Pytanie


Jakie kroki musi podjąć lekarz, gdy odstąpił od leczenia pacjenta?
Lekarz jest specjalistą poradni specjalistycznej pacjent nie wymaga nagłej pomocy. Pacjent zarzuca lekarzowi fałszowanie dokumentacji medycznej i dlatego z powodu braku zaufania lekarz nie chce dalej prowadzić jego leczenia.
 
Odpowiedź
 
Lekarz odstępując od leczenia ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta i wskazać mu realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym. Lekarz ma także obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, aby odstąpić od leczenia, musi uzyskać zgodę swojego przełożonego, a ponadto muszą istnieć poważne powody uzasadniające odstąpienie.

Tak jak wskazano w pytaniu lekarz nie może odstąpić od leczenia, gdy zwłoka w udzieleniu świadczenia lekarskiego mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.
 

Uzasadnienie
 
Zasady odstąpienia od leczenia wynikają z art. 38 ustawy z 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 10 ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku praw pacjenta oraz art. 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej ("KEL").

Z przepisów tych wynika, że odstąpienie od leczenia wymaga dokonania wpisu o tym w dokumentacji medycznej danego pacjenta. W dokumentacji powinien być odnotowany zarówno fakt odstąpienia, jak i jego uzasadnienie.

Powody odstąpienia od leczenia mogą podlegać kontroli (między innymi okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej, Narodowego Funduszu Zdrowa lub sądu, na przykład w przypadku domagania się przez pacjenta odszkodowania za szkodę spowodowaną odstąpieniem od leczenia), dlatego istotne jest, aby lekarz wpisywał do dokumentacji medycznej wszystkie okoliczności, które uzasadniają odstąpienie od leczenia.

Dodatkowo w przypadku odstąpienia od leczenia przez lekarza wykonującego zawód na podstawie stosunku pracy (lub w ramach służby) okoliczności uzasadniające odstąpienie od leczenia muszą być poważne. Prezentowany jest także pogląd, że wszyscy lekarze, niezależnie od formy wykonywania zawodu (stosunek pracy czy umowa cywilnoprawna), mogą to uczynić jedynie z ważnych powodów.

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty nie definiuje pojęcia poważne powody (KEL mówi o "szczególnie uzasadnionych wypadkach"). W komentarzach dotyczących tego zagadnienia wymienia się: obraźliwe zachowanie pacjenta lub jego bliskich wobec lekarza, w tym także agresywne zachowanie pacjenta wobec lekarza, permanentne niestosowanie się do zaleceń lekarza niweczące proces leczenia, utrata wzajemnego zaufania pomiędzy lekarzem a pacjentem.

Czytaj: RPO: pacjent musi wiedzieć, gdzie uzyska świadczenie, którego lekarz odmówił>>>

Lekarz pozostający w stosunku pracy lub na służbie przed odstąpieniem od leczenia musi uzyskać zgodę swojego przełożonego. Zgoda musi być uprzednia w stosunku do odstąpienia od leczenia i dotyczyć określonego pacjenta. Lekarz powinien poinformować swojego przełożonego o istnieniu ważnych powodów do odstąpienia, a przełożony lekarza powinien je ocenić i uznać za istotne przed wyrażeniem zgody na odstąpienie od leczenia.

Odstępując od leczenia lekarz ma obowiązek poinformować o tym pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, wskazując realne możliwości uzyskania danego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym, a więc lekarz jest zobowiązany do czynnej, konkretnej i realnej pomocy danemu pacjentowi w uzyskaniu świadczenia.

Lekarz powinien poinformować pacjenta o odstąpieniu od leczenia odpowiednio na tyle wcześniej, by pacjent mógł znaleźć innego lekarza lub podmiot leczniczy. Jednakże zachowanie obowiązku wskazania pacjentowi realnych możliwości uzyskania świadczenia może być utrudnione w przypadku świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych z budżetu państwa, bo lekarz musiałby wiedzieć nie tylko, że dane świadczenie jest udzielane przez określonego świadczeniodawcę, ale także jaki jest czas oczekiwania na świadczenie, a ustalenie tego w odniesieniu do lekarzy udzielających świadczeń na podstawie umowy z Funduszem może być utrudnione lub wręcz niemożliwe. Jest to więc okoliczność, na którą lekarz mógłby powołać się w razie ewentualnego postępowania prowadzonego przeciwko niemu.

Należy także wskazać, że przepisy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty nie przewidują sankcji za niewykonanie przez lekarza obowiązku poinformowania pacjenta o przyczynach odmowy, dokonania wpisu w dokumentacji lub uprzedniego powiadomienia o zamiarze powstrzymania się od wykonania świadczeń zdrowotnych.

W takim wypadku mają zastosowanie ogólne zasady odpowiedzialności: pracowniczej lub służbowej (gdy lekarz wykonuje zawód w ramach stosunku pracy lub w ramach służby), zawodowej (zgodnie z przepisami ustawy o izbach lekarskich) lub wynikające z prawa cywilnego (odszkodowanie lub zadośćuczynienie w związku ze szkodą powstałą w następnie naruszenia przez lekarza ciążących na nim obowiązków).
 

Czytaj inne komentarze tej autorki:
 

 
 
 
 
Małgorzata Brzozowska-Kruczek
Radca prawny, członek Zespołu Radców Prawnych Naczelnej Izby Lekarskiej od 2003 roku. Specjalizuje się w prawie medycznym.