NIK stwierdziła nieprawidłowości w inwestycjach wieloletnich w ochronie zdrowia

Inwestycje w zakresie ochrony zdrowia znalazły się wśród sprawdzanych przez Najwyższą Izbę Kontroli 47 wieloletnich programów budowlanych. Według NIK większość inwestorów nie działała wystarczająco skutecznie na rzecz prawidłowego przygotowania, planowego przebiegu oraz terminowego i sukcesywnego oddawania do użytku obiektów powstających w ramach tych przedsięwzięć.

Choć inwestorzy posiadali kompletną i aktualną dokumentację, a wykonawców robót budowlanych wybierano zgodnie z prawem, to jednak poszczególne inwestycje były mocno opóźnione. Przyczynił się do tego nieskuteczny nadzór oraz słabe wykorzystywanie przyznanych środków publicznych – stwierdziła Izba.

Z 47 realizowanych obecnie programów wieloletnich NIK skontrolowała siedem, z obszaru szkolnictwa wyższego i ochrony zdrowia. Na ich realizację zaplanowano w 2014 roku prawie 640 mln zł (około 7 procent planowanych wydatków na wszystkie programy wieloletnie tylko w roku 2014). W sumie na siedem skontrolowanych inwestycji przeznaczono około 9 mld zł. 

NIK przyznała, że zauważa poprawę w realizacji wieloletnich programów z zakresu inwestycji budowlanych.  Inwestorzy posiadali kompletną i aktualną dokumentację inwestycji, w tym programy inwestycji, dokumentację projektową i pozwolenia na budowę, a wykonawców robót budowlanych wybierano zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. Na realizację programów zapisano konkretne środki budżetowe do wykorzystania w poszczególnych latach, co z kolei narzucało pewien rygor inwestycyjny. Jednak z tym inwestorzy najczęściej sobie nie radzili.

Tylko w przypadku dwóch inwestycji - na siedem skontrolowanych - nie stwierdzono istotnych uchybień, co pozwoliło pozytywnie ocenić ich przygotowanie i realizację. Należała do nich między innymi przebudowa i rozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. W realizacji pozostałych skontrolowanych inwestycji wykryto szereg mniejszych lub większych nieprawidłowości, które wpływały na terminowość prac, powodując opóźnienia w realizacji poszczególnych zadań i niepełne wykorzystanie środków finansowych.

Oprócz pozytywnie ocenionych - przebudowy Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie oraz przebudowy i rozbudowy Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku realizacja pozostałych pięciu skontrolowanych programów powinna zostać zakończona - zgodnie z pierwotnie planowanymi terminami - do końca 2014 roku. Jednak programy były realizowane przewlekle, a daty ich zakończenia zmieniane. W przypadku trzech programów termin zakończenia zmieniano dwa razy. Najkrótsza realizacja programu to zaplanowany na cztery lata - Wieloletni Program Medyczny Rozbudowy i Przebudowy Szpitala Uniwersyteckiego w Bydgoszczy (8 lat od dnia rozpoczęcia przedsięwzięcia jako inwestycji wieloletniej). 

NIK zauważa, że niewłaściwe zorganizowanie procesu inwestycyjnego, już na etapie przygotowania inwestycji, a także w trakcie ich realizacji, powodowało niepełne  wykorzystywanie zapewnionych środków finansowych. Obiekty były nieterminowo przekazywane do użytkowania, co z kolei opóźniało ich wyposażenie i zagospodarowanie.

Łączna wartość kosztorysowa inwestycji realizowanych w ramach siedmiu skontrolowanych programów wieloletnich wyniosła prawie 4 mld 330 mln zł. Na ich realizację do końca 2014 roku - choć wówczas większość inwestycji powinna już być zakończona - wydano łącznie ponad 2 mld 400 mln zł, czyli około 55 procent  wartości kosztorysowych. 

Dla programu rozbudowy i przebudowy Szpitala Uniwersyteckiego w Bydgoszczy nieprawidłowo oszacowano możliwości pełnego wykorzystania tej placówki. Mimo zakończenia części inwestycji i przekazania obiektów do użytku, ich użytkowanie nie przyniosło oczekiwanych korzyści ekonomicznych. Szpital Uniwersytecki w Bydgoszczy nie był na razie w pełni wykorzystywany między innymi z powodu niskiej wartości kontraktów zawartych na lata 2012-2016 z wojewódzkim oddziałem Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Mimo starań podejmowanych przez szpital limitu świadczeń z NFZ nie udało się zwiększyć. 

Większość inwestorów nie dysponowała środkami własnymi na sfinansowanie  realizacji programów wieloletnich i wykorzystywała środki przyznane z budżetu państwa. Do czasu zakończenia kontroli nie wskazano ostatecznie źródeł finansowania programu wieloletniego budowy nowej siedziby Szpitala Uniwersyteckiego Kraków-Prokocim na kwotę ponad 176 mln zł, a dla programu budowy Szpitala Pediatrycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kwotę ponad 61 mln zł.

NIK podaje jako przykładową inwestycję realizację programu - budowa nowej siedziby Szpitala Uniwersyteckiego Kraków-Prokocim.

Formalnie inwestycja ta została rozpoczęta w 2006 roku i miała trwać do 2012 roku, jednak termin jej zakończenia zmieniano dwukrotnie, najpierw określono go do 2014 roku, obecnie jest to rok 2019. Jednak do dnia rozpoczęcia kontroli nie przystąpiono nawet do prac budowlanych. Po ośmiu latach przełożono jedynie magistralę wodociągową oraz wycięto drzewa i krzewy znajdujące się na terenie przyszłego szpitala. Z planowanych środków wykorzystano zaledwie 2 procent. Jedną z przyczyn opóźnień inwestycji były protesty organizacji ekologicznej, które przez blisko trzy lata (2011 - 2014) uniemożliwiały przygotowanie terenu. Po rozstrzygnięciu wątpliwości i zakończeniu protestów konieczna była z kolei analiza i weryfikacja dotychczasowych założeń: demograficznych, epidemiologicznych i ekonomicznych, a także aktualizacja dokumentacji projektowej. Weryfikacja ujawniła konieczność uwzględnienia w projekcie budowlanym zmian wynikających z aktualnych przepisów, co miało istotny wpływ na wybór trybu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. NIK pozytywnie oceniła doprowadzenie w styczniu 2015 roku do podpisania umowy na generalne wykonawstwo inwestycji. Zgodnie z planem budowa ma wkrótce ruszyć.

Czytaj: Kraków: wyłoniono wykonawcę nowej siedziby Szpitala Uniwersyteckiego>>>

NIK zaleca, aby w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości, minister zdrowia wzmocnił nadzór nad realizacją zadań w ramach programów wieloletnich, w tym przede wszystkim nad efektywnym wykorzystaniem przeznaczonych na ten cel środków budżetowych.

W opinii NIK środki publiczne powinny być przekazywane na finansowanie inwestycji budowlanych, które są prawidłowo przygotowane do realizacji, a ich inwestorzy posiadają uzgodnione programy inwestycji.

Według NIK poprawę realizacji wieloletnich programów z zakresu inwestycji budowlanych przyniesie również zwiększenie ministerialnej kontroli nad inwestorami, którzy nadzorują przebieg realizacji poszczególnych zadań.