Z taką praktyką w kontaktach z Narodowym Funduszem Zdrowia i podmiotami leczniczymi – nieświadomi swoich praw obywatele naszego kraju spotykają się coraz częściej. Dodatkowym utrudnieniem w poruszaniu się po meandrach prawnych regulacji ochrony zdrowia jest fatalny stan jej legislacji. Przepisy w tej materii zawierają często nieścisłości i luki prawne. Zadania władz publicznych w ochronie zdrowia należą do najbardziej niedookreślonych, co powoduje tzw. syndrom odpowiedzialności rozmytej. Poszczególni przedstawiciele organów odpowiedzialnych za ochronę zdrowia przerzucają wzajemnie na siebie odpowiedzialność za złe funkcjonowanie opieki zdrowotnej. 

W takiej sytuacji obywatel – pacjent i świadczeniobiorca pozostawiony jest sam sobie. Na dodatek sfera prawnych uwarunkowań ochrony zdrowia stanowi mały margines zainteresowania decydentów i programistów nauczania na wydziałach prawa i administracji. Niewiele miejsca poświęca się tym zagadnieniom w toku trwania aplikacji prawniczych.

Jednak tak być nie musi. Dlatego też podjąłem się w swojej praktyce zawodowej edukacji prawnej w odniesieniu do ochrony zdrowia. Prowadzę ją w formie wydawanych publikacji prawniczych, ale także szkoleń i działalności publicystycznej. Zająłem się głównie zagadnieniami odpowiedzialności władz publicznych za zapewnienie prawa do ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. 

Materialnym tego wyrazem jest pierwszy podręcznik Publicznego Prawa Ochrony Zdrowia opracowany pod moją redakcją naukową. Aby uzyskać świadczenie zdrowotne w możliwie jak najbardziej profesjonalnej formie winny ich udzielać działające pod kontrolą i nadzorem państwa podmioty lecznicze. Chcąc pomóc tym podmiotom, ale i osobom z ich usług korzystającym współtworzyłem pierwszy na rynku komentarz do ustawy o działalności leczniczej.

Zagadnienia dotyczące publicznej sfery ochrony zdrowia należą moim zdaniem do interdyscyplinarnych, bowiem dotyczą prawa, administracji i zdrowia publicznego. Właśnie ze względu na tak skomplikowany i traktowany w toku studiów i aplikacji prawniczych bardzo ogólnikowo charakter materii prawnej w odniesieniu do ochrony zdrowia została przygotowana propozycja studiów podyplomowych w ramach których możliwe będzie spojrzenie całościowe na te zagadnienia. Uważam bowiem, że aby mieć prawidłowy obraz całości uwarunkowań prawnych i organizacyjnych w odniesieniu do naszego systemu ochrony zdrowia, potrzebne jest spojrzenie na te zagadnienia z kilku perspektyw. 

Pierwsza dotyczy zagadnień prawa konstytucyjnego i administracyjnego w odniesieniu do zadań administracji publicznej działającej w ochronie zdrowia. Druga perspektywa to spojrzenie z punktu widzenia wykonawców świadczeń opieki zdrowotnej, ich praw i obowiązków w powiązaniu z zadaniami ze sfery zdrowia publicznego. Trzecia perspektywa to spojrzenie na system ochrony zdrowia z punktu widzenia pacjenta i jednocześnie przeważnie coraz bardziej ograniczanego w swych prawach świadczeniobiorcy. 

Przy tak szerokim potraktowaniu materii prawnych podstaw ochrony zdrowia  możliwe jest, przy odpowiednim ułożeniu programu, uzyskanie podczas jednych studiów podyplomowych wiedzy teoretycznej i praktycznej niezbędnej prawnikom, administratywistom i menadżerom, ale także organizacjom propacjenckim i pozarządowym działającym na rzecz praw obywatelskich.  Właśnie sfera praw pacjenta jest pkt. odniesienia dla zagadnień związanych z zadaniami władz publicznych i obowiązkami osób wykonujących zawody medyczne.

Od kilku lat sfera pomocy prawnej dla poszkodowanych pacjentów dynamicznie się rozwija. Jest to typowe dla społeczności państw dokonujących jak Polska transformacji społeczno-gospodarczej. Towarzyszy temu wzrost samej świadomości prawnej pacjentów. Jednocześnie pacjenci mają jednak coraz większe oczekiwania wobec osób wykonujących zawody medyczne, czy też wobec podmiotów leczniczych. Coraz częściej decydują się też na dochodzenie swoich racji przed sądem. Kwoty odszkodowań i zadośćuczynień, jakich żądają pacjenci, także są wyraźnie wyższe w stosunku do tych, jakie występowały choćby dekadę temu. Ponadto przed pacjentami otworzyła się także prostsza droga dochodzenia roszczeń przed komisją orzekającą o zdarzeniach medycznych. 

Z drugiej strony wydaje się, iż osoby wykonujące zawody medyczne i kadra zarządzająca podmiotami leczniczymi nie poświęcają odpowiednio dużo uwagi i nie wykazują odpowiedniej otwartości na edukację w zakresie praw pacjenta. Być może jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest dosyć wysoki poziom skomplikowania przepisów prawnych opisujących prawa pacjenta w różnych obszarach. W praktyce niewątpliwie osobie bez głębszego przygotowania trudno jest poruszać się w gąszczu przepisów prawnych. Niemniej ta niewiedza często skutkuje odpowiedzialnością nie tylko cywilną, ale także zawodową, a nawet karną. 

Z tej przyczyny stawiam sobie wraz ze współpracownikami za cel przybliżenie wiedzy o prawach pacjenta zarówno w teorii, jaki i w aspekcie czysto praktycznym. Pozwoli to na wyeliminowanie często zbędnych nieporozumień i napięć pomiędzy pacjentami a kadrą medyczną. W moim przekonaniu znacząco właściwa edukacja prawnicza w tej materii ułatwi też osobom wykonującym zawody medyczne oraz osobom zarządzającym podmiotami leczniczymi codzienne wykonywanie swoich zadań. 

Zajmowanie się zagadnieniami prawnymi w odniesieniu do sfery ochrony zdrowia daje także poczucie spełniania pewnego rodzaju misji dla najbardziej potrzebujących. Taką grupą, którą obdarzyłem szczególnym zainteresowaniem są dzieci. To im poświęcony został, opracowany wspólnie z profesorem H.Izdebskim i mecenasem T.Rekiem, pierwszy poradnik prawny dotyczący zagadnień związanych z szeroko rozumianymi prawami dziecka będącego pacjentem i świadczeniobiorcą. Będzie on pomocny w uzyskaniu przez dzieci i działających na ich rzecz rodziców lub innych opiekunów prawnych - właściwego dostępu do należnej im szczególnej opieki zdrowotnej. 

Przedstawione wyżej zagadnienia będą między innymi tematem zajęć podczas modułu prawnego studiów MBA w ochronie zdrowia organizowanych przez Uczelnię Łazarskiego.

Więcej informacji na ten temat: http://www.lazarski.pl/pl/oferta/mba/oferta-edukacyjna/mba-w-ochronie-zdrowia

Dr Maciej Dercz, radca prawny, dyrektor Instytutu Prawa Ochrony Zdrowia i lider modułu prawnego w MBA w ochronie zdrowia Uczelni Łazarskiego