Artykuł pochodzi z LEX Ochrona Zdrowia

Podmioty lecznicze

 W 2011 r. rząd premiera Tuska doprowadził do uchwalenia  ustawy reformującej rynek podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Wejście w życie ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 ) – dalej u.dz.l. – określono na dzień 1 lipca 2011 r.

Ustawa o działalności leczniczej w świetle jej art. 1 określa:

  1. zasady wykonywania działalności leczniczej;
  2. zasady funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą, niebędących przedsiębiorcami;
  3. zasady prowadzenia rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą;
  4. normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych;
  5. zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem działalności leczniczej oraz podmiotami wykonującymi działalność leczniczą.


Z uwagi na zakres podejmowanych spraw nowa ustawa przypomina w dużym stopniu ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z., którą zastępuje.

Ustawa o działalności leczniczej kształtuje normatywnie rynek świadczeniodawców medycznych w Polsce, zmieniając częściowo obecny stan prawny i faktyczny. Zgodnie z obowiązującym poprzednio prawem (a szczególnie ustawą o zakładach opieki zdrowotnej)

świadczenia zdrowotne w Polsce mogły być udzielane zasadniczo tylko przez niżej wskazane podmioty:

 

  1. zakłady opieki zdrowotnej (publiczne i niepubliczne);
  2. indywidualne praktyki medyczne (lekarskie, pielęgniarskie, położnych);
  3. grupowe praktyki medyczne (lekarskie, pielęgniarskie, położnych), w formie spółki cywilnej lub partnerskiej.

Obecnie ustawa o działalności leczniczej stanowi fundamentalną podstawę prawną funkcjonowania wszystkich, tj. zarówno kompleksowych przedsiębiorcy, zakłady opieki zdrowotnej, jak i indywidualnych -prywatne praktyki, podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, tj. wykonujących według nowej nomenklatury działalność leczniczą, i wprowadza nowy podział świadczeniodawców.

Podtstawowa definicja działalności leczniczej i podmiotu leczniczego

W art. 2 u.dz.l. znajduje się słowniczek definicji legalnych, tj. wyjaśnienie niektórych pojęć użytych w ustawie, w szczególności takich jak: osoba wykonująca zawód medyczny, podmiot leczniczy niebędący przedsiębiorcą, podmiot wykonujący działalność leczniczą, podmiot tworzący, promocja zdrowia, szpital, świadczenie zdrowotne, świadczenie szpitalne. Ponadto art. 3 u.dz.l. zawiera definicję działalności leczniczej. Jest to podstawowe pojęcie dla ustawy o działalności leczniczej, a tym samym dla rynku medycznego. Wcześniej zasadniczo nie było ono używane w kontekście normatywnym.

Działalność lecznicza

Działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Istotą zatem i przedmiotem działalności leczniczej są świadczenia zdrowotne. Świadczenia zdrowotne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania.

Świadczenia zdrowotne są pojęciem utrwalonym już w polskim systemie zdrowotnym i uregulowanym wcześniej w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej. Obecnie ich definicja w wersji skróconej, ale zbieżnej z poprzednio obowiązującą (tj. z ustawy o zakładach opieki zdrowotnej), znajduje się w art. 2 ust. 1 pkt 10 u.dz.l.

Poza udzielaniem świadczeń zdrowotnych działalność lecznicza może również polegać na:

  1. promocji zdrowia lub
  2. realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia.

Promocja zdrowia

Podmiot wykonujący działalność leczniczą może także uczestniczyć w przygotowywaniu osób do wykonywania zawodu medycznego i kształceniu osób wykonujących zawód medyczny na zasadach określonych w odrębnych przepisach regulujących kształcenie tych osób.

Promocja zdrowia to zgodnie z ustawową definicją działania umożliwiające poszczególnym osobom i społeczności zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia i przez to jego poprawę, promowanie zdrowego stylu życia oraz środowiskowych i indywidualnych czynników sprzyjających zdrowiu.

Powyższe postanowienia są zasadniczo zbieżne z regulacjami ustawy o zakładach opieki zdrowotnej dotyczącymi celu działania zakładu opieki zdrowotnej czy też definicji zakładu opieki zdrowotnej. Szkoda jednakże, że promocja zdrowia straciła pozycję dotychczas równorzędnego ze świadczeniami zdrowotnymi celu (obowiązku) świadczeniodawcy medycznego.

Działalność dydaktyczna i badawcza pozostaje jak dotąd działalnością fakultatywną.

Świadczenia szpitalne

Ustawa o działalności leczniczej zawiera definicję legalną szpitala i świadczeń szpitalnych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 9 u.dz.l. szpital to przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym podmiot ten wykonuje działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne.

Natomiast świadczenia szpitalne to wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych; świadczeniami szpitalnymi są także świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia ich udzielania w okresie

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 12 u.dz.l. stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne to świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, świadczenia z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego udzielane pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych, stałych pomieszczeniach.

W rezultacie należy przyjąć podział świadczeń zdrowotnych stacjonarnych na szpitalne i inne niż szpitalne.

Reasumując, rodzajami działalności leczniczej są:

  • 1) stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne:
    • a) szpitalne,
    • b) inne niż szpitalne;
  • 2) ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Świadczenia inne niż szpitalne

Stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne udziela się w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej, hospicjum. Natomiast ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych udziela się w ambulatorium (przychodni, poradni, ośrodku zdrowia, lecznicy lub ambulatorium z izbą chorych), a także w zakładzie badań diagnostycznych i medycznym laboratorium diagnostycznym.

Rodzaje podmiotów mogących wykonywać działalność leczniczą

Ustawa o działalności leczniczej wprowadza dwa fundamentalne pojęcia odnoszące się do świadczeniodawców medycznych, czyli podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych: podmioty lecznicze oraz podmioty wykonujące działalność leczniczą. Drugie z pojęć ma szerszy zakres podmiotowy i obejmuje zarówno podmioty lecznicze, jak i prywatne praktyki zawodowe. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 5 u.dz.l. podmiot wykonujący działalność leczniczą to podmiot leczniczy, o którym mowa w art. 4, oraz praktyka zawodowa, o której mowa w art. 5 u.dz.l.

W świetle art. 4 u.dz.l.  definicja podmiotów leczniczych obejmuje :

  1. przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) - dalej u.s.d.g. we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
  2. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
  3. jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
  4. instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618);
  5. fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej;
  6. kościoły, kościelne osoby prawne lub związki wyznaniowe – w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.

Rodzaje podmiotów wykonujących działalność leczniczą w świetle nowej ustawy przedstawia poniższy schemat.
Podział podmiotów wykonujących działalność leczniczą, podmiotów leczniczych, praktyk zawodowych

Podmioty wykonujące działalność gospodarczą
W rezultacie rynek podmiotów leczniczych obejmuje przedsiębiorców oraz podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami (samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe), a także inne podmioty, do których należą instytuty badawcze, fundacje, stowarzyszenia i kościoły.

Podmioty lecznicze w świetle definicji działalności leczniczej

Powyższe jednostki ustawa nazywa „podmiotami leczniczymi”, a w praktyce są to świadczeniodawcy medyczni (świadczeniodawcy rynku usług medycznych). Zasadniczo poszerzenie katalogu świadczeniodawców medycznych związane jest z wyraźnym wskazaniem, iż należą do niego także przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej we wszelkich możliwych formach.

Z dotychczasowych rodzajów świadczeniodawców pozostawiono publiczne zakłady opieki zdrowotnej dwóch rodzajów, tj. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej i jednostki budżetowe. Nowa ustawa używa pojęcia „przedsiębiorcy”. W świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą (art. 4 u.s.d.g.).

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Osobami prawnymi, które prowadzą działalność gospodarczą, są przede wszystkim spółki akcyjne oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wśród jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, należy wymienić spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz komandytowo-akcyjną. Natomiast działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 u.s.d.g.).

Działalność gospodarcza

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, stąd też będzie ona miała zastosowanie również do podmiotów wykonujących działalność leczniczą, a będących przedsiębiorcami.

Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej (w gminie) albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Poza pojęciem przedsiębiorcy uregulowanym w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w polskim prawie występują także pojęcia legalne przedsiębiorcy oraz przedsiębiorstwa, uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. Zgodnie z art. 431 k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z art. 551 k.c. przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

  1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
  2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
  3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
  4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
  5. koncesje, licencje i zezwolenia;
  6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
  7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
  8. tajemnice przedsiębiorstwa;
  9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. 

(...)