Wyjątkiem są jedynie osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia – wtedy pomoc powinna zostać udzielona natychmiast.

Rzecznik przypomina, że świadczeniodawca powinien umieszczać pacjenta na liście oczekujących na podstawie kryteriów medycznych opartych na aktualnej wiedzy medycznej, czyli między innymi stanu zdrowia pacjenta, a także rokowań co do dalszego przebiegu choroby. Lekarz biorąc pod uwagę stan zdrowia konkretnego pacjenta ma uprawnienie do wskazania na skierowaniu pilności podjęcia leczenia, wówczas kwalifikuje go do jednej z dwóch kategorii medycznych.

„Przypadek pilny” występuje wówczas, jeżeli istnieje konieczność pilnego udzielenia świadczenia ze względu na dynamikę procesu chorobowego i możliwość szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia. „Przypadek stabilny” jest wówczas, kiedy pacjent nie znajduje się w stanie nagłym i nie został zakwalifikowany, jako przypadek pilny.

Rzecznik przypomina także, że w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia (już po umieszczeniu pacjenta na liście oczekujących) pacjent powinien poinformować o tym świadczeniodawcę, który, jeżeli wynika to z kryteriów medycznych, koryguje odpowiednio termin udzielenia świadczenia i informuje niezwłocznie pacjenta o nowym terminie.

Według Rzecznika, jeżeli w poradni specjalistycznej pacjent spotka się z odmową zarejestrowania skierowania może zwrócić się do tej placówki z pisemnym wnioskiem o zarejestrowanie skierowania, wpisanie na listę oczekujących oraz poinformowanie w formie pisemnej o wyznaczonym terminie udzielenia świadczenia zdrowotnego wraz z uzasadnieniem. Może również skierować skargę do właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ, z którym placówka zawarła umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Warto, aby do pisemnego wniosku pacjent dołączył  kopię skierowania, kopię pisma z wnioskiem o zarejestrowanie skierowania, które pacjent skierował do świadczeniodawcy, kopię odpowiedzi udzielonej pacjentowi na to pismo.

Pacjent może także skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta za pośrednictwem ogólnopolskiej bezpłatnej infolinii 800-190-590 czynnej od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-21.00. Dyżurujący pracownicy na bieżąco przekażą pacjentowi informacje co w danej sytuacji powinien zrobić oraz wskażą przysługujące mu środki prawne.

Odmowa zarejestrowania pacjenta powinna być odnotowana na skierowaniu. Rzecznik przypomina też, że każdy pacjent posiadając skierowanie na operację czy wizytę u specjalisty ma możliwość wyboru świadczeniodawcy na terenie całego kraju. Na stronach internetowych oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia, pacjent może samodzielnie sprawdzić liczbę osób oczekujących i średni czas oczekiwania na udzielenie danego świadczenia opieki zdrowotnej w konkretnej placówce oraz uzyskać informację o możliwości udzielenia świadczenia przez innych świadczeniodawców posiadających umowę o udzielanie konkretnych świadczeń zdrowotnych.