1. Status prawny samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
Wejście w życie z dniem 1 lipca 2011 r. przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) – dalej u.dz.l. – zrodziło już w pierwszych dniach jej obowiązywania problem statusu cywilnoprawnego samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Otóż ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. – w art. 35b ust. 3 wyraźnie wskazywała, iż samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, a z chwilą wpisania do rejestru uzyskuje osobowość prawną. Tym samym ustawodawca do dnia 30 czerwca 2011 r. przyjmował konstrukcję, zgodnie z którą dokonanie wpisu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do Krajowego Rejestru Sądowego miało charakter konstytutywny i kreowało osobę prawną. Identyczne rozwiązanie wynikało zresztą również z przepisu art. 37 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), po myśli którego jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Niestety, wskutek zaniedbań ustawodawcy ustawa o działalności leczniczej w żadnej jednostce redakcyjnej nie normuje kwestii osobowości prawnej dotychczas funkcjonujących w obrocie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, stanowiąc jedynie, iż samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej powstały w wyniku połączenia co najmniej dwóch łączących się samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego uzyskuje osobowość prawną. Powyższe budzić mogło uzasadnione wątpliwości interpretacyjne, zwłaszcza w kontekście uprawnień osób reprezentujących samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Jak się jednak wydaje, w systemie ubezpieczeń zdrowotnych zaczyna obecnie dominować pogląd, zgodnie z którym utrata mocy obowiązującej ustawy o zakładach opieki zdrowotnej i wejście w życie przepisów ustawy o działalności leczniczej nie powoduje w żaden sposób utraty osobowości prawnej przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, które wpisane zostały do Krajowego Rejestru Sądowego i tym samym nabyły osobowość prawną jeszcze przed dniem wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej. Przyjęcie takiego rozwiązania, uzasadnione zresztą wykładnią zarówno celowościową, jak i systemową, pozwoli z jednej strony uniknąć konieczności dokonywania zbędnych zmian legislacyjnych, z drugiej zaś zapewni bezproblemowe, przynajmniej w tym zakresie, kontraktowanie świadczeń opieki zdrowotnej.

2. Opłaty za udzielanie świadczeń osobie będącej w stanie nietrzeźwości
Kolejnym zagadnieniem budzącym wśród podmiotów wykonujących działalność leczniczą niebędących przedsiębiorcami poważne wątpliwości jest kwestia możliwości pobierania opłat za świadczenia zdrowotne udzielone osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości, niezależnie od uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, jeżeli jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby. Zgodnie bowiem z przepisem art. 33 ust. 4 u.z.o.z obowiązującej do dnia 30 czerwca 2011 r. za świadczenia zdrowotne udzielone osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości publiczny zakład opieki zdrowotnej pobiera opłatę niezależnie od uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, jeżeli jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby. Co istotne, przepis ten stanowił tak naprawdę wyjątek od zasady, iż od osoby uprawnionej do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych publiczny zakład opieki zdrowotnej nie pobierał opłat za udzielone świadczenia. Przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej dopuszczały skierowanie nietrzeźwego pacjenta na badanie zawartości alkoholu we krwi. Odmowa poddania się takiemu badaniu była brana pod uwagę przy ustalaniu opłaty za udzielenie świadczenia zdrowotnego, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej mógł zatem obciążyć nietrzeźwego pacjenta opłatą za udzielone świadczenia nawet wtedy, gdy pacjent odmówił poddania się badaniu na zawartość alkoholu we krwi.
W tym miejscu wskazać jednak należy, iż ustawodawca nie uznał za zasadne umieszczenia w treści ustawy o działalności leczniczej jednostki redakcyjnej o treści analogicznej do przepisu art. 33 ust. 4 u.z.o.z. Odpowiedni w ogóle dla art. 33 u.z.o.z. przepis art. 44 u.dz.l. stanowi jedynie, iż podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą udziela świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych ubezpieczonym oraz innym osobom uprawnionym do tych świadczeń na podstawie odrębnych przepisów nieodpłatnie, za częściową odpłatnością lub całkowitą odpłatnością. W żadnym innymi przepisie cytowanej ustawy o działalności leczniczej nie znajdziemy również normy traktującej o możliwości obciążania pacjentów kosztami udzielonych świadczeń zdrowotnych, jeżeli jedyną przyczyną udzielonych świadczeń było zdarzenie spowodowane wpływem alkoholu. Tym samym stwierdzić należy, iż brak jest na gruncie ustawy o działalności leczniczej przepisu uprawniającego podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą do pobierania opłat za świadczenia zdrowotne udzielone osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości, niezależnie od uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, jeżeli jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby. Jednocześnie wskazania wymaga, iż przyjęty przez ustawodawcę sposób finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych oraz cała aksjologia prawa ubezpieczeń zdrowotnych wydają się jak najbardziej legitymować możliwość przyjęcia regulacji prawnych skutkujących utratą prawa do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych w przypadku, gdy świadczenia zdrowotne udzielone zostały osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości, a jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby. Niemniej rozwiązanie takie wymaga ponownej interwencji ustawodawcy, tak jak to miało miejsce w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej. W przeciwnym wypadku mogłoby dojść do naruszenia normy art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), zgodnie z którą obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, zaś ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw po myśli art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą być ustanawiane tylko w ustawie.
(...)