Projekt MZ ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie z 27 lutego 2023 r., który obecnie jest w konsultacjach publicznych (UC 117), zakłada m.in. wprowadzenie nowej odznaki dla honorowych dawców krwi – "Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu" I stopnia.
Dla jej uzyskania wymagane będzie oddanie 40 litrów krwi lub jej składników – w przypadku kobiet lub 50 litrów – w przypadku mężczyzn. Krwiodawca, który odda 20 litrów krwi i jej składników będzie mógł otrzymać odznakę II stopnia, niezależnie od płci.
Sprawdź w LEX: Jaki jest roczny wymiaru dni wolnych od pracy dla krwiodawców? >
„Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” I stopnia
MZ szacuje, że nadanie nowych odznak może dotyczyć 6 850 osób. To ci, którzy oddają krew i jej składniki regularnie przez ok. 20-25 lat.
Obecnie odznakę „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” mogą otrzymać dawcy krwi już po oddaniu 20 litrów krwi (tytuł ten nie jest stopniowany). Dawcy, którzy oddali np. 40 albo 50 litrów krwi i więcej nie są więc w żaden szczególny sposób honorowani.
Odznakę będzie nadawał minister zdrowia na wniosek Narodowego Centrum Krwi (NCK), do którego będą wnioskować jednostki publicznej służby krwi i stowarzyszenia krwiodawców.
PCK informuje, że zgłosi uwagi do projektu, ale na razie prowadzi wewnętrzne konsultacje, także w sprawie odznak i odznaczeń dla dawców krwi.
- Konieczność doceniania honorowych dawców krwi, osób oddających cząstkę siebie, by pomóc potrzebującym, nie ulega żadnej wątpliwości. Także i to, że dobrze byłoby móc dodatkowo wyróżniać osoby oddające krew przez wiele lat, nie jest niczym nowym – mówi Mariusz Malewicz, Przewodniczący Krajowej Rady Honorowego Krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża. Zaznacza, że Polski Czerwony Krzyż, prekursor krwiodawstwa w naszym kraju i największa organizacja zrzeszająca honorowych dawców krwi, podnosił wielokrotnie tę kwestię.
- Życzliwie przyjmujemy projekt nowej ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie, wymaga on jednak przed przyjęciem przez parlament dopracowania w kilku miejscach, także w zakresie nowych odznak i odznaczeń dla honorowych dawców krwi. Obecnie prowadzimy wśród naszych członków i wolontariuszy szeroko zakrojone konsultacje, których efekty zostaną przekazane jako uwagi do tejże ustawy. Chcemy, by ustawa w sposób właściwy uregulowała wszystkie kwestie związane z honorowym krwiodawstwem - mówi Mariusz Malewicz.
Tytuł dla dawców, którzy oddali 100 litrów - postulat środowiska
Julian Aleksander Michaś, prezes Stowarzyszenia Honorowych Dawców Krwi Rzeczypospolitej Polskiej, jest za wprowadzeniem nowego odznaczenia, ale zaznacza, że nowe rozwiązania mogłyby iść jeszcze dalej.
Sprawdź w LEX: Czy dni wolne z tytułu honorowego oddania krwi należy wliczać do stażu pracy? >
– Takie uhonorowanie krwiodawców, którzy oddali dużo krwi jest jak najbardziej słuszne, bo potem nie ma już innej możliwości wyróżnienia ich – mówi. Sam oddał dotąd, do 63 r. ż., 62 l krwi i 1,5 l szpiku kostnego.
Sprawdź w LEX: Czy zwolnienie lekarskie przerywa udzielenie dni wolnych z powodu oddania krwi? >
– Są jednak w Polsce krwiodawcy, którzy oddali po 100 litrów krwi, a nawet więcej, nie ma ich wielu. Dlatego uważam, że powinno być dla nich specjalne odznaczenie np. Złoty Krzyż Zasługi dla honorowego krwiodawcy. W Gdyni np. jest krwiodawca, który oddał 170 l krwi - dodaje. Chodzi o to, by w sposób szczególny uhonorować takie osoby.
Zgodnie z dyrektywą unijną 2002/98/WE krwiodawstwo powinno być dobrowolne i nieodpłatne. Zatem inne sposoby na uhonorowanie honorowych dawców są tym bardziej istotne dla podkreślenia znaczenia tego, co robią.
Sprawdź w LEX: Jak rozliczyć w liście płac oddanie krwi? >
Jednostkowy koszt odznaki z pudełkiem i legitymacją szacowany jest na około 35 zł. Koszt projektu odznaki i jej nadania w pierwszym roku MZ oszacowało na 239 tys. zł, a w pozostałych latach od 105 tys. do 36 750 tys. zł.
Odznaki „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” wydane przed dniem wejścia w życie ustawy będą równoważne odznace "Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu" II stopnia.
Dotychczasowe tytuły i odznaki bez zmian
Zgodnie z projektem ustawy bez zmian pozostają dotychczasowe tytuły i odznaki wydawane przez PCK, czyli:
- Tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia” i odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia” przysługuje:
- kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
- mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.
- Tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia” i odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia” przysługuje:
- kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 10 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
- mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 12 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.
- Tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia” i odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia” przysługuje:
- kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 15 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
- mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 18 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.
Legitymacja Honorowego Dawcy Krwi - jednolity wzór
Projektowana ustawa określa też zakres danych, które muszą się znaleźć w legitymacji honorowego dawcy krwi.
- Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, wskazywał bowiem na konieczność określenia jednolitego wzoru tej legitymacji ze szczególnym uwzględnieniem zakresu zawartych w tym dokumencie informacji. Legitymacje mogą zawierać dodatkowe dane dotyczące grupy krwi dawcy, objętości oddanej przez dawcę krwi lub jej składników, unikatowy numer dawcy krwi nadany przez regionalne centrum oraz zdjęcie dawcy krwi – czytamy w uzasadnieniu do ustawy. Legitymacja jest ważna tylko z dokumentem stwierdzającym tożsamość.
Sprawdź w LEX: Czy można wprowadzić zapis w regulaminie pracy dot. zgłaszania nieobecności związanej z krwiodawstwem? >
Wniosek o legitymację i odznakę „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” składa się w PCK. Do wniosku o wydanie odznaki honorowej ZHDK wraz z legitymacją dołączone jest potwierdzenie z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa o ilości oddanej krwi przez krwiodawcę.
- To ważne, aby zadbać o kontrolę procesu wydawania legitymacji, bo spotkałem się z sytuacjami, że podrabiano wniosek o jej wydanie, a co za tym idzie wydawana była nieprawdziwa legitymacja – mówi Michaś.
Jako przykład przywołuje przypadek młodej kobiety, która po 7 litrach oddanej krwi otrzymała legitymację i odznakę I i II stopnia. Tymczasem, aby otrzymać legitymację II stopnia kobieta musi oddać 10 l krwi. – Innym razem kontrolerzy biletów miejskich nie uwierzyli legitymacji młodej dziewczyny, gdzie miała napisane, że oddała 18 l krwi. Skierowali wniosek o weryfikację ilości oddanej krwi do RCKiK i wykazano oszustwo – opowiada.
Sprawdź w LEX: Czy 2 dni wolnego z tytułu oddania krwi można zaewidencjonować jako urlop okolicznościowy? >
Polski Czerwony Krzyż ma prowadzić dalej ewidencję odznak i legitymacji zgodnie z dotychczasowymi przepisami, jednak nie dłużej niż do 30 czerwca 2024 r.
Zobacz procedurę w LEX: Przeprowadzenie kontroli w jednostce publicznej służby krwi >