1. Wprowadzenie

Podmioty lecznicze w swej działalności, podobnie jak osoby fizyczne, mają do czynienia z czynnościami bankowymi (usługami bankowymi) realizowanymi przez banki. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) – dalej u.p.b. – jest podstawowym aktem prawnym regulującym działalność banków w Polsce. Ustawa powyższa określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Przykłady banków: PKO BP, PEKAO SA, BRE, BOŚ, Kredyt Bank, BGŻ, banki spółdzielcze. Używanie nazwy „bank” (oraz „kasa”) jest zastrzeżone wyłącznie dla banków w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Poza podmiotami mającymi status prawny banku (i słowo takie w nazwie) na rynku finansowym występują jeszcze inne wyspecjalizowane podmioty (instytucje finansowe) udzielające przede wszystkim pożyczek, ewentualnie zajmujące się lokowaniem środków pieniężnych (typu Amber Gold). Według klasycznego podziału normatywnego wyodrębnia się poniższe rodzaje banków:
a) Banki państwowe (obecnie jest nim Bank Gospodarstwa Krajowego);
b) Banki spółdzielcze (forma prawna spółdzielni);
c) Banki w formie spółki akcyjnej (takich jest obecnie większość na rynku).
Bowiem zgodnie z art. 12 u.p.b. banki mogą być tworzone tylko jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych. Ponadto, w systemie bankowym wyodrębnia się banki centralne (w Polsce jest to Narodowy Bank Polski) i operacyjne (komercyjne) obsługujące tzw. masowego klienta. Usługi świadczone klientom przez banki to tzw. czynności bankowe. Wyodrębnia się generalnie dwie grupy czynności bankowych, tj.:
1. Czynności bankowe sensu stricte (w ścisłym rozumieniu) będące przedmiotem analizy;
2. Czynności bankowe sensu largo (w szerokim rozumieniu).
Pierwsza grupa czynności jest zastrzeżona tylko dla banków (podmiotów mających taki status prawny) i nikt inny nie może ich dokonywać. Druga grupa czynności może być wykonywana przez inne niż bank podmioty (np. udzielanie pożyczek, operacje wekslowe i czekowe), ale wtedy nie są to już klasyczne czynności bankowe.
Czynności bankowe, które są czynnościami ściśle bankowymi (zastrzeżonymi tylko dla banku) określa art. 5 ust. 1 u.p.b. i są to:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu (tzw. terminowe) oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;
2) prowadzenie innych rachunków bankowych (definicja w kodeksie cywilnym);
3) udzielanie kredytów;
4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw (akredytywa to forma rozliczeń krajowych i zagranicznych za pośrednictwem banku stosowana jako instrument zabezpieczający interesy stron umowy);
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych (bankowe papiery wartościowe są to papiery, które mogą emitować tylko banki np. certyfikaty depozytowe);
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych (m.in. czeki, weksle, polecenia przelewu, polecenie zapłaty, karty płatnicze), które mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub informatycznych nośników danych;
7) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego (wyrażony jest w jednostkach pieniężnych i przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji);
8) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach (np. emisja listów zastawnych).

2. Rachunek bankowy

Jedną z podstawowych czynności bankowych o fundamentalnym także dla podmiotu leczniczego znaczeniu praktycznym jest prowadzenie rachunku bankowego. W świetle art. 49 u.p.b. banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:
1) rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze;
2) rachunki lokat terminowych;
3) rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych;
4) rachunki powiernicze;
Rachunki rozliczeniowe oraz rachunki lokat terminowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:
1) osób prawnych (np. podmiotów leczniczych w formie SP ZOZ, spółki z o.o.);
2) jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną;
3) osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami (np. podmiotów leczniczych zarejestrowanych przez jednoosobową działalność gospodarczą).
Zasadą jest, że posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. Jednakże w umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami (np. przy lokatach).
Umowa rachunku bankowego jest zawierana na piśmie. Umowa rachunku bankowego powinna określać w szczególności:
1) strony umowy (bank i np. SP ZOZ);
2) rodzaj otwieranego rachunku;
3) walutę rachunku;
4) czas trwania umowy;
5) o ile strony zastrzegają oprocentowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku – wysokość tego oprocentowania i przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty, postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek;
6) wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonywaniem umowy oraz przesłanki i tryb ich zmiany przez bank;
7) formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji;
8) przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy;
9) przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego;
10) zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku.
Jeżeli umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, ulega ona rozwiązaniu, gdy w ciągu dwóch lat nie dokonano na rachunku żadnych obrotów, poza dopisywaniem odsetek, a stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w tej umowie.
Regulacje w zakresie rachunków bankowych w tym definicja przedmiotowej umowy znajdują się także w art. 725-733 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. Zgodnie z art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku (np. SP ZOZ-u), na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Przy umowie zawartej na czas nieoznaczony bank jest obowiązany informować posiadacza rachunku, w sposób określony w umowie, o każdej zmianie stanu rachunku bankowego.
Bank jest obowiązany przesyłać posiadaczowi co najmniej raz w miesiącu bezpłatnie wyciąg z rachunku z informacją o zmianach stanu rachunku i ustaleniem salda, chyba że posiadacz wyraził pisemnie zgodę na inny sposób informowania o zmianach stanu rachunku i ustaleniu salda.
Posiadacz rachunku bankowego jest obowiązany zgłosić bankowi niezgodność zmian stanu rachunku lub salda w ciągu czternastu dni od dnia otrzymania wyciągu z rachunku.
Rozwiązanie umowy rachunku bankowego zawartej na czas nieoznaczony może nastąpić w każdym czasie wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron; jednakże bank może wypowiedzieć taką umowę tylko z ważnych powodów. Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem dwóch lat.
Zalecenia dla posiadacza rachunku:
– należy zwrócić uwagę na wysokość opłaty za prowadzenie rachunku (porównać oferty różnych banków);
– należy zwrócić uwagę na dodatkowe opłaty m.in. za przelewy oraz dodatkowe usługi (porównać oferty różnych banków);
– przed podpisaniem umowy należy zapoznać się z regulaminem rachunku ustalonym przez bank, a także z taryfą opłat i prowizji bankowych.
Do dysponowania rachunkiem bankowym można ustanowić stałego lub jednorazowego pełnomocnika. Szczegółowe zasady ustanawiania pełnomocnictwa określa zazwyczaj regulamin rachunku.

3. Kredyt

Jednym ze sposobów pozyskania przez podmiot leczniczy środków finansowych, szczególnie na inwestycje, jest zawarcie umowy kredytu bankowego. Zgodnie z art. 69 u.p.b. przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy (np. podmiotu leczniczego) na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel (np. ocieplenie budynku przychodni, zakup tomografu itp.), a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W rezultacie podmiot leczniczy dostaje określoną sumę pieniędzy z przeznaczeniem na konkretny cel. Sumę powyższą podmiot musi zwrócić bankowi, a dodatkowo zapłacić mu odsetki i prowizje.

(...)

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawo i Zdrowie