1. Wprowadzenie
Zmiany dokonane ustawą refundacyjną wywołują kontrowersje nie tylko wśród konstytucjonalistów oraz praktyków prawa, ale przede wszystkim poruszają środowiska lekarskie, aptekarskie, producenckie oraz hurtownicze. Skutki wprowadzonych zmian będą miały wpływ na sposób korzystania z należnych świadczeń opieki zdrowotnej przez pacjentów, bowiem determinować będą wysokość dopłat do leków ze środków własnych. W efekcie może to zmniejszyć atrakcyjność korzystania z podstawowych swobód gwarantowanych.
Najważniejsze obszary aktywności podmiotów funkcjonujących na rynku farmaceutycznym zostały ustawowo zmodyfikowane poprzez m.in. zmianę procedury wnioskowania, dystrybucji produktów refundowanych oraz sposobu ustalania ich cen. Dodatkowo wprowadzone ograniczenia marketingowe i wsparcia sprzedaży w łańcuchu dystrybucji po dniu 1 stycznia 2012 r. będą miały wpływ w kontekście sprawowania kontroli i bezpośredniego uczestnictwa, poprzez zawieranie umów, na relacje pomiędzy lekarzami, aptekarzami oraz Narodowym Funduszem Zdrowia. Przedmiotowe zmiany wpłyną na planowaną optymalizację finansowania i dopłat refundacyjnych z budżetu państwa.
2. Geneza zmian
Szereg zmian wprowadzonych ustawą o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych ma na celu praktyczną implementację dyrektywy Rady z dnia 21 grudnia 1988 r. dotyczącej przejrzystości środków regulujących ustalanie cen na produkty lecznicze przeznaczone do użytku przez człowieka oraz włączenia ich w zakres krajowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych (Dz. Urz. WE L 40 z 11.02.1989, s. 8), ujednolicenie wszystkich procedur dotyczących refundacji, racjonalizację wydatków na refundację oraz zapewnienie stabilności finansowej systemu. Dodatkowo ma chronić interesy pacjenta przed windowaniem cen oraz konkurencją na poszczególnych etapach dystrybucji, wpływającymi na różnice cen leków w aptekach.
2. Geneza zmian
Dotychczasowa polityka dystrybucyjna i sprzedaży opierała się na decyzjach biznesowych. Nowa regulacja może doprowadzić do spadku rentowności branży farmaceutycznej, dystrybucyjnej oraz aptekarskiej. Dla pacjenta może to oznaczać wzrost cen leków nawet o kilkanaście procent oraz ograniczenie ich dostępności. Zmiany wpłyną na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa prawnego obrotu produktami refundowanymi, co jednocześnie wiąże się z klarownością w podejmowaniu decyzji przez farmaceutów i lekarzy, dotyczących przepisywania produktów refundowanych.
Obowiązek ustawowy rezygnacji z działań marketingowych i trademarketingowych doprowadzi do konieczności ich modyfikacji w celu zwiększenia atrakcyjności produktów farmaceutycznych i ich sprzedaży. Powstaną nowe podmioty na rynku, pośrednio uczestniczące w łańcuchu dystrybucji i marketingu produktu, w celu uniknięcia naruszeń przepisów prawa.
Kolejną konsekwencją wprowadzenia zmian może być redukcja wypisywanych recept na produkty refundowane ze względu na ryzyko surowej odpowiedzialności lekarzy. Reakcją na przedmiotową sytuację może być tworzenie nowych kanałów relacji lekarz-farmaceuta.
Ze względu na ryzyko po stronie farmaceutów znacząco zmniejszy się poziom substytucji aptecznej wyłącznie do leków będących na listach refundowanych.
Taka sama cena leku w każdej aptece oraz brak rabatów podnoszących jej rentowność oraz konkurencyjność na rynku doprowadzi do sytuacji zagrożenia ekonomicznego wielu punktów aptecznych oraz hurtowni. Z badań przeprowadzonych ostatnio przez Związek Pracodawców Hurtowni Farmaceutycznych wynika, że upadłością może być zagrożonych do 20% aptek w Polsce. Zła sytuacja płatnicza aptek negatywnie wpłynie na hurtownie.
Przedmiotowe prognozy budzą niepokój i mogą doprowadzić do zmniejszenia dostępności pacjentów do leków. Jednocześnie może zostać ograniczony asortyment leków dostępnych w aptekach ze względu na krótsze terminy płatności wobec hurtowni oraz rzadsze dostawy z większą jednorazową ilością leków, wpływające bezpośrednio na ekonomizację i konieczne oszczędności w sektorze dystrybucji. W początkowej fazie obowiązywania przepisów ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych efektem może być obniżenie standardu usług dla aptek i dłuższy czas realizacji recept dla pacjenta poprzez zwiększenie kosztów transportu oraz mniej regularne zaopatrzenie.
Z perspektywy budżetu państwa modyfikacja obecnego systemu może przynieść duże oszczędności.
(...)
Jak się przygotować praktycznie do nowego systemu refundacyjnego?
Komentarz stanowi analizę nowych realiów prawnych obowiązujących od dnia 1 stycznia 2012 r., wprowadzonych przez ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696) dalej u.r.l. Zmiany ustawowe mają charakter rewolucyjny oraz systemowy i niewątpliwie będą miały ogromny wpływ m.in. na modele i struktury biznesowe, stosowane dotychczas instrumenty wsparcia sprzedaży i dystrybucji produktów refundowanych, relacje lekarz-pacjent oraz stworzenie efektywnego systemu kontroli poszczególnych szczebli. W artykule zostanie uwzględniony kontekst praktycznego przygotowania do nowego systemu refundacji zarówno producentów, hurtowników, aptekarzy, jak lekarzy oraz pacjentów.