Zgoda pacjenta na udział studentów w badaniu nie zawsze jest konieczna

Obecność innych osób niż udzielających świadczeń co do zasady wymaga zgody pacjenta i lekarza. Wyjątkiem od tej reguły jest leczenie odbywające się w klinikach i szpitalach akademii medycznych. Jednak nawet w takiej sytuacji udział studentów nie może dokonywać się bez jakichkolwiek gwarancji ochrony praw pacjenta.

Do Rzecznika Praw Pacjenta zwróciliśmy się z pytaniem, czy pacjenci leczący się w szpitalu klinicznym mogą nie zgodzić się na udział studentów w ich badaniu (operacji, zabiegu) oraz czy mają wpływ na liczbę studentów, którzy uczestniczą w wykonywanym badaniu (zabiegu lub operacji)?

Rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego nie przewiduje ograniczeń w liczbie studentów w grupach w nauczaniu klinicznym poza VI rokiem studiów na kierunku lekarskim oraz V rokiem studiów na kierunku lekarsko-dentystycznym. 

- O obecności i liczebności grup studentów uczestniczących przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych decyduje szpital w porozumieniu z uczelnią. Zgodę w tym zakresie wyraża także lekarz prowadzący - odpowiada Bartłomiej Chmielowiec Rzecznik Praw Pacjenta. 

Czytaj także na Prawo.pl: Tłum studentów w gabinecie może naruszać prawa pacjenta

Uczestnictwo studentów w udzielaniu świadczeń

Rzecznik Praw Pacjenta zaznacza, że uczestnictwo, a także obecność w trakcie udzielania świadczeń medycznych innych osób, niż osoby ich udzielające co do zasady wymaga zgody pacjenta i lekarza.

- Wyjątkiem od tej reguły jest leczenie odbywające się w klinikach i szpitalach akademii medycznych, medycznych jednostkach badawczo–rozwojowych i innych jednostkach uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych, gdzie zgoda ta nie jest konieczna - dodaje, wskazując na art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.

RPP zauważa, że przyzwolenie pacjenta należy jednak uzyskać, jeżeli demonstracja ma charakter wyłącznie dydaktyczny. - Dodatkowo prawo do uczestniczenia przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych nie pozbawia pacjenta prawa do nietykalności osobistej, zatem osoby uczestniczące w procesie dydaktycznym nie mogą bez zgody pacjenta przeprowadzić na nim badań - podkreśla. 

Rzecznik Praw Pacjenta zaznacza, że osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia lub wykonywanie czynności kontrolnych na podstawie przepisów o działalności leczniczej .

- Krąg podmiotów zobowiązanych do poszanowania intymności i godności pacjenta jest jednak znacznie szerszy i obejmuje także szeroko rozumiany personel medyczny, tj. ogół pracowników, których praca związana jest z udzielaniem świadczeń zdrowotnych - dodaje RPP. 

Zauważa, że od lekarzy i innego personelu wymaga się życzliwości, taktu oraz poszanowania godności osobistej, a także poszanowania prawa do intymności i prywatności pacjenta.

Pacjent ma mieć gwarancje ochrony swoich praw

Bartłomiej Achler, adwokat, autor bloga Prawo dla zdrowia zauważa, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w 2014 r. orzekł (Konovalova v. Rosja, 37873/14) w sprawie dotyczącej obecności studentów podczas porodu.

Trybunał wskazał w nim, że ciało ludzkie stanowi najbardziej intymny aspekt życia prywatnego i każda, nawet najdrobniejsza interwencja medyczna stanowi jego naruszenie. Tym samym pacjent powinien być chroniony przed arbitralną ingerencją w to prawo. Ochrona ta powinna natomiast polegać na ustaleniu precyzyjnych warunków takiej ingerencji.

- Trybunał nie wykluczył dopuszczalności obecności studentów przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Zaznaczył jednak, że udział ten nie może dokonywać bez jakichkolwiek gwarancji ochrony praw pacjenta - podkreśla Bartłomiej Achler. 

Jak dodaje, do gwarancji tych Trybunał zaliczył m.in.: konieczność udzielenia pacjentowi pełnej i zrozumiałem informacji o możliwości i celu obecności studentów w udzielaniu świadczeń zdrowotnych, umożliwienie pacjentowi prawa realnego wyboru co do udziału studentów,
uzyskanie świadomej zgody pacjenta na udział studentów w czynnościach medycznych.

- W omawianej sprawie gwarancji takich nie było. Trybunał stwierdził więc naruszenie art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności - zauważa Bartłomiej Achler. 

Liczebność grup zajęciowych studentów

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodów medycznych określa jedynie liczebność grup, w jakich odbywają się zajęcia z praktycznego klinicznego nauczania dla studentów VI roku kierunku lekarskiego oraz V roku kierunku lekarsko-dentystycznego. Grupy te mogą być maksymalnie 5-osobowe, chyba że jest to niemożliwe na kierunku lekarskim, wtedy grupa może zostać powiększona do maksymalnie 8 studentów.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.