Wypis, odpis oraz kopia; Wydawanie oryginałów

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ustawodawca w końcu zdefiniował i rozróżnił pojęcia „wypisu” (jest to skrótowy dokument zawierający wybrane informacje lub dane z całości dokumentacji medycznej), „odpisu” (przez co należy rozumieć dokument wytworzony przez przepisanie tekstu z oryginału dokumentacji medycznej z wiernym zachowaniem zgodności co do treści z oryginałem) oraz „kopii” (czyli dokument wytworzony przez odwzorowanie oryginału dokumentacji medycznej, w formie kserokopii albo odwzorowania cyfrowego czyli skanu). Całkowicie pominięto natomiast kwestię jednoznacznego rozstrzygnięcia obowiązku podmiotów wykonujących działalność leczniczą do potwierdzania „za zgodność z oryginałem” wypisów, odpisów lub kopii wydawanych z dokumentacji medycznej.

Drugą ważną kwestią, do której odniósł się ustawodawca, jest problematyka wydawania oryginałów dokumentacji medycznej. Dotychczasowe przepisy nie przesądzały w sposób dostatecznie jasny, czy pacjent jest uprawniony do żądania „wypożyczenia” mu oryginałów. Obecnie wskazano, że w świetle nowych przepisów dokumentacja ma być wydawana w oryginale (za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu) - na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych. Jednocześnie zmiany przewidują, że również pacjent może żądać udostępnienia mu oryginałów tej dokumentacji, jeżeli zwłoka w jej wydaniu mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta. Wątpliwości i obawy co do przyszłego stosowania wzbudza natomiast niedookreśloność zwrotu „zagrożenie życia lub zdrowia” - prawdopodobnie w zakresie rozumienia tego zwrotu pojawi się wkrótce wiele sporów.

Dodatkowo w ustawie uregulowano obowiązek podmiotów sporządzania cyfrowych kopii dokumentacji (najczęściej skanów) – przekształcenia dokumentacji papierowej w formę nadającą się zapisu na elektronicznych nośnikach można domagać się jedynie od podmiotów, które wprost taką możliwość będą przewidywać w swoich regulaminach organizacyjnych.

Po śmierci pacjenta

Jako drugą ważną kwestię, którą jednoznacznie przesądzono, jest udostępnianie dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta. Dotychczasowa konstrukcja przepisu, która przewidywała „prawo wglądu” do dokumentacji dla osoby upoważnionej przez pacjenta za jego życia, powodowała spory sprowadzające się do legalności rozszerzania „prawa wglądu” na prawo do ewentualnego żądania udostępnienia tej dokumentacji. Zgodnie z nowym zapisem po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna może być udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub też osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym. Rozszerzono i doprecyzowano również krąg innych podmiotów, które mogą żądać udostępnienia dokumentacji (np. poprzez wyraźne wskazanie, że do podmiotów uprawnionych należy też Rzecznik Praw Pacjenta).

Po śmierci lekarza i zlikwidowaniu podmiotu

Kolejna ważna zmiana to dodanie do ustawy regulacji wskazujących sposób postępowania z dokumentacją medyczną po śmierci lekarza prowadzącego praktykę zawodową lub po zlikwidowaniu podmiotu leczniczego. Zasadą ma być przekazywanie tej dokumentacji do placówki, która przejmuje zadania likwidowanego gabinetu lub podmiotu leczniczego. Jeżeli takiego podmiotu nie ma, to za przechowywanie i udostępnianie dokumentacji odpowiada:

1) podmiot tworzący albo sprawujący nadzór, lub

2) podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, z którym podmiot likwidowany zawarł umowę o przechowywanie dokumentacji medycznej;

3) właściwa okręgowa izba lekarska albo okręgowa izba pielęgniarek i położnych – w przypadku śmierci odpowiednio lekarza albo pielęgniarki lub położnej.

Przepisy przyznały również organom prowadzącym rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą możliwość stosowania kar pieniężnych za uchylanie się od obowiązku wskazania podmiotu przejmującego dokumentację, a w następnej kolejności do decydowania o dalszym losie dokumentacji medycznej (na koszt likwidowanego podmiotu).

Ustawa przewidziała również możliwość zawierania umów o powierzenie przetwarzania danych osobowych (tj. umów, o których mowa art. 31 ustawy o ochronie danych osobowych) – pod warunkiem zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji oraz prawa do kontroli zgodności przetwarzania danych osobowych przez podmiot przyjmujący te dane.

Postępowanie przed wojewódzkimi komisjami i Rzecznikiem Praw Pacjenta

Ustawa wprowadza również szereg zmian w zakresie postępowania przed wojewódzkimi komisjami ds. zdarzeń medycznych – uregulowano chociażby takie kwestie jak przekazywanie wniosków według właściwości, ocenę wymagań formalnych przez przewodniczącego komisji, sposób postępowania w przypadku, gdy nie jest możliwe wyznaczenie składu orzekającego do rozpatrzenia danej sprawy, umożliwienie komisji pominięcia dowodu z wyjaśnień albo zeznań w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności uczestników lub świadków, gdy ustalenie istotnych okoliczności w sprawie będzie możliwe na podstawie innych środków dowodowych, etc.

Z ważniejszych zmian dotyczących Rzecznika Praw Pacjenta wskazać należy przyznanie mu prawa żądania wyjaśnień oraz, o czym już wspominano, zapewnienia dostępu do dokumentów przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych. Doprecyzowano również przepisy dotyczące wystąpienia Rzecznika Praw Pacjenta w przypadku stwierdzenia naruszenia praw pacjenta. Dodatkowo, ustawodawca przewidział możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego, na rozstrzygnięcia Rzecznika Praw Pacjenta w sprawach indywidualnych – niestety takie uprawnienia przewidziano tylko na korzyść pacjenta.

Zmiany wchodzą w życie 11 maja 2017 roku.

Ustawę z 23 marca 2017 roku o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw opublikowano w Dzienniku Ustaw pod poz. 836.

Opracowanie: r.pr. Aleksandra Kosiorek