TK: Przepisy o karach pieniężnych dla wytwórców energii elektrycznej niekonstytucyjne

By Lukas Plewnia from Berlin, Deutschland - Praca własna, CC BY-SA 2.0

3 kwietnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Warszawie, dotyczące kary pieniężnej za niezłożenie sprawozdania przez wytwórcę energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji. Zwrócił uwagę, że kontrolowane przepisy określają wysokość kary pieniężnej w sposób sztywny, który nie pozwala sądowi na ocenę, czy środki represji administracyjnej są odpowiednie i proporcjonalne do konkretnego przypadku naruszenia prawa. Orzeczenie zapadło większością głosów.

Będące przedmiotem kontroli konstytucyjności art. 170 ust. 4 pkt 2 w związku z art. 168 pkt 11 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (dalej: u.o.z.e.) określają karę pieniężną w związku z niedopełnieniem obowiązków przez osobę użytkującą instalację wytwarzającą energię elektryczną z odnawialnego źródła energii i są częścią szerszej regulacji dotyczącej sprawozdawczości nałożonej w u.o.z.e. na producentów energii.

Trybunał ustalił, że kontrolowane przepisy określają wysokość kary pieniężnej w sposób sztywny, który nie pozwala sądowi na ocenę, czy środki represji administracyjnej są odpowiednie i proporcjonalne do konkretnego przypadku naruszenia prawa. Przepisy u.o.z.e. uniemożliwiają zastosowanie w sprawie art. 189f k.p.a., a hipoteza normy pozwalającej na odstąpienie od wymierzenia kary (art. 174 ust. 2 u.o.z.e.) została zakreślona bardzo wąsko. W konsekwencji, nakładana kara nie odnosi się do indywidualnego przypadku naruszenia prawa i jest, bez względu na okoliczności, w tej samej wysokości.

Nadmierna represyjność szkodzi

Trybunał przypomniał, że z jego dotychczasowego orzecznictwa wynika, że nie sama represyjność, ale dopiero nadmierna represyjność administracyjnej kary pieniężnej w stosunku do okoliczności stosowania przepisu sankcjonującego może przemawiać za jej niekonstytucyjnością. Z punktu widzenia przeprowadzonego postępowania istotna jest ocena, czy represyjna rola kary pieniężnej wymierzanej na podstawie kwestionowanych przepisów u.o.z.e. jest nadmierna i nieuzasadniona.

Zobacz również: Wodór i szybka ścieżka dla OZE

- Skład orzekający w niniejszej sprawie stwierdził, że norma wynikająca z łącznego zastosowania art. 170 ust. 4 pkt 2 i art. 168 pkt 11 u.o.z.e. ustalając sztywną wysokość kary za nieprzedłożenie w terminie sprawozdania Prezesowi URE i jednocześnie nie wprowadzając możliwości jej miarkowania z uwzględnieniem okoliczności zezwalających na złagodzenie odpowiedzialności sprawcy naruszenia nie spełnia wymogów wskazanych w orzecznictwie Trybunału. Choć samo wprowadzenie tego rodzaju kary mogłoby być uznane za uzasadnione, to jednocześnie brak możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności przez podmiot, który nie dopełnił obowiązku administracyjnego, brak adekwatności sankcji do stopnia naruszenia dobra chronionego oraz brak możliwości jej oceny przez sąd kontrolujący postępowanie administracyjne stanowią o naruszeniu zasady proporcjonalności, a w konsekwencji także art. 2 Konstytucji - czytamy w komunikacie TK.

Trybunał podkreślił również, że stwierdzenie niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów z art. 2 Konstytucji czyniło zbędnym kontrolę konstytucyjności w pozostałej części zarzutów. W tym zakresie Trybunał postanowił umorzyć postępowanie.

Trybunał przypomniał, że w przekazanym stanowisku pisemnym Sejm uznał, że kwestionowana przez sąd norma prawna jest niezgodna z Konstytucją. Parlament nie zdecydował się jednak na dokonanie korekty kwestionowanych przepisów do chwili wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Obecnie ustawodawca powinien więc dokonać odpowiednich zmian legislacyjnych w odniesieniu do wszystkich adresatów kwestionowanych przepisów.

Co istotne, wydany wyrok nie stanowi o niedopuszczalności nakładania przez ustawodawcę kar za tego rodzaju niedopełnienie obowiązku lecz jest kolejnym potwierdzeniem wielokrotnie już wyrażanego przez TK stanowiska, że administracyjne kary pieniężne winny podlegać miarkowaniu – zarówno na etapie administracyjnym, jak i sądowym.

Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Wojciech Sych - przewodniczący, sędzia TK Jakub Stelina - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, prezes TK - Bogdan Święczkowski, sędzia TK Andrzej Zielonacki.

sygn. akt P 8/21

Nowość