1. Wstęp
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) - dalej u.dz.l. wprowadza znaczące zmiany w zakresie funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Jednym z najszerzej komentowanych i wywołujących największe emocje zagadnień w toku prac nad ustawą była problematyka związana z przekształcaniem samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w spółki prawa handlowego. Nie ulegało także wątpliwości, że przekształcenia zadłużonych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w efektywnie działające podmioty gospodarcze jest możliwe jedynie przy zagwarantowaniu zasadniczej redukcji ich zadłużenia. Jak podnoszono w uzasadnieniu projektu ustawy o działalności leczniczej, powoływanie spółki prawa handlowego i obciążanie jej długiem przekształcanego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w pełnej wysokości, tworzyłoby realną perspektywę upadłości nowo powstałego podmiotu.

2. Przejęcie zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej
Zgodnie z art. 80 ust. 4 u.dz.l. spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był przekształcany samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, chyba że szczególny przepis ustawy stanowi inaczej. Oznacza to, że spółka kapitałowa, która jest sukcesorem samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej odpowiada także za jego długi. Przepis prawa może w sposób odmienny regulować zakres tej odpowiedzialności.
Przepisem takim jest art. 72 u.dz.l., który przewiduje że podmiot tworzący dokonując przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową przejmuje zobowiązania tegoż samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Minimalna wysokość kwoty przejmowanych zobowiązań ustalana jest w oparciu o tzw. wskaźnik zadłużenia rozumiany jako relacja sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do sumy jego przychodów. Wskaźnik ten ustalany jest przez podmiot tworzący samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej na podstawie danych zawartych w sprawozdaniu finansowym za ostatni przed przekształceniem rok obrotowy. Jeżeli tak obliczony wskaźnik zadłużenia jest wyższy niż 0,5, podmiot tworzący jest zobowiązany do przejęcia długów samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w części przekraczającej tenże wskaźnik (obligatoryjne przejęcie długu). Podmiot tworzący może podjąć decyzje o przejęciu długów powodujących, że wskaźnik zadłużenia obniży się poniżej 0,5 (fakultatywne przejęcie długu).

3. Kolejność przejmowanych zobowiązań
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że zarówno samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, jak i podmiot tworzący nie mają swobody w wyborze zobowiązań, które będą przedmiotem przejęcia. Zgodnie bowiem z treścią ustawy o działalności leczniczej, w pierwszej kolejności przejęciu przez podmiot tworzący będą podlegały zobowiązania „wymagalne najdawniej”. Ze sposobu redakcji przepisu należy wnioskować, że przejmowanie zobowiązań przez podmiot tworzący w kolejności chronologicznej (od najstarszych do najnowszych) dotyczy zarówno obligatoryjnego, jak i fakultatywnego przejęcia długu. Ustawa o działalności leczniczej definiuje zobowiązania podlegające przejęciu jako sumę kwoty należności głównej długu i odsetek. Można mieć wątpliwość, czy przejęciu będą podlegały także koszty sądowe i komornicze, które nie mieszczą się zasadniczo w pojęciu „należności głównej”.

Regulacja w zakresie kolejności przejmowania przez podmiot tworzący długów samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może mieć niezwykle istotne znaczenie praktyczne. Może się bowiem okazać, że struktura zadłużenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w ujęciu chronologicznym jest tego rodzaju, że przejęciu przez podmiot tworzący będą podlegała jedynie pewna kategoria długów. Inne zaś zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, istotne z punktu widzenia przyszłych interesów ekonomicznych powstającej w wyniku przekształcenia spółki kapitałowej nie zostaną przejęte przez podmiot tworzący w ramach obligatoryjnego przejęcia długu.
Powyższe oznacza, że na etapie przygotowawczym do przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową koniecznym będzie przeprowadzenie szczegółowej analizy zobowiązań podmiotu przygotowywanego do przekształcenia celem ustalenia nie tylko przewidywanego wskaźnika zadłużenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, ale także ustalenia wykazu jego zobowiązań w ujęciu chronologicznym celem ustalenia, które z tych zobowiązań zostaną przejęte przez podmiot tworzący w ramach procedury obligatoryjnego przejęcia długu, które zaś z nich powinny być przedmiotem np. oddzielnych negocjacji z wierzycielami w zakresie warunków spłaty tychże zobowiązań przez powstałą z przekształcenia spółkę kapitałową.
Przedstawiony powyżej mechanizm przejmowania przez podmioty tworzące długów samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jest na gruncie ustawy o działalności leczniczej jedyną regulacją dotyczącą oddłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które mają zostać przekształcone w spółki kapitałowe.

Ustawa o działalności leczniczej przewiduje wprawdzie procedury umarzania zobowiązań publicznoprawnych oraz prawo ubiegania się o dotacje celowe z budżetu państwa, jednakże możliwości te zostały przewidziane wyłącznie dla podmiotów tworzących przekształcane samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, które to podmioty przejęły zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w trybie przepisów art. 72 u.dz.l., o czym była mowa we wcześniejszej części niniejszego komentarza.

4. Zasady umarzania zobowiązań publicznoprawnych
Przechodząc do procedur związanych z umarzaniem zobowiązań publicznoprawnych, których dłużnikami są podmioty tworzące samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej należy zwrócić szczególną uwagę na treść art. 190 u.dz.l. Zgodnie z tym przepisem, jeśli podmiot tworzący przekształcił samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową do dnia 31 grudnia 2013 r. w trybie, o którym była mowa powyżej, zobowiązania publicznoprawne podmiotu tworzącego przejęte od samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej zostaną umorzone. Kategorie zobowiązań publicznoprawnych podlegających umorzeniu w sposób szczegółowy precyzują art. 191 i 192 u.dz.l. Ustawa o działalności leczniczej wymaga przede wszystkim, aby zobowiązania publicznoprawne podlegające umorzeniu były znane na dzień 31 grudnia 2009 r. W praktyce oznacza to, że umorzeniu będą podlegały zobowiązania publicznoprawne przekształcanego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej przejęte przez podmiot tworzący, które powstały najpóźniej do dnia 31 grudnia 2009 r. W konsekwencji przepisy ustawy o działalności leczniczej nie przewidują więc możliwości umarzania zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, które powstały pomiędzy dniem 1 stycznia 2010 r. a dniem poprzedzającym datę przekształcenia. Zwracamy uwagę, iż w sposób wielce prawdopodobny zdarzą się sytuacje, w których zobowiązania publicznoprawne samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, które będzie musiał przejąć podmiot tworzący w toku postępowania „przekształceniowego” zgodnie z opisaną powyżej zasadą chronologii (obligatoryjne przejęcie długu) nie będą mogły być przedmiotem umorzenia z uwagi na datę, w których zobowiązania te powstały, czyli po dniu 1 stycznia 2010 r. Umorzeniu, zgodnie z ustawą o działalności leczniczej, podlegają zobowiązania znane, przez które jak się wydaje należy rozumieć zobowiązania publicznoprawne ujawnione w sprawozdaniu finansowym samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, w oparciu o które ustalany jest wskaźnik zadłużenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej dla potrzeb jego przekształcenia. Posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „znanych zobowiązań” może jednak budzić wątpliwości interpretacyjne, których omówienie przekracza ramy niniejszego komentarza.
(...)