Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia ludzi i jest jednym ze wskazanych przez działający w Komisji Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA) trzech największych zagrożeń dla zdrowia, które wymagają środków koordynacji na poziomie UE.

Czytaj także na Prawo.pl: Pandemia sprzyja oszustom - w sieci rośnie handel podrobionymi lekami>>

Czytaj w LEX: Nieprawidłowa diagnoza − aspekty medyczno-prawne >>>

Według nowych danych opublikowanych przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) w całej Unii Europejskiej, Islandii i Norwegii każdego roku z powodu zakażeń wywołanych drobnoustrojami opornymi na antybiotyki umiera ponad 35 tys. osób. Takie zakażenia generują w UE 1,5 mld euro dodatkowych kosztów związanych z opieką zdrowotną i utratą produktywności.

Badanie Eurobarometr: tylko co drugi respondent wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów

Opublikowane badanie Eurobarometr zawiera przegląd postaw Europejczyków wobec antybiotyków. Wyniki wskazały, że:

  • Stosowanie antybiotyków osiągnęło rekordowo niski poziom (23 proc. Europejczyków w minionym roku stosowało antybiotyki w postaci doustnej) – jest to najniższy odsetek od 2009 roku.
  • Niemal 8 proc. antybiotyków przyjmowanych było bez recepty.
  • Znaczna grupa Europejczyków przyjmowała antybiotyki bez uzasadnienia (m.in. przy zakażeniach wirusowych).

Badanie wykazało niepokojący brak wiedzy obywateli na temat właściwego stosowania antybiotyków – jedynie połowa respondentów wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów. 3 na 10 Europejczyków wie, że niepotrzebne stosowanie antybiotyków sprawia, że stają się one nieskuteczne, że kurację antybiotykową powinno się przerwać dopiero po zakończeniu całego leczenia, że antybiotyki często powodują skutki uboczne (m. in. biegunka) i nie są skuteczne w leczeniu przeziębień.

Jak podaje Komisja Europejska, mimo że latach 2012–2021 całkowita konsumpcja środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi (podstawowa opieka zdrowotna i szpitale) spadła o 23 proc., to niestety znacznie wzrosła konsumpcja najpowszechniejszych antybiotyków, w szczególności w szpitalach (przykładowo w latach 2012–2021 spożycie karbapenemów w szpitalach wzrosło o 34 proc.).

Sprawdź w LEX: Czy rodzice mają prawo nie zgodzić się na podanie urodzonemu noworodkowi witaminy K, antybiotyku lub innych substancji? >>>

 

Polacy zażywają za dużo antybiotyków

Nawet, co piąty antybiotyk przepisywany jest niepotrzebnie, przez co maleje ich skuteczność w walce z naprawdę groźnymi infekcjami – alarmują eksperci.  Szczególnie zagrożone są dzieci. W 2021 roku Rzecznik Praw Dziecka zwrócił się do szefa NFZ o podjęcie działań edukacyjnych wśród rodziców i personelu medycznego.  –  Oporność na antybiotyki prowadzi do dłuższych pobytów w szpitalu, wyższych kosztów leczenia i zwiększonej śmiertelności – podkreślił Mikołaj Pawlak, Rzecznik Praw Dziecka w apelu do Filipa Nowaka, p.o. prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia.

Dodał, że jak szacują eksperci, w 2050 roku aż do 10 mln rocznie ma wzrosnąć liczba osób umierających z powodu infekcji wywoływanych przez oporne na antybiotyki bakterie.  

W opinii Rzecznika nadmierne przyjmowanie antybiotyków przez Polaków jest znaczącym, choć nadal mało dostrzeganym problemem. 

Rzecznik przywołał niepokojące opinie ekspertów, m.in.  prof. dr hab. n. med. Walerii Hryniewicz, specjalistki w dziedzinie mikrobiologii z Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej Narodowego Instytutu Leków.

Jej zdaniem pandemia COVID-19 znacząco przyspieszyła powstawanie i rozprzestrzenianie się opornych na antybiotyki szczepów bakteryjnych z powodu bardzo szerokiego, często nieracjonalnego stosowania antybiotyków. Zapominamy, że antybiotyki nie działają na wirusy. "Ze względu na coraz częstszą oporność bakterii na wszystkie dostępne antybiotyki jesteśmy zmuszeni do poszukiwania terapii ratunkowej” - pisze prof. Waleria Hryniewicz. 

Dr hab. n. o zdr. Iwona Paradowska-Stankiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie epidemiologii, zauważa, że w porównaniu z Europą zużycie antybiotyków jest w Polsce wyższe w systemie podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, natomiast niższe w lecznictwie szpitalnym. 

Jednym z narzędzi do walki z opornością na antybiotyki jest edukacja społeczeństwa i personelu medycznego. – W szczególności opiekunowie i rodzice dzieci powinni być stale uwrażliwiani na problematykę nieuzasadnionego podawania dziecku antybiotyku i konsekwencje wynikające z tego działania. Często rodzice podczas wizyty u lekarza nalegają na jego przepisanie – wskazuje Mikołaj Pawlak, Rzecznik Praw Dziecka.

Istotne jest szerzenie informacji, że antybiotyki to leki stosowane w zapobieganiu i leczeniu infekcji bakteryjnych. – Jak wskazują eksperci większość infekcji u dzieci ma etiologię wirusową, a antybiotyki przeciw wirusom są nieskuteczne – podsumowuje Rzecznik.

Podejście Komisji Europejskiej do problemu antybiotyków

Jak wskazuje KE, rosnące zagrożenie wymusza potrzebę zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą podejścia „Jedno zdrowie”, w którym uznaje się wzajemne powiązania między zdrowiem ludzi, zdrowiem zwierząt i środowiskiem. W tym roku weszły w życie nowe unijne przepisy, które mają zapewnić skuteczność środków przeciwdrobnoustrojowych o kluczowym znaczeniu w medycynie dzięki zakazowi ich stosowania w weterynarii. „W pierwszej połowie 2023 roku Komisja zintensyfikuje działania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w proponowanym zaleceniu Rady oraz w ramach proponowanej zmiany prawodawstwa farmaceutycznego UE. W 2023 roku UE rozpocznie wspólne działanie w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe o wartości 50 mln euro z państwami członkowskimi, Norwegią, Islandią i Ukrainą w ramach Programu UE dla zdrowia” – publikuje Komisja Europejska.