Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawo i Zdrowie
W związku z coraz częściej zawieranymi umowami cywilnoprawnymi przez pielęgniarki/położne w podmiotach leczniczych prosimy o opinię. Pielęgniarka została zatrudniona w wymiarze od 250 do 300 godzin miesięcznie na podstawie umowy cywilnoprawnej. W dwudziestej godzinie pełnienia dyżuru popełnia ona błąd, np. polegający na przetoczeniu różnoimiennej krwi, w wyniku czego pacjent umiera (opisywana sytuacja jest czysto hipotetyczna).
Jak rozkładać się będzie odpowiedzialność na różnych szczeblach zarządzania w podmiocie leczniczym będącym/niebędącym przedsiębiorcą za popełniony przez pielęgniarkę błąd medyczny?
Czy zawierając wyżej wymienioną umowę, pielęgniarkę obowiązuje określona prawnie (a jeśli tak, to jaka) przerwa pomiędzy dyżurami?
Odpowiedź:
Obowiązujące przepisy nie zawierają norm ograniczających czas pracy pracowników medycznych z punktu widzenia ochrony pacjenta. Rozkład odpowiedzialności pomiędzy podmiotem a pielęgniarką zależny będzie od rodzaju łączącej ich umowy oraz czynników, jakie przesądziły o popełnieniu błędu w konkretnym przypadku.
Uzasadnienie:
Odpowiedzialność podmiotu leczniczego wobec pacjenta w przypadku wyrządzenia szkody związanej z udzieleniem świadczeń zdrowotnych oraz ewentualnie następującego w jej wyniku zgonu pacjenta nie jest zależna od statusu podmiotu jako publicznego bądź niepublicznego. Rozkład odpowiedzialności pomiędzy podmiotem a pracownikiem zależny jest natomiast od rodzaju wiążącej ich umowy, przy czym biorąc pod uwagę treść pytania, należy pominąć stosunki o charakterze pracowniczym i ocenić jedynie rozkład odpowiedzialności przy umowie cywilnoprawnej.
Zakładając, iż wskazane w pytaniu umowy są umowami zawieranymi pomiędzy podmiotem leczniczym a pielęgniarką prowadzącą indywidualną praktykę pielęgniarską, zastosowanie znajdzie art. 33 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 217 z późn. zm.) – dalej u.dz.l. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku wykonywania działalności leczniczej przez pielęgniarkę jako indywidualnej praktyki pielęgniarki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem, odpowiedzialność za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielania świadczeń zdrowotnych, ponoszą solidarnie pielęgniarka i podmiot leczniczy.
W przedstawionym wyżej przepisie mowa jest wyłącznie o praktykach pielęgniarskich wykonywanych wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego, co oznacza, iż odpowiedzialność solidarna zachodzić będzie tylko wówczas, gdy umowa zawarta została przez pielęgniarkę prowadzącą praktykę, o której mowa w art. 19 ust. 4 u.dz.l. (pielęgniarka wykonująca indywidualną praktykę pielęgniarki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem).
W przypadku natomiast umowy pielęgniarki prowadzącej praktykę, o której mowa w art. 19 ust. 1 u.dz.l. (pielęgniarka wykonująca zawód w ramach działalności leczniczej jako indywidualna praktyka), rozkład odpowiedzialności cywilnej pomiędzy nią a podmiotem leczniczym przebiegać będzie na zasadach ogólnych, a zatem w oparciu o art. 429 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121), zgodnie z którym, kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze, albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.
Na ostateczną ocenę rozkładu odpowiedzialności w konkretnym przypadku wpływ miałyby jednak również takie czynniki, jak fakt zgłaszania przez pielęgniarkę przemęczenia, tryb i skuteczność nadzoru nad wykonywanymi przez nią czynnościami, możliwość odstąpienia od wykonania danej czynności i szereg innych. Wydaje się, że nie bez znaczenia byłyby też przyczyny zawarcia przez pielęgniarkę umowy zobowiązującej ją do pracy w takim wymiarze godzin oraz ich świadomość po stronie podmiotu leczniczego (kwestia istnienia ewentualnego wyzysku), a także elementy odpowiedzialności podmiotu za organizację pracy danej komórki i stopień wpływu pielęgniarki na organizację pracy.
Szczegółowe wyjaśnienie zasad odpowiedzialności solidarnej oraz analiza orzecznictwa dotyczącego poszczególnych przypadków rozkładu odpowiedzialności wykracza poza ramy wielkościowe niniejszego opracowania.
Odnośnie przerw w pracy, do wykonywania zawodu na podstawie umowy cywilnoprawnej nie mają zastosowania normy odpoczynku określone w przepisach prawa pracy. Na uwagę zasługuje przy tym fakt, iż normy te odnoszą się jedynie do pracy na rzecz jednego pracodawcy i regulują jedynie stosunki pomiędzy pracownikiem a tym pracodawcą. Nie zabraniają pielęgniarce wykonywania zawodu na rzecz innych podmiotów w czasie odpoczynku, a więc de facto wykonywania go w dowolnym niemal wymiarze godzin. Nie istnieją więc obecnie w polskim systemie prawa normy ograniczające dopuszczalny czas pracy pracownika medycznego z punktu widzenia ochrony pacjenta.
Iwona Kaczorowska-Kossowska, autorka współpracuje z Serwisem Prawo i Zdrowie
Odpowiedzi udzielono 11 czerwca 2014 r.
\