monitoring akcji | 5328 | 4528 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 124 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 1320 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 60 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny | zwierzęta, u których stwierdzono wściekliznę | mózg | monitoring akcji | 27 | 27 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Badanie miana wirusa wścieklizny w szczepionce | lisy wolno żyjące | szczepionka | monitoring akcji | 12 | 12 |
Rok: 2026
| Region | Rodzaj badania | Populacja docelowa | Rodzaj próbki | Cel | Liczba planowanych badań | Przewidywana liczba próbek z dodatnim wynikiem |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 3139 | 15 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie w kierunku wścieklizny w ramach monitoringu | lisy wolno żyjące | mózg | monitoring akcji | 5328 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | kuny | mózg | nadzór | 86 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | sarny | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | jenoty | mózg | nadzór | 66 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | koty | mózg | nadzór | 953 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | psy | mózg | nadzór | 368 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | nietoperze | mózg | nadzór | 250 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki dzikie podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 212 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki domowe podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 41 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | ELISA | lisy wolno żyjące | surowica | monitoring akcji | 5328 | 2930 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | TC | lisy wolno żyjące | żuchwa | monitoring akcji | 5328 | 4528 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 124 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 1320 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 60 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny | zwierzęta, u których stwierdzono wściekliznę | mózg | monitoring akcji | 22 | 22 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Badanie miana wirusa wścieklizny w szczepionce | lisy wolno żyjące | szczepionka | monitoring akcji | 12 | 12 |
Rok: 2027
| Region | Rodzaj badania | Populacja docelowa | Rodzaj próbki | Cel | Liczba planowanych badań | Przewidywana liczba próbek z dodatnim wynikiem |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 3139 | 10 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie w kierunku wścieklizny w ramach monitoringu | lisy wolno żyjące | mózg | monitoring akcji | 3772 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | kuny | mózg | nadzór | 86 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | sarny | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | jenoty | mózg | nadzór | 66 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | koty | mózg | nadzór | 953 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | psy | mózg | nadzór | 368 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | nietoperze | mózg | nadzór | 250 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki dzikie podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 212 | 1 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | FAT - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny | inne gatunki domowe podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 41 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | ELISA | lisy wolno żyjące | surowica | monitoring akcji | 3772 | 2074 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | TC | lisy wolno żyjące | żuchwa | monitoring akcji | 3772 | 3206 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 124 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RTCIT | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 1320 | 5 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | lisy wolno żyjące | mózg | nadzór | 60 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | RT-PCR | inne gatunki podatne na wściekliznę | mózg | nadzór | 40 | 0 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny | zwierzęta, u których stwierdzono wściekliznę | mózg | nadzór | 17 | 17 |
| Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej | Badanie miana wirusa wścieklizny w szczepionce | lisy wolno żyjące | szczepionka | monitoring akcji | 12 | 12 |
6.2. Założenia w zakresie szczepień lub leczenia
6.2.1. Założenia w zakresie szczepień lub leczenia dzikich zwierząt
Rok: 2025
| Region (województwo) | Powierzchnia objęta szczepieniem (km2) | Cele programu szczepienia lub leczenia | ||
| liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania w ramach akcji | planowana liczba akcji | całkowita liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania | ||
| kujawsko-pomorskie | 6621,14a) | 198 635 | 1 | 198 635 |
| lubelskie | 24 330 | 729 900 | 3 | 2 189 700 |
| łódzkie | 6013b) | 180 390 | 1 | 180 390 |
| małopolskie | 15 178 | 455 340 | 1 | 455 340 |
| mazowieckie | 32 069 | 962 070 | 2 | 1 924 140 |
| podkarpackie | 16 021 | 484 830 | 3 | 1 454 490 |
| podlaskie | 19 175 | 439 500 | 2 | 879 000 |
| świętokrzyskie | 11 110 | 333 300 | 2 | 666 600 |
| warmińsko-mazurskie | 5136c) | 102 720 | 1 | 102 720 |
| Razem | 135 653,14 | 3 886 685 | 8 051 015 | |
a) Dotyczy powiatu aleksandrowskiego, powiatu brodnickiego, powiatu golubsko-dobrzyńskiego, powiatu lipnowskiego, powiatu radziejowskiego, powiatu rypińskiego, gmin Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gmin Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiatu włocławskiego, powiatu miejskiego Włocławek.
b) Dotyczy powiatu opoczyńskiego, powiatu rawskiego, powiatu tomaszowskiego, powiatu kutnowskiego, łęczyckiego (bez gminy Świnice Warckie), powiatu łowickiego, powiatu skierniewickiego, gminy Głowno (powiat zgierski).
c) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiatu węgorzewskiego.
Rok: 2026
| Region (województwo) | Powierzchnia objęta szczepieniem (km2) | Cele programu szczepienia lub leczenia | ||
| liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania w ramach akcji | planowana liczba akcji | całkowita liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania | ||
| kujawsko-pomorskie | 6621,14a) | 198 635 | 1 | 198 635 |
| lubelskie | 24 330 | 729 900 | 3 | 2 189 700 |
| łódzkie | 6013b) | 180 390 | 1 | 180 390 |
| małopolskie | 15 178 | 455 340 | 1 | 455 340 |
| mazowieckie | 32 069 | 962 070 | 1 | 962 070 |
| podkarpackie | 16 021 | 484 830 | 3 | 1 454 490 |
| podlaskie | 19 175 | 439 500 | 2 | 879 000 |
| świętokrzyskie | 11 110 | 333 300 | 1 | 333 300 |
| warmińsko-mazurskie | 5136c) | 102 720 | 1 | 102 720 |
| Razem | 135 653,14 | 3 886 685 | 6 755 645 | |
a) Dotyczy powiatu aleksandrowskiego, powiatu brodnickiego, powiatu golubsko-dobrzyńskiego, powiatu lipnowskiego, powiatu radziejowskiego, powiatu rypińskiego, gmin Obrowo, Lubicz i Czernikowo w powiecie toruńskim, gmin Dębowa Łąka, Książki i Ryńsk w powiecie wąbrzeskim, powiatu włocławskiego, powiatu miejskiego Włocławek.
b) Dotyczy powiatu opoczyńskiego, powiatu rawskiego, powiatu tomaszowskiego, powiatu kutnowskiego, powiatu łęczyckiego (bez gminy Świnice Warckie), powiatu łowickiego, powiatu skierniewickiego, gminy Głowno (powiat zgierski).
c) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiatu węgorzewskiego.
Rok: 2027
| Region (województwo) |
Powierzchnia objęta szczepieniem (km2) |
Cele programu szczepienia lub leczenia | ||
| liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania w ramach akcji | planowana liczba akcji | całkowita liczba dawek szczepionki lub produktu leczniczego planowana do wyłożenia lub podania | ||
| lubelskie | 24 330 | 729 900 | 3 | 2 189 700 |
| mazowieckie | 32 069 | 962 070 | 1 | 962 070 |
| podkarpackie | 16 021 | 484 830 | 3 | 1454490 |
| podlaskie | 19 175 | 439 500 | 2 | 879 000 |
| warmińsko-mazurskie | 5136a) | 102 720 | 1 | 102 720 |
| Razem | 96 731 | 2 719 020 | 5 587 980 | |
a) Dotyczy powiatu ełckiego, gmin Giżycko, Kruklanki, Miłki i Wydminy w powiecie giżyckim, powiatu gołdapskiego, powiatu oleckiego, gmin Biała Piska, Orzysz i Pisz w powiecie piskim, powiatu węgorzewskiego.
Liczba akcji szczepień w poszczególnych województwach może ulec zmianie zgodnie z § 3 ust. 2, § 5 oraz § 8 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących przeciwko wściekliźnie.
Szacunkowa analiza kosztów programu
| Przeznaczenie kosztów | Wyszczególnienie | Jednostka | Ilość jednostek | Koszt jednostkowy w zł | Kwota całkowita w zł2) | Koszt jednostko wy w euro3) | Kwota całkowita w euro3) |
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii (tak/nie) |
| 1. Badania laboratoryjne w 2025 r. | ||||||||
| Koszt pobierania próbek | Dostarczenie lisów wolno żyjących, odstrzelonych w ramach monitoringu, do badań laboratoryjnych | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 103,95 | 553 845,60 | 24,23 | 129 097,44 | tak |
| Koszt pobierania próbek | Pozostały koszt pobierania próbek (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 10 482 | 45,42 | 476 092,44 | 10,59 | 111 004,38 | nie |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5155 | 168,18 | 866 967,90 | 39,20 | 202 076,00 | tak |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie w ramach monitoringu (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 168,18 | 896 063,04 | 39,20 | 208 857,60 | nie |
| Koszt analizy | Test: ELISA (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 61,68 | 328 631,04 | 14,38 | 76 616,64 | tak |
| Koszt analizy | Test: TC (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 96,26 | 512 873,28 | 22,44 | 119 560,32 | tak |
| Koszt analizy | Test: izolacji wirusa w hodowli komórek mysiej neuroblastomy (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 1444 | 578,70 | 835 642,80 | 134,90 | 194 795,60 | tak |
| Koszt analizy |
Test izolacji wirusa metodą RT-PCR |
Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 100 | 490,00 | 49 000,00 | 114,22 | 11 422,00 | tak |
| Koszt analizy | Test: sekwencjonowanie wirusa (różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny u zwierząt, u których stwierdzono wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 27 | 767,59 | 20 724,93 | 178,93 | 4831,11 | tak |
| 2. Szczepienie w 2025 r. | ||||||||
| Zakup szczepionki | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 8 051 015 | 2,31 | 18 597 844,65 | 0,54 | 4 347 548,10 | tak |
| Koszty dystrybucji | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 8 051 015 | 4,94 | 39 772 014,10 | 1,15 | 9 258 667,25 | tak |
| 3. Czyszczenie i dezynfekcja w 2025 r. | ||||||||
| Czyszczenie i dezynfekcja | Czyszczenie i dezynfekcja powierzchni | Metr kwadratowy powierzchni | 801 | 3,70 | 2963,70 | 0,86 | 688,86 | nie |
| 4. Inne koszty w 2025 r. | ||||||||
| Koszty utylizacji | Utylizacja odpadów laboratoryjnych | Kilogram odpadów | 48 273 | 5,10 | 246 192,30 | 1,19 | 57 444,87 | nie |
| Koszty materiałów | Materiały weterynaryjne | Sztuka | 1855 | 6,11 | 11 334,05 | 1,42 | 2634,10 | nie |
| Koszty akcji informacyjnych | Materiały informacyjne | Ulotka/plakat | 162 325 | 0,36 | 58 437,00 | 0,08 | 12 986,00 | tak |
| Koszt obserwacji | Obserwacja zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę | Obserwacja | 11 784 | 223,24 | 2 630 660,16 | 52,04 | 613 239,36 | nie |
| Poszukiwanie lisów padłych | Dostarczenie znalezionych padłych lisów wolno żyjących | Sztuka | 2000 | 200,00 | 400 000,00 | 46,62 | 93 240,00 | tak |
| Razem koszty | 66 259 286,99 | 15 444 709,63 | ||||||
| Razem koszty, których dotyczy wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej | 61 995 981,30 | 14 450 840,46 | ||||||
Rok: 20261)
| Przeznaczenie kosztów | Wyszczególnienie | Jednostka | Ilość jednostek | Koszt jednostkowy w zł | Kwota całkowita w zł2) | Koszt jednostkowy w euro3) | Kwota całkowita w euro3) |
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii (tak/nie) |
|
| 1. Badania laboratoryjne w 2026 r. | |||||||||
| Koszt pobierania próbek | Dostarczenie lisów wolno żyjących, odstrzelonych w ramach monitoringu, do badań laboratoryjnych | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 103,95 | 553 845,60 | 24,23 | 129 097,44 | tak | |
| Koszt pobierania próbek | Pozostały koszt pobierania próbek (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 10 482 | 45,42 | 476 092,44 | 10,59 | 111 004,38 | nie | |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5155 | 168,18 | 866 967,90 | 39,20 | 202 076,00 | tak | |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie w ramach monitoringu (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 168,18 | 896 063,04 | 39,20 | 208 857,60 | nie | |
| Koszt analizy | Test: ELISA (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 61,68 | 328 631,04 | 14,38 | 76 616,64 | tak | |
| Koszt analizy | Test: TC (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5328 | 96,26 | 512 873,28 | 22,44 | 119 560,32 | tak | |
| Koszt analizy | Test: izolacji wirusa w hodowli komórek mysiej neuroblastomy (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 1444 | 578,70 | 835 642,80 | 134,90 | 194 795,60 | tak | |
| Koszt analizy |
Test izolacji wirusa metodą RT-PCR |
Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 100 | 490,00 | 49 000,00 | 114,22 | 11 422,00 | tak | |
| Koszt analizy | Test: sekwencjonowanie wirusa (różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny u zwierząt, u których stwierdzono wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 22 | 767,59 | 16 886,98 | 178,93 | 3936,46 | tak | |
| 2. Szczepienie w 2026 r. | |||||||||
| Zakup szczepionki | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 6 755 645 | 2,31 | 15 605 539,95 | 0,54 | 3 648 048,30 | tak | |
| Koszty dystrybucji | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 6 755 645 | 4,94 | 33 372 886,30 | 1,15 | 7 768 991,75 | tak | |
| 3. Czyszczenie i dezynfekcja w 2026 r. | |||||||||
| Czyszczenie i dezynfekcja | Czyszczenie i dezynfekcja powierzchni | Metr kwadratowy powierzchni | 801 | 3,70 | 2963,70 | 0,86 | 688,86 | nie | |
| 4. Inne koszty w 2026 r. | |||||||||
| Koszty utylizacji | Utylizacja odpadów laboratoryjnych | Kilogram odpadów | 48 273 | 5,10 | 246 192,30 | 1,19 | 57 444,87 | nie | |
| Koszty materiałów | Materiały weterynaryjne | Sztuka | 1855 | 6,11 | 11 334,05 | 1,42 | 2 634,10 | nie | |
| Koszty akcji informacyjnych | Materiały informacyjne | Ulotka/plakat | 162 325 | 0,36 | 58 437,00 | 0,08 | 12 986,00 | tak | |
| Koszt obserwacji | Obserwacja zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę | Obserwacja | 11 784 | 223,24 | 2 630 660,16 | 52,04 | 613 239,36 | nie | |
| Poszukiwanie lisów padłych | Dostarczenie znalezionych padłych lisów wolno żyjących | Sztuka | 2000 | 200,00 | 400 000,00 | 46,62 | 93 240,00 | tak | |
| Razem koszty | 56 864 016,54 | 13 254 639,68 | |||||||
| Razem koszty, których dotyczy wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej | 52 600 710,85 | 12 260 770,51 | |||||||
Rok: 2027 1)
| Przeznaczenie kosztów | Wyszczególnienie | Jednostka | Ilość jednostek | Koszt jednostkowy w zł | Kwota całkowita w zł2) | Koszt jednostko wy w euro3) | Kwota całkowita w euro3) |
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii (tak/nie) |
| 1. Badania laboratoryjne w 2027 r. | ||||||||
| Koszt pobierania próbek | Dostarczenie lisów wolno żyjących, odstrzelonych w ramach monitoringu, do badań laboratoryjnych | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 3772 | 103,95 | 392 099,40 | 24,23 | 91 395,56 | tak |
| Koszt pobierania próbek | Pozostały koszt pobierania próbek (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 8927 | 45,42 | 405 464,34 | 10,59 | 94 536,93 | nie |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie przy wystąpieniu podejrzenia wścieklizny (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 5155 | 168,18 | 866 967,90 | 39,20 | 202 076,00 | tak |
| Koszt analizy | Test: immunofluorescencja odcisków mózgowych - badanie w ramach monitoringu (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 3772 | 168,18 | 634 374,96 | 39,20 | 147 862,40 | nie |
| Koszt analizy | Test: ELISA (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 3772 | 61,68 | 232 656,96 | 14,38 | 54 241,36 | tak |
| Koszt analizy | Test: TC (lisy wolno żyjące) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 3772 | 96,26 | 363 092,72 | 22,44 | 84 643,68 | tak |
| Koszt analizy | Test: izolacji wirusa w hodowli komórek mysiej neuroblastomy (wszystkie zwierzęta wrażliwe na wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 1444 | 578,70 | 835 642,80 | 134,90 | 194 795,60 | tak |
| Koszt analizy |
Test izolacji wirusa metodą RT-PCR |
Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 100 | 490,00 | 49 000,00 | 114,22 | 11 442,00 | tak |
| Koszt analizy | Test: sekwencjonowanie wirusa (różnicowanie szczepów wirusa wścieklizny u zwierząt, u których stwierdzono wściekliznę) | Indywidualna próbka / badanie zwierzęcia | 17 | 767,59 | 13 049,03 | 178,93 | 3041,81 | tak |
| 2. Szczepienie w 2027 r. | ||||||||
| Zakup szczepionki | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 5 587 980 | 2,31 | 12 908 233,80 | 0,54 | 3 017 509,20 | tak |
| Koszty dystrybucji | Doustne szczepienia dzikich zwierząt | Dawka szczepionki | 5 587 980 | 5,10 | 28 498 698,00 | 1,19 | 6 649 696,20 | tak |
| 3. Czyszczenie i dezynfekcja w 2027 r. | ||||||||
| Czyszczenie i dezynfekcja | Czyszczenie i dezynfekcja powierzchni | Metr kwadratowy powierzchni | 801 | 3,70 | 2963,70 | 0,86 | 688,86 | nie |
| 4. Inne koszty w 2027 r. | ||||||||
| Koszty utylizacji | Utylizacja odpadów laboratoryjnych | Kilogram odpadów | 48 273 | 5,10 | 246 192,30 | 1,19 | 57 444,87 | nie |
| Koszty materiałów | Materiały weterynaryjne | Sztuka | 1855 | 6,11 | 11 334,05 | 1,42 | 2634,10 | nie |
| Koszty akcji informacyjnych | Materiały informacyjne | Ulotka/plakat | 162 325 | 0,36 | 58 437,00 | 0,08 | 12 986,00 | tak |
| Koszt obserwacji | Obserwacja zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę | Obserwacja | 11 784 | 223,24 | 2 630 660,16 | 52,04 | 613 239,36 | nie |
| Poszukiwanie lisów padłych | Dostarczenie znalezionych padłych lisów wolno żyjących | Sztuka | 2000 | 200,00 | 400 000,00 | 46,62 | 93 240,00 | tak |
| Razem koszty | 48 548 867,12 | 11 331 473,93 | ||||||
| Razem koszty, których dotyczy wniosek o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej | 44 617 877,61 | 10 415 067,41 | ||||||
1) Wszystkie wartości są podane bez VAT.
2) Szacunkowe koszty, które zostaną dostosowane do wielkości wydatków zaplanowanych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej. Finansowanie programu odbywa się ze środków budżetowych określonych w części 83 - w ramach limitów rezerw celowych przeznaczonych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz na realizację zadań ustawowych Inspekcji Weterynaryjnej oraz ze środków budżetowych określonych w części 85 - budżety wojewodów, dział 010 - rolnictwo i łowiectwo, rozdział 01022 - zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz badania monitoringowe pozostałości chemicznych i biologicznych w tkankach zwierząt i produktach pochodzenia zwierzęcego. Wyliczenie kosztów według kursu 1 euro = 4,29 zł (zgodnie z "Wytycznymi dotyczącymi stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych, będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw. Aktualizacja - październik 2024").
3) Szacunkowe koszty jednostkowe wyliczone zgodnie z wytycznymi "(SMP-FOOD-2025-VETPROG-LS-IBA) - Ref. Ares (2024) 2844712-18/04/2024".
Sejm uchwalił w piątek ustawę, która obniża składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, ma kosztować budżet państwa 4,6 mld zł. Według szacunków Ministerstwo Finansów na reformie ma skorzystać około 2,5 mln przedsiębiorców. Teraz ustawa trafi do Senatu.
Grażyna J. Leśniak 04.04.2025
Osoba ubiegająca się o pracę będzie musiała otrzymać informację o wysokości wynagrodzenia, ale także innych świadczeniach związanych z pracą - zarówno tych pieniężnych, jak i niepieniężnych. Ogłoszenie o naborze i nazwy stanowisk mają być neutralne pod względem płci, a sam proces rekrutacyjny - przebiegać w sposób niedyskryminujący. Zdaniem prawników nowe przepisy mogą wymusić zmiany regulaminów wynagradzania w firmach czy układów zbiorowych.
Grażyna J. Leśniak 04.04.2025
Z początkiem kwietnia na liście refundacyjnej znajdzie się 29 nowych leków, z czego 7 stosowanych w chorobach rzadkich. Znalazły się na niej m.in. terapia dla dzieci od drugiego roku życia chorych na mukowiscydozę i szczepionki dla seniorów na półpaśca i RSV. Ogólnie na liście znajdzie się 10 nowych terapii onkologicznych i 19 z innych kategorii.
Inga Stawicka 01.04.2025
1 kwietnia br. nowelizacja ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej wchodzi w życie. Wprowadza ona zmiany w zakresie terminów pierwszej kwalifikacji podmiotów leczniczych na poszczególne poziomy zabezpieczenia opieki onkologicznej Krajowej Sieci Onkologicznej oraz wdrażania elementów KSO. Wcześniej wejście w życie większości elementów reformy przesunięto o ponad rok.
Agnieszka Matlacz 01.04.2025
Nie będzie podwyższenia kar dla pracodawców, przewidzianych w Kodeksie pracy, za wykroczenia przeciwko prawom pracowników. W czwartek Sejm przyjął poprawkę Senatu wykreślającą z ustawy poprawkę Lewicy. Posłowie zgodzili się też na to, by agencje pracy tymczasowej mogły zatrudniać cudzoziemców także na podstawie umów cywilnoprawnych, a nie tylko na umowę o pracę.
Grażyna J. Leśniak 20.03.2025
Sejm przyjął w czwartek większość poprawek redakcyjnych i doprecyzowujących, które Senat wprowadził do ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Przewiduje ona reformę urzędów pracy, w tym m.in. podniesienie zasiłku dla bezrobotnych i ułatwienia w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta.
Grażyna J. Leśniak 20.03.2025| Identyfikator: | Dz.U.2025.430 |
| Rodzaj: | Rozporządzenie |
| Tytuł: | Wprowadzenie programu zwalczania wścieklizny na lata 2025-2027 |
| Data aktu: | 18/03/2025 |
| Data ogłoszenia: | 03/04/2025 |
| Data wejścia w życie: | 04/04/2025, 01/01/2025 |