Sztywne ceny leków w aptece po 1 stycznia 2012 r.

Komentarz przedstawia analizę wpływu uchwalonej w maju 2011 r. ustawy refundacyjnej w kontekście wprowadzenia usztywnień cen leków na każdym z etapów łańcucha dystrybucji. Zmiany po dniu 1 stycznia 2012 r. budzą szereg kontrowersyjnych konsekwencji, które pozwalają na wysunięcie tezy, iż fakt wprowadzenia przez ustawodawcę sztywnych cen rodzi niepokojące skutki dla aptek.

1. Wprowadzenie
Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych została uchwalona przez Sejm w dniu 12 maja 2011 r. i opublikowana w Dz. U. Nr 122, poz. 696 – dalej u.r.l. Przepisy rodzące najpoważniejsze konsekwencje dla aptek zaczną obowiązywać od dnia 1 stycznia 2012 r.
Od początku przyszłego roku apteka będzie musiała stosować odpłatności wynikające z ustawy refundacyjnej. Przedmiotowy zabieg jednoznacznie uniemożliwi obniżanie w wyniku konkurencji dotychczas maksymalnych cen w aptekach. Sama koncepcja cen sztywnych budzi wiele wątpliwości, gdyż proponowane rozwiązanie prowadzi do ograniczenia swobody gospodarczej sensu stricto. Jednocześnie, utrudni to reagowanie cen na zmieniające się warunki rynkowe.

2. Geneza zmian
Celem wprowadzenia usztywnień cen jest optymalizacja dopłat Skarbu Państwa do ochrony zdrowia. Obecnie apteki poprzez stosowanie promocji na leki finansowane przez NFZ, wyprzedając je za kilka groszy lub złotówkę, doprowadziły zdaniem Ministerstwa Zdrowia do powstania tendencji niepotrzebnego wykupywania medykamentów na zapas przez pacjentów – narażając tym samym NFZ na niepotrzebne koszty. Dodatkowo stosowanie wszelakich reklam, zachęt bądź programów lojalnościowych, wynagradzanie pacjentów za dostarczenie recepty na lek refundowany doprowadziły do konieczności uregulowania kwestii dopłat.
Dotychczas stosowane były niejednolite marże hurtowe wobec aptek, różne systemy rabatowania udzielane na leki wybranym aptekom, które otrzymywały upusty od dystrybutorów. Takie działanie doprowadziło, zdaniem twórców ustawy, do nierównego dostępu pacjentów do leków i konkurencyjności tylko niektórych aptek. Obecna sytuacja na rynku sprawia, że pacjent, często starszy i schorowany, poszukuje leków po całym mieście w celu jego zakupu w najniższej cenie. Doprowadza to do zjawiska tzw. „turystyki refundacyjnej", która odbiega od założeń systemowych – opieki nad pacjentem.
Przeprowadzana rewolucja opieki zdrowia w tym wprowadzenie sztywnych cen ma na celu ujednolicenie i wyrównanie obecnej sytuacji.

3. Sztywne ceny
Dotychczasowa urzędowa cena zbytu jest ustalana w decyzji o objęciu refundacją wydawanej przez Ministra Zdrowia. Ma ona charakter ceny maksymalnej. Pozwala to na negocjacje w celu uzyskania korzystniejszego rabatowania zarówno hurtowniom jak i aptekom. W efekcie ceny leków są zróżnicowane – ustalane autonomicznie przez podmioty na poszczególnych etapach dystrybucji. Wprowadzenie sztywnych cen uniemożliwi tego typu działania.
W celu lepszego przedstawienia przedmiotu uwagi należy rozróżnić poszczególne typy cen i marż pozwalające na obliczenie ceny końcowej – aptecznej obowiązującej od stycznia 2012 r.
Urzędowa cena zbytu jest ustalana w decyzji o objęciu refundacją wydawanej przez Ministra Zdrowia. Należy zaznaczyć, jak już wyżej wspomniano, iż ma ona charakter ceny sztywnej, a nie ceny maksymalnej. Jednocześnie cena zbytu leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu medycznego ustalona zostaje w decyzji administracyjnej o objęciu refundacją, uwzględniając należny podatek od towarów i usług. Ma to na celu uchronienie pacjenta przed podniesieniem cen, a co z tym się wiąże wysokości dopłaty z własnych środków.
Cena zbytu netto oznacza cenę sprzedaży leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu medycznego do podmiotów uprawnionych do wprowadzania do obrotu (do pierwszego hurtownika), nieuwzględniającą należnego podatku od towarów i usług. W ujęciu systemowym, suma ceny zbytu netto oraz urzędowej marży hurtowej powiększona o należny podatek od towarów i usług daje cenę hurtową. Natomiast cena hurtowa powiększona o marżę urzędową detaliczną oraz VAT daje cenę detaliczną, która jest ceną sztywną.
Wprowadzona marża hurtowa ma charakter marży sztywnej i wynosi 5% urzędowej ceny zbytu, przy czym w okresie przejściowym marża hurtowa będzie wynosiła 7% w 2012 r. i 6% w 2013 r. Przedmiotowa marża hurtowa może być dzielona między przedsiębiorców prowadzących obrót hurtowy.
Usztywniona zostanie także marża na leki z importu docelowego.
Urzędowa marża detaliczna – marża apteczna – potrzebna do obliczenia ceny detalicznej produktu, jest naliczana od ceny hurtowej leku stanowiącego podstawę limitu w danej grupie limitowej. Zobowiązane do jej stosowania są podmioty uprawnione do obrotu detalicznego.
(...)