1. Wstęp

Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) – dalej u.dz.l. – wskazuje na wzmocnienie, w stosunku do rozwiązań obowiązujących do dnia 30 czerwca 2011 r., nadzoru właścicielskiego sprawowanego przez podmiot tworzący nad samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej. Do dnia 30 czerwca 2011 r. przepisami regulującymi zagadnienie nadzoru i kontroli samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej były przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. – oraz wydane na podstawie art. 67 ust. 5 u.z.o.z. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 listopada 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej i nad jednostkami transportu sanitarnego (Dz. U. Nr 94, poz. 1097). Należy zwrócić uwagę, że w porównaniu do obowiązujących do dnia 30 czerwca 2010 r. przepisów obecnie zagadnienie kontroli i nadzoru regulowane jest przepisami ustawy o działalności leczniczej, na co wskazuje art. 1 pkt 5 u.dz.l., oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia wydane w oparciu o przepis art. 122 ust. 6 u.dz.l., z tym zastrzeżeniem, że jak dotąd (do dnia 9 sierpnia 2011 r.) brak tego aktu wykonawczego.
Uprawnienia kontroli i nadzoru nad samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej przysługują:
– podmiotowi tworzącemu,
– Ministrowi Zdrowia,
– wojewodzie, jako organowi prowadzącemu rejestr.

2. Nadzór sprawowany przez podmiot tworzący

Zagadnienie nadzoru nad samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej sprawowanego przez podmiot tworzący normują przepisy art. 121 u.dz.l.
Zgodnie z art. 121 ust. 2 u.dz.l. podmiot tworzący sprawuje nadzór nad zgodnością działań zakładu z:
– przepisami prawa,
– statutem,
– regulaminem organizacyjnym.
W tym miejscu należy zauważyć, że o ile statut samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej zgodnie z art. 42 ust. 4 u.dz.l. nadaje podmiot tworzący, o tyle regulamin organizacyjny zakładu zgodnie z art. 23 u.dz.l. ustalany jest przez kierownika zakładu. W procedurze ustalania regulaminu organizacyjnego nie uczestniczy podmiot tworzący.
Nie może budzić wątpliwości, że przepisami prawa, które stanowią podstawę oceny prawidłowości działania zakładu, są także m.in. akty organów podmiotu tworzącego zakładu (rady gminy, powiatu, sejmiku województwa, senatu uczelni medycznej), akty organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz zarządzenia rektora uczelni medycznej. Bardzo istotne znaczenie wśród tych przepisów mają m.in. zasady gospodarowania mieniem przez zakład ustalane przez organ tworzący w oparciu o delegację art. 54 ust. 2 u.dz.l.
W ramach nadzoru podmiot tworzący może żądać informacji, wyjaśnień i dokumentów od organów samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (kierownika oraz rady społecznej zakładu) oraz dokonywać kontroli i oceny działalności tego podmiotu.
Kontrola i ocena dokonywane przez podmiot tworzący obejmują w szczególności:
– realizację zadań określonych w regulaminie organizacyjnym i statucie oraz dostępność i jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych,
– prawidłowość gospodarowania mieniem oraz środkami publicznymi,
– gospodarkę finansową.
Zakres kontroli i ocen wzorowany jest na wspomnianym we wstępie i obowiązującym do dnia 30 czerwca 2011 r. rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej i nad jednostkami transportu sanitarnego.
Podmiot tworzący w razie stwierdzenia niezgodnych z prawem działań kierownika wstrzymuje ich wykonanie oraz zobowiązuje kierownika do ich zmiany lub cofnięcia. W przypadku niedokonania zmiany lub niecofnięcia tych działań w wyznaczonym terminie podmiot tworzący może rozwiązać z kierownikiem stosunek pracy albo umowę cywilnoprawną.
Pewne uregulowania szczególne dotyczą uczelni medycznej jako podmiotu tworzącego. Uczelnia medyczna jest obowiązana do przeprowadzania kontroli podległego zakładu co najmniej raz na sześć miesięcy. Nadto obowiązana jest ona wnioski z kontroli przekazać niezwłocznie Ministrowi Zdrowia.

3. Kontrola samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej sprawowana przez Ministra Zdrowia

Uprawnienia kontrolne Ministra Zdrowia względem samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, jako podmiotu leczniczego, regulują przepisy art. 118 i 119 u.dz.l. Należy zaznaczyć, że Minister Zdrowia sprawuje kontrolę nad wszystkimi samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej, a nie tylko nad utworzonymi przez siebie czy też uczelnie medyczne.
Minister Zdrowia ma prawo przeprowadzania kontroli samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej pod względem zgodności jego działalności z prawem oraz pod względem medycznym.
W ramach kontroli pod względem zgodności z prawem Minister jest uprawniony w szczególności do:
– wizytacji pomieszczeń;
– obserwowania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w sposób nienaruszający praw pacjenta (obserwacja taka może być przeprowadzana wyłącznie przez osobę wykonującą zawód medyczny);
– oceny uzyskanej dokumentacji medycznej, z tym że ocena taka może być wykonana wyłącznie przez osobę wykonującą zawód medyczny;
– oceny informacji i dokumentacji innej niż dokumentacja medyczna;
– oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym w zakresie dostępności i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych (oceny takiej może dokonać wyłącznie osoba wykonująca zawód medyczny);
– oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym w zakresie niewymienionym powyżej;
– oceny gospodarowania mieniem oraz środkami publicznymi.
(...)