Zasadą jest, iż pacjent ma prawo do uzyskania pomocy lekarskiej w sytuacji, gdy takiej pomocy potrzebuje. Art. 30 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty mówi, że lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Z kolei zgodnie z art. 38 lekarz może odstąpić od leczenia tylko, gdy nie ma zagrożenia życia i zdrowia. Niedopełnienie obowiązku udzielenia pomocy pacjentowi w zagrożeniu życia i zdrowia może więc spowodować powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej. Zdarzają się jednak sytuacje, w których to pacjent odmawia leczenia. Przykładowo lekarz rodzinny może uznać, że stan pacjenta, którego bada wymaga dalszego leczenia w szpitalu. Z kolei pacjent w szpitalu może odmówić chemioterapii. Co wówczas?

 

Pacjent musi wyrazić zgodę na leczenie

Pacjent zgodnie a art. 16 ustawy o rzeczniku praw pacjenta ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji o swoim stanie zdrowia. Z kolei lekarz godnie z art. 32 ustawy o zawodzie lekarza może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Art. 33 tej ustawy mówi zaś, że badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w tych  okolicznościach lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem. Zatem lekarz rodzinny przyjmując pacjenta w stanie zagrażającym jego zdrowiu, a nawet życiu, który może wyrazić zgodę na leczenie, musi ją otrzymać. W stanie zagrażającym życiu lekarz POZ wzywa więc karetkę, ale pacjent może nie zechcieć udać się do szpitala. Z kolei, gdy jest już w szpitalu może nie wyrazić zgodny na leczenie. Co wówczas?  Obowiązkiem lekarza jest zawsze poinformowanie pacjenta o dających się przewidzieć następstwach zaniechania pomocy.  Co powinien zrobić lekarz, gdy pacjent nadal odmawia leczenia?

Ważne jest oświadczenie o rezygnacji z leczenia - nawet w POZ

Ustawa mówi, że zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli. Trzeba jednak pamiętać, że większą wartość dowodową ma  pisemne oświadczenie o rezygnacji z proponowanego leczenia . Pacjent w opiece ambulatoryjnej, nie ma prawnego obowiązku składania pisemnego oświadczenia woli, iż odmawia leczenia szpitalnego. Jednak lekarz chcący w takiej sytuacji zabezpieczyć się przed ewentualnymi roszczeniami pacjenta, może poprosić go o złożenie pisemnego oświadczenia woli o rezygnacji z leczenia w szpitalu. Oświadczenie powinno zawierać informację, że pacjent nie wyraża zgody na leczenie w szpitalu oraz, że został poinformowany przez lekarza, o możliwych następstwach swojej decyzji. Pacjent może takie oświadczenie złożyć w dokumentacji medycznej lub na oddzielnym piśmie, które trzeba włączyć do dokumentacji medycznej. Jeżeli pacjent odmówi złożenia takiego oświadczenia, lekarz może, za zgodą pacjenta, przyjąć ustne oświadczenie woli w obecności osoby trzeciej np. innego lekarza lub pielęgniarki. W przypadku braku pisemnego oświadczenia woli pacjenta, lekarz zawsze powinien sporządzić adnotację w dokumentacji medycznej.

W szpitalu sprzeciw na piśmie

Zgodnie z art. 34 lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej zgody. Tu już nie wystarczy ustny sprzeciw. Przed wyrażeniem zgody przez pacjenta w takiej sytuacji lekarz ma obowiązek udzielenia mu informacji zgodnie.  Zatem lekarz nie powinien być bierny i ograniczyć się do wpisania odmowy pacjenta do dokumentacji medycznej, lecz dołożyć starań, aby pacjentowi wyjaśnić skutki odmowy lub opóźnienia, zwłaszcza gdy mogą być poważne, a lekarz o tym wie lub powinien był wiedzieć albo mógłby wiedzieć po dokonaniu odpowiednich, wymaganych w danej sytuacji, badań diagnostycznych. Prof. Mirosław Nestorowicz zwraca uwagę, że pacjent, któremu lekarz komunikuje niekorzystną diagnozę, w razie odmowy poddania się zabiegowi leczniczemu powinien mieć „czas do namysłu", zwłaszcza gdy zabieg nie ma charakteru nagłego i łączy się także z pewnym ryzykiem ubocznych następstw, których prawdopodobieństwa nie można wykluczyć. - Gdy jednak po pewnym czasie pacjent zdecyduje się na poddanie zabiegowi, szpital nie może odmówić wykonania zabiegu z tego powodu, że pacjent nie rokuje prawidłowej współpracy - podkreśla profesor. 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.