1. Obowiązek objęcia opieką z zakresu medycyny pracy
Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317 z późn. zm.; dalej jako: u.s.m.p.) obowiązkową opieką z zakresu medycyny pracy objęte są następujące grupy osób:
A) pracownicy;
B) osoby pozostające w stosunku służbowym;
C) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą
– w odniesieniu do wskazanych osób obowiązek objęcia ich profilaktyczną opieką zdrowotną spoczywa na pracodawcach;
D) kandydaci do szkół ponadpodstawowych, ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniowie tych szkół oraz studenci, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia. Obowiązek objęcia wskazanych osób badaniami spoczywa na właściwej szkole lub szkole wyższej;
E) uczestnicy studiów doktoranckich, ale tylko ci, którzy w trakcie studiów są narażeni na – działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia
objęcie tych osób stosownymi badaniami spoczywa na jednostce uprawnionej do prowadzenia studiów doktoranckich;
F) osoby świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności. W odniesieniu do tych osób obowiązek objęcia ich badaniami z zakresu medycyny pracy spoczywa na podmiocie zatrudniającym te osoby.

2. Finansowanie zadań służby medycyny pracy
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027; dalej jako: u.ś.o.z.) świadczenia służby medycyny pracy nie są finansowane ze środków publicznych (art. 16 ust. 1 pkt 1 u.ś.o.z.).
Źródła finansowania świadczeń z zakresu służby medycyny pracy są następujące:
A. Środki z budżetu województwa. Z środków tych finansuje się:
– sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi w zakresie: prowadzenia działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej, prowadzenia czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą, prowadzenie ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową oraz organizowanie i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki;
– orzecznictwo dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy w przypadkach zakwestionowania treści zaświadczenia lekarskiego wydanego przez lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy;
– zadania służby medycyny pracy związane z oceną możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki – działalność stosunku do kandydatów do szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniów tych szkół oraz studentów, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia oraz uczestników stosunku do uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia oraz odpowiednio dla tych osób w zakresie:
● prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową,
● organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pobierania nauki,
● inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących,
● inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie:
a) informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego,
b) wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka,
c) tworzenia warunków do prowadzenia rehabilitacji zawodowej,
d) wdrażania programów promocji zdrowia,
e) organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej;
● prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy;
● gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną;
– działalność wojewódzkich ośrodków medycyny pracy –z wyjątkiem:
a) udzielania świadczeń zdrowotnych w ilościach niezbędnych do prowadzenia specjalizacji z medycyny pracy i innych specjalizacji lekarskich, których program obejmuje odbycie staży kierunkowych w zakresie medycyny pracy,
b) udzielania świadczeń zdrowotnych na zlecenie jednostek podstawowych służby medycyny pracy),
c) przeprowadzanie badań i wydawanie orzeczeń lekarskich określonych w odrębnych przepisach;
– działalność profilaktyczną wynikającą z programów zapobiegania i zwalczania określonych chorób oraz programów promocji zdrowia ustalonych przez samorząd województwa;
– okresowe badania lekarskie realizowane w trybie art. 229 § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) w przypadku, kiedy podmiot, który zatrudniał pracownika, uległ likwidacji (z wyłączeniem badań wykonywanych w trybie art. 7a ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest; Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20).
B. Środki z budżetu państwa. Z środków tych mogą być finansowane – w całości lub w części programy prewencji zagrożeń zdrowia wynikających z wpływu niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobu wykonywania pracy.
C. Środki pracodawcy. Pracodawcy finansują koszty przeprowadzanych badań wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej ze względu na warunki pracy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy oraz przepisach wydanych na jego podstawie, oraz wybrane przez siebie świadczenia zdrowotne z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej, należące do zadań służby medycyny pracy.

3. Zasady wykonywania świadczeń zdrowotnych z zakresu medycyny pracy
Świadczenia zdrowotne z zakresu medycyny pracy, w tym również badania wstępne, okresowe i kontrolne wykonywane są przez jednostkę podstawową służby medycyny pracy, z którą właściwy podmiot (zobowiązany do zapewnienia świadczeń) zawarł umowę zlecenia na udzielanie tych świadczeń. Umowa na wykonywanie świadczeń zdrowotnych z zakresu medycyny pracy musi mieć formę pisemną. Podmiot zobowiązany do zapewnienia świadczeń medycyny pracy może wybrać podstawową jednostkę medycyny pracy, która będzie udzielać świadczeń osobom objętym opieką służby medycyny pracy. Wybór powinien zostać dokonany po uprzednim porozumieniu w tej kwestii z przedstawicielami pracowników.
W trakcie obowiązywania umowy o udzielanie świadczeń, zleceniobiorca (podstawowa jednostka służby medycyny pracy) może, w drodze umowy, zlecać wykonywanie niektórych świadczeń zakładom opieki zdrowotnej lub innym podmiotom uprawnionym do udzielania tych świadczeń. Zlecanie wykonywania niektórych świadczeń odnosić się będzie w głównej mierze do badań diagnostycznych oraz specjalistycznych konsultacji lekarskich. Koszt świadczeń wykonywanych na podstawie omawianych zleceń pokrywają podstawowe jednostki służby medycyny pracy.
(...)