1. Wprowadzenie
Niniejsza publikacja ma na celu pokazanie przykładowego modelu funkcjonowania systemu zamówień publicznych w zakładzie opieki zdrowotnej począwszy od organizacji komórki zajmującej się zamówieniami publicznymi, poprzez stworzenie odpowiedniego systemu obiegu dokumentów aż do realizacji tegoż zamówienia, czyli realizacji umowy.
Na początku jednak należy wskazać co to jest zakład opieki zdrowotnej i pokazać jego miejsce w systemie finansów publicznych. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) - dalej u.z.o.z. zakładem opieki zdrowotnej jest wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków majątkowych utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Ten sam przepis wskazuje, że zakład opieki zdrowotnej może być utworzony również w celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia czy też w celu realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia.
W świetle regulacji prawnych zawartych w art. 2 u.z.o.z., zakładem opieki zdrowotnej może być:
1)
szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, sanatorium, prewentorium, hospicjum stacjonarne, inny niewymieniony z nazwy zakład przeznaczony dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu;
2)
przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia, ambulatorium;
3)
pogotowie ratunkowe;
4)
medyczne laboratorium diagnostyczne;
5)
pracownia protetyki stomatologicznej i ortodoncji;
6)
zakład rehabilitacji leczniczej;
7)
żłobek;
8)
ambulatorium lub ambulatorium z izbą chorych jednostki wojskowej, Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz jednostki organizacyjnej Służby Więziennej;
9)
stacja sanitarno-epidemiologiczna;
10)
wojskowy ośrodek medycyny prewencyjnej;
11)
jednostka organizacyjna publicznej służby krwi;
12)
inny zakład spełniający warunki określone w ustawie.
Korzystając z informacji zawartych na portalu zakładów opieki zdrowotnej oraz świadczeniobiorców można podać, że w Polsce istnieją 6,234 publiczne placówki ochrony zdrowia oraz 20,295 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej (stan na dzień 23.07.2010). W samym województwie pomorskim liczby te stanowią odpowiednio 234 publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz 940 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej. Dla porównania warto wskazać także liczbę placówek ochrony zdrowia w województwie mazowieckim. Stanowi to odpowiednio 1,158 publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz 2,518 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej. Podział w poszczególnych grupach został zobrazowany w poniższej tabeli.

Miejsce zamówień publicznych

Zakład opieki zdrowotnej może być utworzony przez różne podmioty, jednakże ze względu na charakter niniejszej publikacji zajmiemy się jednostkami powstałymi z inicjatywy:
1)
ministra lub centralnego organu administracji rządowej;
2)
wojewody;
3)
jednostki samorządu terytorialnego;
4)
publicznej lub niepublicznej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych;
5)
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
Jednostki utworzone przez wyżej wskazane podmioty należy zaliczyć do publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które w odróżnieniu od niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej stanowią w 100% własność publiczną. Cechą charakterystyczną publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest to, że posiadają osobowość prawną i samodzielność w prowadzeniu działalności statutowej. Główne źródło finansowania publicznych zakładów opieki zdrowotnej stanowi kontrakt zawierany z Narodowym Funduszem Zdrowia, na podstawie którego przekazywane są środki finansowe na realizowanie świadczeń zdrowotnych na rzecz osób ubezpieczonych w NFZ.
Należy zauważyć, że ustawodawca umieszczając samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej w sektorze finansów publicznych, co wynika z treści art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) - dalej u.p.f. określił kategoryczne ramy wydatkowania środków publicznych. Środki te muszą być wydatkowane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, w sposób umożliwiający terminową realizację zadań oraz w wysokości i w terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań (art. 44 u.f.p.).
Podkreślić należy, że kierownik zakładu opieki zdrowotnej chcąc sprostać wymaganiom ustawy o finansach publicznych musi odpowiednio zorganizować zamówienia publiczne w prowadzonej jednostce, a przykładowy tego model został opisany w niniejszej publikacji.

2. Miejsce zamówień publicznych w strukturze organizacyjnej zakładu opieki zdrowotnej
2.1. Struktura organizacyjna i zasady jej budowania
Na wstępie należy wyjaśnić czym jest struktura organizacyjna i jakie są zasady jej budowania. W skrócie można powiedzieć, że struktura organizacyjna to swoista sieć powiązań pomiędzy istotnymi dla danej organizacji komórkami wewnętrznymi mająca na celu zapewnienie sprawnego działania tej komórki jak i całej organizacji. W przypadku zakładu opieki zdrowotnej komórkami wewnętrznymi mogą być działy (sekcje) administracyjne i finansowe, oddziały medyczne, a także pojedyncze stanowiska takie jak inspektor BHP, inspektor ds. ochrony środowiska, inspektor ds. ochrony radiologicznej i inne.
Przy budowie struktury organizacyjnej można wykorzystać sześć podstawowych elementów konstrukcyjnych:
1)
projektowanie stanowisk pracy – polega na określeniu zakresu obowiązków poszczególnych osób pracujących w danej organizacji. Można powiedzieć, że jest to określenie zakresu odpowiedzialności pracownika w związku z wykonywaną przez niego pracą;
2)
grupowanie stanowisk pracy – proces łączenia w grupy stanowisk pracy zgodnie z pewnym logicznym układem. W praktyce polega to na tworzeniu działów (wydziałów), tworzeniu stanowiska kierownika takiego działu (wydziału) i podporządkowaniu nowo powstałej komórce pracowników o określonym zakresie obowiązków;
3)
ustalenie hierarchicznej zależności (stosunków służbowej podległości) między poszczególnymi stanowiskami – ustalenie relacji podporządkowania pomiędzy danym kierownikiem a daną grupą pracowników;
4)
rozdzielanie uprawnień decyzyjnych między poszczególne stanowiska – można wyróżnić tutaj dwa sposoby rozdzielania uprawnień: delegowania uprawnień i decentralizacja uprawnień. Delegowanie uprawnień jest procesem, w toku którego kierownik przekazuje do wykonania pracownikom część swoich obowiązków i uprawnień. Decentralizacja to proces systematycznego delegowania władzy i uprawnień w ramach danej organizacji tak daleko w dół jak jest to tylko możliwe (zarządzanie na poziomie średniego i niższego szczebla). Decyzje powinno się zawsze podejmować możliwie na najniższym szczeblu i jak najbliżej sceny działań, których dotyczy. Co więcej powinno się je podejmować na takim szczeblu, który daje pewność, że w pełni rozważono wszelkie działania i cele objęte jej wpływem1.
5)
koordynacja czynności pomiędzy stanowiskami – proces integrowania działań różnych działów (wydziałów) danej organizacji;
6)
różnicowanie stanowisk pracy – można wskazać na dwa rodzaje stanowisk: stanowiska liniowe i stanowiska sztabowe. Stanowisko liniowe jest stanowiskiem w łańcuchu bezpośredniego wydawania poleceń odpowiedzialnym za osiąganie celów organizacji. Stanowisko sztabowe ma służyć doświadczeniem, radą i wsparciem stanowiskom liniowym2.
(...)