Obowiązujące obecnie prawo pozwala sądowi na zobowiązanie osoby uzależnionej od alkoholu do przymusowego leczenia. Jednak z realizacją takiego zobowiązania są problemy, bowiem w ośrodkach odwykowych brakuje miejsc, a sama procedura stosowania tego przymusu nie jest jasna.
W wystąpieniu do ministra zdrowia rzecznik praw obywatelskich przypomina, że zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, sąd może zobowiązać osobę uzależnioną od alkoholu do poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Jednak zdaniem RPO powstaje pytanie o zasadność funkcjonowania tej regulacji, w tym efektywność obecnego systemu, w kontekście utrzymującej się kolejki oczekujących na leczenie oraz sposobu postrzegania instytucji tzw. przymusowego leczenia. Z przygotowanego właśnie przez Ministerstwo Zdrowia kolejnego sprawozdania wynika, iż w 2011 r. liczba wniosków, które wpłynęły do sądów rodzinnych o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu wyniosła 39.736 natomiast liczba osób zobowiązanych oczekujących na leczenie w zakładzie stacjonarnym wyniosła 14.361.
Rzecznik stwierdza, że zobowiązanie do leczenia nie ma charakteru przymusu. Przymus stosowany jest na etapie doprowadzenia osoby uzależnionej od alkoholu na badanie przez biegłego, na rozprawę w sądzie i do zakładu leczniczego na podjęcie kuracji, jeśli osoba odmawia współpracy. Nie można jednak zatrzymać pacjenta w zakładzie lecznictwa odwykowego wbrew jego woli, a tym bardziej zmusić do aktywnego uczestnictwa w programie psychoterapii uzależnienia. - Obecnie mamy do czynienia z sytuacją, w której mimo krytycznej oceny - także w corocznych sprawozdaniach Rady Ministrów składanych Sejmowi na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi - funkcjonującego modelu przymusowego leczenia, nie idą za tym określone zmiany – czytamy w wystąpieniu. Zdaniem rzecznika, z postępowaniem w przedmiocie tzw. przymusowego leczenia wiąże się również problem sygnalizowany w skargach do Biura RPO, wynikający ze szczątkowej regulacji dotyczącej funkcjonowania gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, niedostatecznego określenia ich statusu, stosowanych procedur oraz uprawnień osób, których działania komisji bezpośrednio dotyczą. Rzecznik praw obywatelskich zwraca się do ministra zdrowia z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec dalszego funkcjonowania procedury tzw. przymusowego leczenia w jej obecnym kształcie, planów jej zniesienia bądź przeformułowania, jak również wskazania, w jaki sposób przedmiotowa kwestia rozwiązywana jest w innych państwach Unii Europejskiej.
Krzysztof Sobczak
\