Na koniec opracowanie zawiera przedstawienie zagadnienia formy udostępniania oraz możliwych sankcji w przypadku odmowy dostępu.

1. Wstęp

Prawo dostępu do informacji publicznej zagwarantowane zostało każdemu obywatelowi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Zgodnie z art. 61 ust. 1 Konstytucji obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Artykuł 61 ust. 2 Konstytucji wskazuje również ogólny katalog informacji, które są dostępne dla każdego obywatela. Obejmuje on dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Jednocześnie art. 61 ust. 4 Konstytucji precyzuje, iż tryb dostępu do informacji określa ustawa, którą obecnie jest ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) – dalej u.d.i.p.

Warto w tym miejscu odpowiedzieć na pytanie, czym jest informacja publiczna. W tym celu odwołać się należy do art. 1 ust. 1 u.d.i.p., według którego każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu. Zauważyć zatem można, iż definicja ta ma bardzo szeroki charakter i jest niezwykle ogólna, co – trzeba podkreślić – stanowi przedmiot krytyki licznych komentatorów. Definicja ta oddaje bowiem założenia ustawodawcy dotyczące całości wskazanego aktu prawnego, tzn. jak najszerszego dostępu do informacji dla obywateli. Fakt ten znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Dla przykładu można tu wskazać wyrok NSA z dnia 2 lipca 2003 r., II SA 837/03. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził w nim, że ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji jest dostęp do informacji, a wszelkie wyjątki od tej zasady powinny być formułowane w sposób wyraźny, natomiast wątpliwości winny przemawiać na rzecz dostępu. Na tle powyższych rozważań powstaje niezwykle istotne pytanie, w jakim stopniu obowiązki opisane powyżej muszą być realizowane przez podmioty lecznicze.

2. Kto podlega obowiązkowi udostępniania informacji?

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 u.d.i.p. do udostępniania informacji publicznej zobowiązane są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, a w szczególności:

a) organy władzy publicznej;

b) organy samorządów gospodarczych i zawodowych;

c) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa;

d) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego;

e) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę czytelników na użyte w treści przepisu sformułowanie „w szczególności”, które w sposób wyraźny sugeruje, iż katalog podmiotów podlegających przepisom ustawy zawarty w art. 4 u.d.i.p. nie ma charakteru zamkniętego. W praktyce oznacza to, iż zagadnienie stosowania unormowań zawartych w ustawie należy w przypadku każdego podmiotu czy jednostki rozstrzygać indywidualnie, zwłaszcza poprzez ustalenie, jakimi informacjami dysponuje i czy mają one charakter publiczny.
W wyniku analizy treści normy zawartej w art. 4 u.d.i.p. niewątpliwie uzasadniony staje się wniosek, iż znajduje ona zastosowanie m.in. do podmiotów leczniczych prowadzonych w formie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które wykonują zadania publiczne oraz dysponują majątkiem publicznym. Pogląd taki ugruntował się również w ramach orzecznictwa sądów administracyjnych. Można tu dla przykładu wskazać orzeczenie WSA w Lublinie z dnia 13 czerwca 2012 r., II SAB/Lu 51/12, zgodnie z którym szpital jako samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej w zakresie, w jakim korzysta ze środków publicznych, jest podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji stanowiących informację publiczną. Do podobnych wniosków doszły WSA w Warszawie w wyroku z dnia 9 września 2010 r., II SAB/Wa 188/10, oraz WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 25 listopada 2008 r., II SAB/Bk 45/08. Biorąc pod uwagę powyższe, powstaje tu istotny problem praktyczny, który można zilustrować następującym przykładem:

Przykład 1:
Podmiot leczniczy będący szpitalem prowadzonym w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udziela świadczeń na podstawie zawartego z NFZ kontraktu. Kontrakt dotyczy wyłącznie niektórych oddziałów szpitalnych. W pozostałym zakresie szpital wykonuje działalność leczniczą komercyjnie. Szpital otrzymuje wniosek o udzielenie, w trybie informacji publicznej, informacji dotyczącej organizacji udzielania świadczeń. Czy w takiej sytuacji podmiot leczniczy zobowiązany jest do udzielenia takiej informacji?

W ocenie autora komentarza podmiot leczniczy jest jak najbardziej zobowiązany do udzielenia takich informacji. Bez znaczenia jest fakt prowadzenia szpitala w formie spółki handlowej. Istotę bowiem stanowi tutaj posiadanie przez taką placówkę medyczną umowy z NFZ na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, które finansowane są ze środków publicznych. Wydaje się, że zasadna w takiej sytuacji jest również teza, iż zakres powyższego kontraktu i jego ograniczenie tylko co do niektórych oddziałów także nie odgrywa żadnej roli w odniesieniu do obowiązku udzielenia informacji publicznej przez wskazany w przykładzie szpital. Stanowisko takie znajduje poparcie w orzecznictwie. Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 2 czerwca 2011 r., OSK 358/11: „Skoro spółka reprezentuje prowadzony zakład opieki zdrowotnej, udzielający świadczeń opieki zdrowotnej, które – wobec zawarcia stosownego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia – finansowane są ze środków publicznych, to jest podmiotem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5 omawianej ustawy [ustawy o dostępie do informacji publicznej – przyp. autora]. Zakłady opieki zdrowotnej funkcjonują jako podstawowe instytucje utworzone i utrzymywane w celu udzielania świadczeń zdrowotnych. W związku z tym, że spółka zawarła kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia koszt świadczeń medycznych jest pokrywany przez NFZ. Realizując świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych tym samym spółka realizuje zadania publiczne. Z samego faktu, że podmiot, który utworzył niepubliczny ZOZ jest osobą prawną nie wynika jeszcze, że nie realizuje on zadań publicznych. To charakter udzielanych świadczeń i źródło ich finansowania decydują o tym czy w rozpoznawanym przypadku mamy do czynienia z wykonywaniem zadań publicznych”.

3. Jakie dane podlegają udostępnieniu?

Omawiając zagadnienie danych, które winny być udostępniane przez podmioty lecznicze w trybie informacji publicznej, należy odwołać się do art. 6 u.d.i.p. Jak już wskazano we wcześniejszej części komentarza, w piśmiennictwie można spotkać się z częstą krytyką dotyczącą bardzo nieprecyzyjnego i zbyt ogólnego zdefiniowania pojęcia informacji publicznej. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w ramach wskazanego w art. 6 u.d.i.p. otwartego katalogu danych, które podlegają udostępnieniu w trybie informacji publicznej. Fakt jego otwartości potwierdza przede wszystkim użycie, po raz kolejny, przez ustawodawcę sformułowania „w szczególności”. Taka konstrukcja ustawy powoduje znaczące skutki praktyczne, bowiem niemożliwe jest enumeratywne wyliczenie danych, które mają obowiązek udostępniać podmioty lecznicze.

(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie