1. Wprowadzenie
Pomimo licznych negatywnych opinii na temat treści niektórych przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696) – dalej u.r.l. – w dyskusji dotyczącej nowej regulacji pojawiają się także zdania wyrażające aprobatę dla wprowadzonych zmian. Takie stanowisko zostało np. wyrażone przez Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej w przemówieniu wygłoszonym w dniu 22 września 2011 r. z okazji Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza. W przemówieniu tym Prezes NRA podkreślił m.in., że „niektóre rozwiązania zawarte w tej ustawie postrzegane są przez samorząd aptekarski, jako wstęp do szeroko rozumianej reformy rynku aptecznego". Do rozwiązań tych samorząd aptekarski zaliczył przede wszystkim wprowadzenie sztywnych cen i marż oraz zakaz stosowania wszelkich form zachęty odnoszących się do leków objętych refundacją ze środków publicznych (zob. http://www.aptekarzpolski.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1054&Itemid=66).
Wprawdzie zmiany wprowadzone przez ustawodawcę wzbudzają kontrowersje wśród samych aptekarzy, które w dalszym ciągu są przedmiotem dyskusji w tym środowisku, nie zmienia to jednak faktu, że z dniem 1 stycznia 2012 r. konsekwencje zmian w jednakowy sposób (w zamiarze ustawodawcy) wpłyną na sytuację zarówno ich zwolenników, jak i oponentów.

2. Ceny na leki refundowane
2.1. Przepisy obowiązujące
W ramach zagadnień wstępnych związanych z analizowanym tematem obniżek cen na leki refundowane zasadne wydaje się zwięzłe omówienie aktualnie obowiązujących przepisów regulujących kształtowanie cen na produkty lecznicze finansowane ze środków publicznych.
Aktem prawnym zawierającym postanowienia w tym zakresie jest ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.) – dalej u.o.c., której przepisy ustanawiają generalne zasady kształtowania cen towarów i usług, mianowicie wprowadzają swobodę ustalania cen przez strony zawieranej umowy (art. 2 ust. 1 u.o.c.). W art. 2 ust. 2 u.o.c. znalazło się jednak zastrzeżenie, że powyższa swoboda nie jest zasadą bezwzględną, a jej ograniczenia przewidziane zostały m.in. w art. 5 u.o.c., na mocy którego na produkty lecznicze refundowane, ujęte w wykazach leków podstawowych i uzupełniających, ustalana jest cena urzędowa. Z przytoczonego przepisu wynika zatem, że pomysł regulowania przez państwo cen na refundowane produkty lecznicze nie jest nowy, z tym że na gruncie obecnie obowiązującego prawa ceny urzędowe mają charakter cen maksymalnych, co pozostawia po stronie podmiotów uczestniczących w obrocie lekami refundowanymi pewną swobodę w ich kształtowaniu (np. poprzez stosowanie rabatów, upustów, promocji itp.).
Ograniczona swoboda w ustalaniu cen na leki refundowane przewidziana w ustawie o cenach pozostaje aktualna wyłącznie do dnia wejścia w życie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, z dniem 1 stycznia 2012 r. ulegną bowiem zmianie przepisy także ustawy o cenach, m.in. art. 9 u.o.c., który w nowym brzmieniu stanowi, że ceny i marże urzędowe będą cenami i marżami maksymalnymi, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Nie ulega wątpliwości, że do odrębnych przepisów należy zaliczyć odpowiednie postanowienia ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, regulujące kwestię cen leków objętych refundacją.

2.2. Nowe zasady
Nowe przepisy wprowadzone ustawą o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych przewidują bardziej rygorystyczne zasady dotyczące cen na produkty lecznicze objęte finansowaniem z budżetu państwa. Zawarta w art. 2 pkt 26 u.r.l. definicja „urzędowej ceny zbytu" leków oraz art. 11 ust. 1 u.r.l. wskazują na przyznaną Ministrowi Zdrowia kompetencję do wydawania decyzji administracyjnych o objęciu produktów leczniczych refundacją, które zawierać będą m.in. określenie urzędowej ceny zbytu tych produktów, a więc ceny obowiązującej w jednakowym zakresie wszystkie podmioty uczestniczące w obrocie lekami refundowanymi. Ponadto w art. 7 u.r.l. określone zostały zasady naliczania przez poszczególnych przedsiębiorców marż hurtowych i detalicznych, przy czym art. 8 u.r.l. wyraźnie wskazuje, że wspomniane ceny urzędowe oraz marże hurtowe i detaliczne mają charakter cen i marż sztywnych, niepodlegających modyfikacji przez strony umowy. Nowe zasady ustalania cen i marż na produkty refundowane wchodzą w życie dnia 1 stycznia 2012 r. i od tego momentu zarówno hurtownie, jak i apteki prowadzące sprzedaż detaliczną zobowiązane będą do ich przestrzegania. W związku z powyższym nasuwa się pytanie o konsekwencje wprowadzenia wspomnianych zmian z punktu widzenia aptek, które dokonały zakupu leków na zasadach obowiązujących obecnie, natomiast zobligowane będą do sprzedawania zgromadzonego asortymentu z uwzględnieniem nowych wytycznych.
(...)