Standard opieki zdrowotnej w przypadku pacjentów nieheteroseksualnych może być niższy z powodu rozpowszechnienia wśród personelu medycznego stereotypów dotyczących osób LGB – wynika z raportu opublikowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Osoby te są często dyskryminowane ze względu na swoją orientację. Jednak liczba skarg składanych do Rzecznika w tej sprawie jest znikoma.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich w roku 2012 wpłynęło łącznie 21 skarg na dyskryminację ze względu na orientację seksualną. W roku 2013 było 65 takich skarg. W latach 2012-2013 tylko dwie skargi dotyczyły dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w obszarze opieki zdrowotnej.
Tymczasem z przeprowadzonych badań wynika, że sytuacja jest zupełnie inna. Respondenci odpowiadali, że zdarzały się przypadki odmowy podjęcia leczenia czy przeprowadzenia badania z uwagi na orientację seksualną pacjenta. Lekarze podejmowali niekiedy decyzje dotyczące leczenia czy diagnostyki w oparciu o stereotypy – respondenci jako przykłady wskazali identyfikowanie orientacji homoseksualnej z zakażeniem wirusem HIV, rozwiązłym trybem życia, a nawet pedofilią. W oparciu o takie przekonania lekarze uzależniali niekiedy podjęcie leczenia od testu na obecność wirusa HIV, doradzali podjęcie prób leczenia homoseksualizmu, czy zadawali sugerujące pytania dotyczące pedofilii w trakcie konsultacji psychiatrycznych.
Pacjenci narażeni byli również na niestosowne, nawet wulgarne komentarze i obraźliwe, poniżające określenia osób homoseksualnych ze strony personelu medycznego. Brak znajomości specyfiki problemów zdrowotnych osób nieheteroseksualnych, doświadczanie przez pacjentów LGB przypadków naruszających ich godność, poniżającego traktowania przez personel medyczny, ujawnianie przez personel medyczny chronionej prawem informacji o orientacji seksualnej pacjenta mogą skutkować odkładaniem decyzji o podjęciu leczenia. Może to też generować zagrożenia dla innych osób (na przykład brak właściwej diagnozy i leczenia może stwarzać ryzyko rozprzestrzeniania choroby).
Według Rzecznika analiza krajowych polityk zdrowotnych pozwala na sformułowanie wniosku, że problemy osób nieheteroseksualnych nie znajdują w nich odzwierciedlenia – w Narodowym Programie Zdrowia czy w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego brak jest odwołań do specyficznej sytuacji zdrowotnej osób nieheteroseksualnych.
Raport Rzecznika wskazuje, że jedną z przyczyn nierównego traktowania osób nieheteroseksualnych może być niedostateczna wiedza personelu medycznego na temat specyfiki leczenia osób LGB. Personel medyczny nie otrzymuje też odpowiedniej oferty szkoleniowej na ten temat. Zdarzają się też przypadki przekazywania w trakcie szkoleń treści przedstawiających homoseksualizm oraz biseksualizm jako zaburzenie. Ma to swoje konsekwencje dyskryminujące.
Rzecznik postuluje uwzględnienie specyficznych problemów osób LGB w programach i politykach zdrowotnych, w szczególności uwzględnienie większej liczby prób samobójczych i samobójstw osób nieheteroseksualnych przy tworzeniu poradnictwa i programów dotyczących zapobiegania samobójstwom dzieci i młodzieży, rozpowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy na temat specyfiki leczenia osób LGB, usunięcie z obowiązujących regulacji prawnych postanowień, które klasyfikują homoseksualizm jako zaburzenie, zestawione z gwałtem czy prostytucją, realizację zadań z Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania na lata 2013-2016 w systemie ochrony zdrowia, czyli upowszechnianie uwzględniania w toku kształcenia aktualnej wiedzy medycznej i psychologicznej na temat funkcjonowania społecznego orientacji seksualnych, a także specyficznych barier dla osób LGB oraz podniesienie standardów nauczania położnych i pielęgniarek w trakcie kształcenia przeddyplomowego, ustandaryzowanie ankiety dla dawców krwi i szpiku kostnego tak, aby nie dyskwalifikowały one dawców wyłącznie z uwagi na orientację seksualną, a ze względu na ryzykowne zachowania seksualne.
Zakaz dyskryminacji, również ze względu na orientację seksualną, w obszarze opieki zdrowotnej wynika z przepisów ratyfikowanych przez Polskę aktów prawa międzynarodowego. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ w art. 2 pkt 2 zobowiązuje państwa do zagwarantowania wykonywania praw wymienionych w Pakcie bez żadnej dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuację majątkową, urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności, przy czym zwrot „inne okoliczności” obejmuje orientację seksualną. Zakazana jest zatem dyskryminacja w korzystaniu z prawa do najwyższego osiągalnego poziomu ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego z art. 12 Paktu, również ze względu na orientację seksualną.
W październiku i listopadzie 2013 roku, w celu pogłębienia analizy badanego zjawiska, przeprowadzono badanie społeczne pod tytułem Równe traktowanie w percepcji osób nieheteroseksualnych w obszarze opieki zdrowotnej. Badanie zrealizowane zostało przez firmę badawczą Laboratorium Badań Społecznych i obejmowało przeprowadzenie piętnastu indywidualnych wywiadów pogłębionych oraz sześciu zogniskowanych wywiadów grupowych (w formie minigrup) z osobami o orientacji nieheteroseksualnej, które w ciągu ostatniego roku odbyły wizytę u lekarza lub przebywały w szpitalu. W celu zebrania różnorodnych świadectw o sposobie traktowania osób LGB przez pracowników służby zdrowia wykorzystano również technikę ankiety internetowej (CAWI), co umożliwiło poznanie doświadczeń kolejnych pięćdziesięciu osób LGB. Uczestnicy badania pochodzili ze zróżnicowanych co do wielkości miejscowości. Dodatkowo przeprowadzono dwadzieścia indywidualnych wywiadów pogłębionych z lekarzami różnych specjalizacji (chorób wewnętrznych, ginekologii, proktologii, urologii, chorób zakaźnych), z różnym stażem pracy (staż pracy powyżej 15 lat lub staż pracy poniżej 15 lat), pracujących w placówkach lecznictwa otwartego i zamkniętego w dużych i średnich miastach.
Opracowanie: Magdalena Okoniewska
Źródło: www.rpo.gov.pl, stan z dnia 23 stycznia 2015 r.